ملی‌گرایی اقلیت‌ها، بحران مدرنیته و زبان مادری

<p dir="RTL">میثم بادامچی - گذاری در اینترنت نشان می&zwnj;دهد که در چند سال اخیر ملی&zwnj;گرایی&zwnj;های منتسب به اقلیت&zwnj;های قومی، رشدی سریع در ایران داشته است. در این میان به&zwnj;طور مشخص می&zwnj;توان از رشد ملی&zwnj;گرایی&zwnj;های ترکی و عربی یاد کرد.</p> <!--break--> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">این مسئله چندان از سوی روشنفکران ایرانی جدی گرفته نشده و به خصوص کوششی از سوی آنان برای تبیین این پدیده بر اساس اصول جامعه&zwnj;شناختی صورت نگرفته است. این نوشته را که به مناسبت روز جهانی زبان مادری (۲۱ فوریه) منتشر می&zwnj;شود، می&zwnj;توان مقدمه&zwnj;ای برای کوششی وسیع تر برای تبیین جامعه&zwnj;شناسانه این موضوع مهم و مورد غفلت- از دیدگاه نویسنده- دانست.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">ایده اصلی مقاله &laquo;ملی&zwnj;گرایی اقلیت&zwnj;ها، بحران مدرنیته و زبان مادری&raquo; آن است که ظهور پدیده ملی&zwnj;گرایی اقلیت&zwnj;ها در فضای اجتماعی و سیاسی ایران بیش از هرچیزی نشان از نوعی بحران در مدرنیته ایرانی دارد که اگر برای آن چاره&zwnj;جویی نشود و بر اساس دستاوردهای علوم انسانی جدید، نسبت به آن واکنش مناسب نشان داده نشود، می&zwnj;تواند عواقب نامطلوبی برای آینده سیاسی و اجتماعی ایران و تمامیت ارضی آن داشته باشد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong><span dir="RTL">در همین زمینه، گفت&zwnj;و گوی لیدا حسینی&zwnj;نژاد با بهرام توکلی (آموزگار زبان فارسی و مسئول انجمن خانه نیما در سوئد) و ناصر بلیده&zwnj;ای (سخنگوی حزب مردم بلوچستان و از فعالان حقوق اقوام) را از طریق لینک صوتی زیر بشنوید: </span></strong></p> <p dir="RTL"><strong><span dir="RTL"><a href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20130221_BahramTavakoli_NaserBalidei_MotherLanguageDay_LidaHosseiniNejad_F.mp3"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon.jpg" style="width: 273px; height: 31px;" /></a></span></strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>دخالت دولت&zwnj;های خارجی- موثر، ولی ناکافی</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">در میان ایرانیان و حتی طبقه روشنفکر، رایج است که ظهور پدیده ملی&zwnj;گرایی قومیت&zwnj;ها یا&zwnj;&zwnj; همان هویت&zwnj;طلبی را بر اساس دخالت دولت&zwnj;های خارجی دشمن ایران و نیز همسایگان در امور داخلی ایران توضیح دهند. وجود چنین دخالتی گرچه در مواردی غیر قابل انکار است، ولی هرگز به تنهایی نمی&zwnj;تواند ظهور جدی پدیده ملی&zwnj;گرایی اقلیت&zwnj;ها را در ایران توضیح دهد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <blockquote> <p dir="RTL">اقتصاد مرکزگرا در ایران نابرابری میان مرکز و پیرامون پدید آورده است و چون اکثر اقوام غیر فارسی زبان در ایران، در مناطق مرزی این کشور زندگی می&zwnj;کنند، این نارضایتی در زمینه ظهور ملی&zwnj;گرایی اقوام هم تاثیر بارزی داشته است. پر شدن این شکاف البته به نوبه خود محتاج برقراری یک دولت مردم&zwnj;سالار و نظام دموکراتیک در ایران است که در آن حکومت به علوم انسانی جدید و علم اقتصاد بها دهد.