آیا حریم تپه سیلک شکسته می‌شود؟

<p>بیژن روحانی - محوطه سیلک در کاشان با قدمت بیش از هفت هزار سال اکنون ممکن است بخشی از حریم حفاظتی خود را از دست بدهد و در بخش&zwnj;های دیگر نیز شاهد سربرآوردن ساختمان&zwnj;های نوساز و مرتفع باشد.</p> <!--break--> <p>در پی درخواست شهرداری کاشان برای تجدید نظر در وسعت و مقررات حریم حفاظتی این اثر باستانی، سازمان میراث فرهنگی اعلام کرده است تحقیقاتی میدانی برای تجدید نظر و بازنگری در این محدوده انجام می&zwnj;شود. شهرداری این شهر معتقد است با انجام برخی اصلاحات در حریم حفاظتی تپه سیلک و فروش تراکم ساختمانی، می&zwnj;توان از درآمد آن برای حفاظت بهتر از عرصه آن محوطه باستانی استفاده کرد. با این&zwnj;حال باستان&zwnj;شناسانی که پیش&zwnj;تر در این محوطه کاوش&zwnj;های باستانی انجام داده&zwnj;اند معتقدند حریم&zwnj;های حفاظتی سیلک در گذشته با دقت مشخص شده است و اکنون کاستن از آن به معنای دست&zwnj;اندازی به این محوطه است.</p> <p>&nbsp;</p> <p><a href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20121216_Heritage_Sialk_Rouhani.mp3"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon_14.jpg" /></a></p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>اهمیت تاریخی سیلک</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/04_sialk.jpg" style="width: 250px; height: 265px; float: left;" />تمدن سیلک (Sialk) یکی از کهن&zwnj;ترین تمدن&zwnj;های فلات مرکزی ایران است که در منطقه فین کاشان قرار گرفته. سیلک در حدود ۸۰ سال پیش و توسط رومن گیرشمن، باستان&zwnj;شناس فرانسوی، مورد شناسایی و سپس کاوش&zwnj;های باستان&zwnj;شناسی قرار گرفت. در دهه ۸۰ خورشیدی و پس از سال&zwnj;ها وقفه در مطالعات، صادق ملک شهمیرزادی، استاد باستان&zwnj;شناسی در ایران، چندین فصل کاوش جدید در این منطقه انجام داد که اطلاعات ارزشمند جدیدی را در خصوص این منطقه کهن آشکار کرد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>در کاوش&zwnj;های باستان&zwnj;شناسی بقایای ساختمانی مشخص شده است که به اعتقاد ملک شهمیرزادی می&zwnj;تواند یک زیگورات باشد. او قدمت این ساختار را در حدود ۴۷۵۰ سال می&zwnj;داند و می&zwnj;گوید در ساخت آن از بیش از یک میلیون و ۲۵۰ هزار خشت استفاده شده است. زیگورات&zwnj;ها معابدی پلکانی هستند که به طور عمده در میان&zwnj;رودان و عیلام ساخته می&zwnj;شدند. اما به اعتقاد این باستان&zwnj;شناس ایرانی، زیگورات سیلک از زیگورات شهر اور، در عراق امروزی، کهن&zwnj;تر است.&nbsp; ظروفی که به متعلق به دوران آغاز نگارش هستند و همچنین به دست آمدن الواحی که روی آن&zwnj;ها نشانه&zwnj;های عیلامی آغازین وجود دارد، از جمله کشفیات مهم در این محوطه است. به دست آوردن نقره از سنگ معدن و ساختن زیورالات زیبا با نقره نیز از مشخصات تمدن سیلک است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>در حال حاضر در محوطه سیلک&nbsp; بقایای دو تپه شمالی و جنوبی و دو گورستان وجود دارد. سفال&zwnj;های سیلک و نقوش روی آن هم شهرت جهانی دارند. کهن&zwnj;ترین استقرار در محوطه سیلک مربوط به حدود شش هزار سال پیش از میلاد مسیح است. هنوز بخش&zwnj;های بسیار زیادی از این محوطه کاوش نشده است. باستان&zwnj;شناسان معتقدند برای کاوش تمام این منطقه و کشف رازهای آن همچنان به زمان زیادی نیاز است.