</p> </blockquote> <p dir="RTL">می&zwnj;توان به درستی تصور کرد همانگونه که جمهوری اسلامی، شیعیان لبنان یا مذهبیون جمهوری آذربایجان را پتانسیلی برای اهداف سیاسی خویش تصور می&zwnj;کند، همسایه شمالی ایران یعنی جمهوری آذربایجان هم، جمعیت فوق&zwnj;العاده زیاد ترکان آذری در ایران را گاهی پتانسیلی برای برخی شیطنت&zwnj;های غیرمستقیم یا مستقیم ببیند. با این حال اگر عاملی در خود یک مملکت از نظر جامعه&zwnj;شناختی زمینه مساعد برای رشد نداشته باشد، هرقدر هم دولت&zwnj;های خارجی یا احیاناً دشمنان بکوشند، چندان رشد نخواهد کرد. برعکس ملی&zwnj;گرایی اقلیت&zwnj;ها در سال&zwnj;های اخیر رشدی فرا&zwnj;تر از تصور داشته است. ظهور جدی این نوع ملی&zwnj;گرایی که گاهی سر در جدایی&zwnj;طلبی نیز می&zwnj;گذارد، در کنار سایر عوامل می&zwnj;تواند نشان از وجود نوعی بحران در مدرنیته ایرانی داشته باشد که روشنفکران ایرانی را بر آن می&zwnj;دارد که مفهوم تجدد ایرانی را از شکل رضاشاهی و نیمه اول قرن بیستمی آن درآورند و آن را به صورت جدی و بر اساس آخرین دستاوردهای علوم انسانی دنیا از نو تعریف کنند. این مسئله البته پروژه&zwnj;ای کلان است که افراد مختلفی باید هریک سهمی در آن ایفا کنند. پیرو آنچه نگارنده به&zwnj;تازگی در مقاله<strong> &laquo;</strong><strong><a href="#http://radiozamaneh.com/reflections/2013/02/10/24322">و طرحی نو دراندازیم: برنامه&zwnj;&zwnj;&zwnj; پژوهشی مطالعات آذربایجان</a></strong><strong>&raquo; </strong>بدان اشاره کرده است، این مسئله را می&zwnj;توان بخشی از &laquo;برنامه پژوهشی آذربایجان&raquo; دانست.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>ملی&zwnj;گرایی همچون واکنشی در برابر حس تحقیر و تبعیض</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">تحقیقات آیزیا برلین در مورد ریشه&zwnj;های رمانتیسیسم و ملی&zwnj;گرایی یکی از بهترین تحقیقات انجام شده در این زمینه است. برلین در گفت&zwnj;وگویی که با رامین جهانبگلو انجام داده (که در عمل خلاصه&zwnj;ای از نکاتی است که در آثار دیگرش به طور مبسوط بدان&zwnj;ها پرداخته) [۱] می&zwnj;گوید ملی&zwnj;گرایی وقتی در میان قومی یا ملیتی رشد می&zwnj;کند که آن قوم یا ملیت احساس تحقیر در برابر قومی دیگر را حس کرده باشد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">پیرو تحلیل برلین، ظهور ملی&zwnj;گرایی&zwnj;های اقلیت&zwnj;های ترک و کرد و عرب را در ایران در سال&zwnj;های اخیر باید نتیجه نوعی تبعیض و مورد تحقیر واقع شدن این اقوام در برابر مرکزنشینان، و خصوصاً تهرانی&zwnj;ها دانست. شاید بتوان ریشه&zwnj;های این حس تحقیرشدگی یا مورد ظلم واقع شدن را در سه عامل &laquo;زبان&raquo;، &laquo;تاریخ&raquo; و &laquo;اقتصاد&raquo; خلاصه کرد [۲] و درنتیجه امیدوار بود که اگر نابرابری&zwnj;ها در این سه زمینه حل شوند، شکاف مرکز- پیرامون، یا آنچه را در این مقاله بحران مدرنیته ایرانی می&zwnj;نامیم، به شکل جدی تقلیل یابد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">اقتصاد مرکزگرا در ایران نابرابری میان مرکز و پیرامون پدید آورده است و چون اکثر اقوام غیر فارس زبان در ایران، در مناطق مرزی این کشور زندگی می&zwnj;کنند، این نارضایتی در زمینه ظهور ملی&zwnj;گرایی اقوام هم