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>تعیین عرصه و حریم در سال&zwnj;های گذشته</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>۸۰ سال پیش، زمانی که رومن گیرشمن به سیلک آمد، این محوطه بیرون از شهر کاشان قرار گرفته بود. اما از آن پس شهر رشد کرد و آرام آرام منطقه فین و محوطه سیلک را درون خود جای داد. رشد شهر باعث تجاوز و ساخت و سازهای جدید درون این محوطه باستانی شده است. اکنون در بسیاری از قسمت&zwnj;هایی که&nbsp; گمان می&zwnj;رود در آن آثار و بقایای تمدن سیلک خفته باشد، ساخت و ساز صورت گرفته و یا بخشی از آن تبدیل به باغ شده است.</p> <p>&nbsp;</p> <p><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/02_sialk.jpg" style="width: 250px; height: 128px; float: left;" />سیلک دارای یک عرصه و سه حریم است. &laquo;عرصه&raquo; اصطلاحاً به محل یا محوطه استقرار آثار و بقایای یک اثر فرهنگی می&zwnj;گویند. به زبان ساده&zwnj;تر، عرصه زمین محوطه&zwnj;ای است که یک اثر درون آن واقع شده. طبق قوانین میراث فرهنگی در ایران، هرگونه ساخت و ساز در عرصه یک اثر فرهنگی و یا هر دخل و تصرف دیگری که به آن آسیب وارد کند ممنوع است و هر عملیاتی باید با کسب مجوز و زیر نظر آن سازمان باشد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>برای حفاظت از یک اثر معمولاً حریم&zwnj;هایی نیز در اطراف آن در نظر گرفته می&zwnj;شود. در هر کدام از این حریم&zwnj;ها مقررات ویژه&zwnj;ای برای حفاظت از آن اثر وضع می&zwnj;شود. به گفته شهرداری کاشان، عرصه تپه&zwnj;های سیلک در حدود ۳۶ هکتار، حریم درجه یک آن شامل ۶۶ هکتار، حریم درجه دو ۶۷ هکتار و حریم درجه سه ۳۱ هکتار است. گرچه باستان&zwnj;شناسان می&zwnj;گویند باید کاوش&zwnj;های علمی در سیلک با امکانات مناسب روز ادامه پیدا کند و حریمی وسیع نیز برای حفاظت از آن در نظر گرفته شود، اما مقامات شهری می&zwnj;گویند نمی&zwnj;توان در برابر رشد و توسعه شهر مقاومت کرد.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>شهرداری: از خیر حریم بگذرید</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>&nbsp;</p> <p>اینک شهرداری کاشان می&zwnj;گوید طی سالیان گذشته ساخت و سازهایی چه در عرصه و چه در حریم&zwnj;&zwnj;های سیلک صورت گرفته که خلاف قانون بوده است. به اعتقاد شهرداری،این تخلفات به این علت صورت گرفته که این زمین&zwnj;ها از مالکان آن&zwnj;ها خریداری نشده است. مهدی هوشمندی&zwnj;نژاد ازمدیران شهرداری کاشان که به&zwnj;تازگی طرحی را برای تجدید نظر در حریم سیلک ارائه کرده می&zwnj;گوید مردم در مراجعه خود به شهرداری می&zwnj;خواهند یا این عرصه و حریم توسط شهرداری از آن&zwnj;ها خریداری شود و یا آنکه به آن&zwnj;ها اجازه ساخت و ساز در این محوطه&zwnj;ها داده شود. به گفته او شهرداری برای آزاد کردن حریم&zwnj;ها نیاز به بودجه و اعتبار دارد. برای تأمین این اعتبار می&zwnj;توان در بخشی از حریم&zwnj;ها تجدید نظر کرد و فروش تراکم و&nbsp; ساختمان&zwnj;سازی را در بعضی قسمت&zwnj;ها آزاد کرد تا شهرداری با کسب درآمد از آن بتواند قسمت&zwnj;های دیگر را خریداری کند. در یک کلام، به گفته مقامات شهرداری کاشان، باید از خیر بخشی از حریم سیلک گذشت تا بتوان از عرصه آن محافظت کرد.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>میراث فرهنگی تجدید نظر می&zwnj;کند؟</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>گرچه محدوده حفاظتی سیلک در سال&zwnj;های گذشته تهیه و تصویب شده است و هرگونه ساخت و ساز در آن باید مطابق نظر سازمان میراث فرهنگی&nbsp; و مقررات مربوطه باشد، اما به تازگی معاون این سازمان اعلام کرده است &laquo;اعتقاد نداریم که حتماً در حریم یک محوطه یا بنای تاریخی مانند سیلک کاشان نباید هیچ ساخت و سازی انجام شود، بلکه بر اساس ضابطه و با حفظ حرمت می&zwnj;توان ساخت و ساز کرد.&raquo;</p> <p>&nbsp;</p> <p>به گفته مسعود علیوان صدر، سازمان میراث فرهنگی در پی درخواست شهرداری کاشان برای تجدید نظر در حریم این محوطه، مطالعه و پژوهش باستان&zwnj;شناسی صورت خواهد گرفت.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>مخالفت قاطع باستان&zwnj;شناسان</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/03_sialk.jpg" style="width: 250px; height: 228px; float: left;" />گرچه معاون سازمان میراث فرهنگی وعده داده است که طبق درخواست شهرداری مطالعاتی برای تجدید&zwnj; نظر در این حریم صورت می&zwnj;گیرد، اما باستان&zwnj;شناسان زیادی هستند که معتقدند این&zwnj;گونه اخبار مقدمه&zwnj;ای است برای ساخت و سازهای کنترل&zwnj;نشده&zwnj;ای که می&zwnj;تواند حیات این محوطه چند هزار ساله را تهدید کند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>صادق ملک شهمیرزادی معتقد است &laquo;بازنگری در عرصه و حریم محوطه سیلک از بین بردن میراث فرهنگی و خیانت به آن است.&raquo;</p> <p>&nbsp;</p> <p>او در گفت&zwnj;وگو با خبرگزاری ایسنا به معاون سازمان میراث فرهنگی به شدت اعتراض کرده و از او پرسیده است طبق کدام قانون می&zwnj;توان در حریم محوطه سیلک ساخت و ساز کرد؟</p> <p>&nbsp;</p> <p>به گفته آقای ملک شهمیرزادی، از طرح سه مرحله&zwnj;ای او که برای این محوطه تهیه شده بود تنها فقط یک مرحله آن اجرا شده است. در آن طرح پس از پایان مرحله سوم کاوش، قرار بود یک مدرسه مطالعات میدانی برای باستان&zwnj;شناسی ایران در این مکان ایجاد شود.</p> <p>&nbsp;</p> <p>محمد بهشتی، رییس سابق سازمان میراث فرهنگی نیز در این زمینه اعلام کرده است، نباید برای حل و فصل گرفتاری&zwnj;های روزانه، بی&zwnj;گدار به آب زد، زیرا سیلک متعلق به آیندگان است. او همچنین تجدید نظر در حریم سیلک را بر اثر درخواست شهرداری خطا دانسته است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>سیلک را در جهان با سفال&zwnj;های کم&zwnj;نظیر و تمدن کهنش می&zwnj;شناسند، اما مشخص نیست اگر قرار شود در عرصه و حریم آن تجدید نظری صورت بگیرد، چه&zwnj;قدر از این محوطه استثنایی برای آیندگان باقی خواهد ماند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>تصاویر:<br /> تصویر نخست: تپه سیلک<br /> تصاویر بعدی: سفال&zwnj;های سیلک</p> <p>&nbsp;</p> <p>در همین زمینه:<br /> <a href="#http://radiozamaneh.com/taxonomy/term/2815">بیژن روحانی در رادیو زمانه</a></p>