تاثیر بارزی داشته است. پر شدن این شکاف البته به نوبه خود محتاج برقراری یک دولت مردم&zwnj;سالار و نظام دموکراتیک در ایران است که در آن حکومت به علوم انسانی جدید و علم اقتصاد بها دهد و از اقتصاددانانی که در این زمینه&zwnj;ها خبره هستند، برای پرکردن شکاف اقتصادی شکل گرفته میان مرکز و پیرامون سود جوید. در مورد شکاف مرکز-&zwnj; پیرامون در زمینه مسائل اقتصادی و تاثیر آن در ناکام بودن مدرنیته ایرانی می&zwnj;توان تبریز را مثال زد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <blockquote> <p dir="RTL"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/zabanemadari2.jpg" style="width: 170px; height: 199px; float: right;" /></p> <p dir="RTL">شکاف میان مناطق پیرامونی و مرزی ایران با تهران یا مرکز از نظر اقتصادی، به نوبه خود زمینه رشد ملی&zwnj;گرایی&zwnj;های قومی دارای نیروی گریز از مرکز را ایجاد می&zwnj;کند. خصوصاً اینکه در مرزهای مجاور هریک از قومیت&zwnj;های غیرفارس زبان در ایران معمولاً کشورهایی قرار دارند که مردمانشان با وجود همزبان بودن با مردم آن منطقه، از نظر اقتصادی در وضعیت بهتری قرار دارند (آذربایجان و ترکیه در مورد آذربایجان ایران) و مقایسه میان وضعیت اقتصادی این مناطق با آن کشور&zwnj;ها خواه&zwnj;ناخواه تا حدی بر احساس تبعیض دامن می&zwnj;زند.</p> </blockquote> <p dir="RTL">بازار تبریز در دوران مشروطه یکی از غنی&zwnj;ترین مراکز اقتصادی ایران (مهم&zwnj;ترین مرکز اقتصادی ایران بعد از تهران یا حتی جلو&zwnj;تر از آن) بود و به همین سبب تبریز و آذربایجان با رغبت توانستند با پشتیبانی اقتصادی و فرهنگی خویش از حرکت مشروطه&zwnj;خواهی سهم مهمی در پیروزی این جنبش و در نتیجه در برقرار کردن حکومت مدرن در ایران داشته باشند. به باور بسیاری از مردم تبریز این شهر در هشتاد سال گذشته (یعنی پس از برقرار شدن حکومت مدرن در ایران) به اندازه تهران از نظر اقتصادی رشد نکرده است و امروز هم می&zwnj;بینیم که اقتصاد آذربایجان (با وضعیت اقتصادی ترکان بازار تهران اشتباه نشود) جایگاهی را که در دوران انقلاب مشروطه داشت، در سیستم اقتصادی ایران ندارد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">&nbsp;وضعیت کردستان، یا بلوچستان و یا خوزستان احتمالاً بسیار بد&zwnj;تر از آذربایجان است. این شکاف میان مناطق پیرامونی و مرزی ایران با تهران یا مرکز از نظر اقتصادی، به نوبه خود زمینه رشد <span dir="RTL">ملی&zwnj;گرایی&zwnj;های</span> قومی دارای نیروی گریز از مرکز را ایجاد می&zwnj;کند. خصوصاً اینکه در مرزهای مجاور هریک از قومیت&zwnj;های غیر فارسی زبان در ایران معمولاً کشورهایی قرار دارند که مردمانشان با وجود همزبان بودن با مردم آن منطقه، از نظر اقتصادی در وضعیت بهتری قرار دارند (آذربایجان و ترکیه در مورد آذربایجان ایران) و مقایسه میان وضعیت اقتصادی این مناطق با آن کشور&zwnj;ها خواه&zwnj;ناخواه تا حدی بر احساس تبعیض دامن می&zwnj;زند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">مسئله دومی که در ایران، در میان اقوام نیروی گزیز از مرکز ایجاد کرده و زمینه رشد ملی&zwnj;گرایی&zwnj;های اقلیت شده است، مسئله جایگاه نوشتاری زبان&zwnj;های غیر فارسی (خصوصاً ترکی و کردی) در کشور است. می&zwnj;توان ادعا کرد اینکه یک زبان از حالت شفاهی دربیاید و جایگاه نوشتاری و رسمی یا نیمه رسمی در کشوری پیدا کند، بسیار در عزت نفس قومی که به آن زبان سخن می&zwnj;گویند، و در پاسداشت میراث فکری و ادبی آن مهم و موثر است. برعکس اگر زبانی در مقایسه با زبان رسمی صرفاً حالت شفاهی داشته باشد، باعث کم شدن حس غرور و عزت قومی می&zwnj;شود که بدان سخن می&zwnj;گوید. در واقع یکی از فرق&zwnj;های مهم جوامع روستایی با جوامع شهری در آن است که در اولی زبان صرفاً حالت شفاهی و مکالمه&zwnj;ای دارد و وارد نوشتار و سیستم آموزش و پرورش نشده است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">بر این اساس وقتی آموزش نوشتاری زبان&zwnj;های ترکی و کردی (به عنوان مثال) در مدارس ایران وجود نداشته باشد و نشر کتاب در این زبان&zwnj;ها با محدودیت&zwnj;های مختلف روبه&zwnj;رو باشد، در عمل به تبعیض میان این اقوام و فارس زبان&zwnj;ها دامن زده شده است. به نظر می&zwnj;&zwnj;رسد برای غلبه بر این مشکل باید در کنار فارسی که زبان مشترک کشور است، و آموزش آن متضمن حفظ وحدت و تمامیت ارضی ایران (و در نتیجه لازم و اجباری)، زبان&zwnj;های غیر فارسی عمده اقوام ایرانی در مدارس تدریس شوند، و تدریس به شکل دوزبانه در زبان فارسی و یکی از آن زبان&zwnj;ها انجام شود. این مدل باید لااقل در مناطقی که اقوام در آن&zwnj;ها در اکثریت&zwnj;اند، صورت پذیرد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <blockquote> <p dir="RTL">وقتی آموزش نوشتاری زبان&zwnj;های ترکی و کردی (به عنوان مثال) در مدارس ایران وجود نداشته باشد و نشر کتاب در این زبان&zwnj;ها با محدودیت&zwnj;های مختلف روبه&zwnj;رو باشد، در عمل به تبعیض میان این اقوام و فارس&zwnj;زبان&zwnj;ها دامن زده شده است. به نظر می&zwnj;&zwnj;رسد برای غلبه بر این مشکل باید در کنار فارسی که زبان مشترک کشور است، و آموزش آن متضمن حفظ وحدت و تمامیت ارضی ایران (و در نتیجه لازم و اجباری)، زبان&zwnj;های غیر فارسی عمده اقوام ایرانی در مدارس تدریس شوند.</p> </blockquote> <p dir="RTL">از دوران مشروطه به این سو که ایران به تبع از اروپا مدل دولت- ملت را برای متجدد شدن برگزید، زبان&zwnj;های غیر فارسی اقوام (مانند تمام دولت- ملت&zwnj;های دنیا) هیچ جایگاهی در اداره رسمی کشور یا سیستم آموزش و پروش نداشتند. در ایران پس از انقلاب هم هیچگاه اصل ۱۵ قانون اساسی که در آن اجازه تدریس زبان اقوام در مدارس داده شده، ضمانت اجرایی نداشته است. برای غلبه بر این مشکل به نظر می&zwnj;رسد باید ترس&zwnj;ها را کنار گذاشت، و با مسئله زبان به&zwnj;جای برخورد امنیتی برخورد فرهنگی کرد، و در گسترش و تقویت زبان&zwnj;های اقوام به صورت نوشتاری کوشید، تاجایی که این زبان&zwnj;ها هم به&zwnj;تدریج به نوبه خود حامل اندیشه علمی و فلسفی شوند، یعنی رشد کنند و امروزی شوند. البته که این کار محتاج برنامه&zwnj;ریزی بلندمدت و عالمانه و آموختن از تجربه&zwnj;های دنیا در این زمینه است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">سوم آنکه ظهور ملی&zwnj;گرایی&zwnj;های غیر فارس&zwnj;زبان گریز از مرکز را می&zwnj;توان به ناهنجاری تاریخ کلاسیک ایران، خصوصاً آنچه در کتاب&zwnj;های تاریخ و ادبیات مدارس تدریس می&zwnj;شود، مربوط دانست. برای غلبه بر این مشکل با ایجاد حس احترام نسبت به اقوام غیر فارس زبان ضرورت دارد که این تاریخ&zwnj;ها بازنگری شوند و به کل از نو نوشته شوند. در تاریخ&zwnj;نگاری کلاسیک ایرانی، خصوصاً در شکل عامیانه و شوونیستی آن، ترک&zwnj;ها مهاجم و بیگانه&zwnj;اند و ورود آن&zwnj;ها به ایران یکی از عوامل جدی عقب&zwnj;ماندگی و انحطاط فکری این کشور است، کرد&zwnj;ها یا <span dir="RTL">بلوچ&zwnj;ها یا گیلک&zwnj;ها </span>یا ازشان خبری نیست یا اگر هستند در درجه&zwnj;های ضعیفی از اهمیت&zwnj;اند، و عرب&zwnj;ها قومی پست و بدوی و ورودشان عامل بدبختی ایران محسوب می&zwnj;شود.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">این مسئله حس تبعیض و تحقیر در اقوام ایجاد می&zwnj;کند و باید اصلاح شود. تاریخی که در گفتمان&zwnj;های رسمی بدان اتکا می&zwnj;شود، باید به گونه&zwnj;ای بازنویسی شود که در قومیت&zwnj;ها حس غرور و افتخار (و نه سرافکندگی و شرم) از هویت خود ایجاد کند و روی تکثر گشوده باشد. این البته پروژه&zwnj;ای است که ابتدا باید ایران&zwnj;شناسان و تاریخدانان بدان همت گمارند، تا در مرحله بعدی وارد افکار عامه نیز شود.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>لزوم اصلاح معنای مدرن بودن در فرهنگ عامه ایرانی</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">گویا از دوران رضا شاه به بعد مدرن بودن مساوی عضویت در طبقه متوسط ساکن شمال تهران تعریف شده است و اینکه مردم فارسی را با لهجه تهرانی صحبت کنند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <blockquote> <p dir="RTL"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/madari22.jpg" style="width: 170px; height: 230px; float: right;" /></p> <p dir="RTL">تاریخی که در گفتمان&zwnj;های رسمی بدان اتکا می&zwnj;شود، باید به گونه&zwnj;ای بازنویسی شود که در قومیت&zwnj;ها حس غرور و افتخار (و نه سرافکندگی و شرم) از هویت خود ایجاد کند و روی تکثر گشوده باشد. این البته پروژه&zwnj;ای است که ابتدا باید ایران&zwnj;شناسان و تاریخدانان بدان همت گمارند، تا در مرحله بعدی وارد در افکار عامه نیز شود.</p> </blockquote> <p dir="RTL">در دوره پهلوی (که عقبه آن در طبقه متوسط دوران جمهوری اسلامی امروز هم زنده است) صحبت کردن به زبان فارسی با لهجه تهرانی و داشتن سبک زندگی خاص شمال تهرانی گویا معیاری شد برای مدرن بودن در میان عامه. احتمالاً از آن دوران است که اگر مثلاً فارسی را با لهجه ترکی صحبت کند، به او به عنوان روستایی و غیر مدرن نگاه می&zwnj;شود و احیاناً مورد تمسخر قرار می&zwnj;گیرد. چنان که از تاریخ سروده شدن شعر &laquo;الا تهرانیای&raquo; شهریار می&zwnj;توان حدس زد از&zwnj;&zwnj; همان دوران است که مسخره کردن یا حقیر دیدن غیر فارس زبان&zwnj;ها در تهران، و نیز جوک&zwnj;های قومیتی، رواج داده شده است. بر این اساس مدرنیته دوران پهلوی، با همه برخی مزایایی که برای ایران داشته، بسیار ناموزون بوده، و نوعی حس تحقیر را در میان قومیت&zwnj;های غیر فارس زبان ایران ایجاد کرده است. این حس تحقیر و تبعیض تا امروز هم در بسیاری موارد بازتولید می&zwnj;شود و ادامه می&zwnj;یابد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">شاید چون درباریان و خانواده شاه در کاخ&zwnj;های شمال تهران که آب و هوایش خوش بود می&zwnj;زیستند، نوعی پیوند عوامانه در فرهنگ عامه ایرانی میان مدرن بودن و شمال شهر تهرانی بودن برقرار شد. از قضا این مفهوم از تهرانی بودن ربطی به زندگی سنتی بسیاری از مردم تهران، مثلاً مردم بومی منطقه شمیرانات ندارد که در آغاز دوران جدید زندگی آن&zwnj;ها هم به عنوان مثال تفاوتی جدی با زندگی روستایی در روستاهای آذربایجان یا فارس نداشته است. بروز ملی&zwnj;گرایی&zwnj;های اقلیت&zwnj;ها (ترک و کرد و عرب...) در ایران نشان می&zwnj;دهد تعریفی از مدرنیته که در دوران پهلوی از سوی رسانه&zwnj;ها و مجلات و سینما و تلویزیون در میان مردم رواج داده &zwnj;شد، و در آن مفهوم دختر یا پسر &laquo;شمال تهرانی بودن&raquo; به عنوان معیاری برای مدرن بودن ضرب زده شد، امروز دچار بحران جدی شده است و به خوبی نشان داده با تکثر قومی و زبانی و فرهنگی در ایران ناسازگار است. این مفهوم عامیانه از تجدد باید با مفهومی فلسفی از آن، به عنوان مثال آن چیزی که مصطفی ملکیان در نظریه عقلانیت و معنویت از آن دفاع می&zwnj;کند، جایگزین شود. بگذارید بکوشیم براین اساس یکی از علل اصلی محبوبیت ملی&zwnj;گرایی ترکی در آذربایجان ایران را توضیح دهیم.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">فردی را در نظر بگیرید که در یکی از روستاهای آذربایجان از پدرومادری ترک&zwnj;زبان به دنیا می&zwnj;آید و زبان مادری&zwnj;اش ترکی است. همین فرد وقتی بزرگ می&zwnj;شود و به سن جوانی می&zwnj;رسد، چون زبان مادری&zwnj;اش ترکی است، به طور طبیعی هرقدر هم تلاش کند مشکل است فارسی را با لهجه شمال تهران صحبت کند (همانطور که کسی که در منطقه&zwnj;ای فارس&zwnj;نشین به دنیا بیاید، یادگرفتن زبان ترکی با لهجه درست برای او مشکل&zwnj;تر از یک کودک آذربایجانی است). به علاوه در نظر بگیرید که به رسمیت شناخته شدن (آنچه فلاسفه سیاسی چون چارلز تیلور <span dir="LTR">recognition</span> مطرح می&zwnj;کنند) برای یک جوان و در کل هر فرد انسانی بسیار مهم است. فرهنگ عامیانه ایران امروز از جوان شهرستانی آذربایجانی می&zwnj;خواهد برای مدرن شناخته شدن (و درنتیجه بهره&zwnj;برداری از مزایای آن چون دوست دختر داشتن) و در نتیجه مورد احترام اجتماعی واقع شدن و مسخره نشدن، فارسی را با لهجه تهرانی صحبت کند. جوان آذربایجانی (مانند اکثر جوان&zwnj;های دیگر ایران) در روزگار کنونی عطش مدرن بودن و بهره&zwnj;مندی از فواید آن را دارد. حال در نظر بگیرید که به عنوان رقیبی برای ملی&zwnj;گرایی ایرانی، به واسطه برخی رسانه&zwnj;ها (اینترنت، کانال&zwnj;های ماهواره&zwnj;ای) رقیبی وجود دارد به عنوان ملی&zwnj;گرایی ترکی آذری که به شما که مثلاً ترک روستایی در مرند یا اهر هستید می&zwnj;گوید تو بدون اینکه یک کلمه فارسی بلد باشی می&zwnj;توانی کاملا مدرن باشی، یعنی دوست دختر داشته باشی، مورد احترام باشی، و غیره (یعنی بسیط&zwnj;ترین مزایای مدرن بودن در فرهنگ امروز) و با این حال این فارس&zwnj;ها تو را از حقوق زبانی&zwnj;ات محروم کرده&zwnj;اند. این رقیب محتملاً به جوان آذربایجانی می&zwnj;گوید: &laquo;بیا به دامان من که حق تو را از این اشغالگرایان فارس بگیرم&raquo;. در تحلیل جامعه&zwnj;شناختی ما هیچ بعید نیست این جایگزین به مذاق جوان ترک آذربایجانی که ایران تنها در صورت&zwnj;بندی شوونیستی و ضد تکثر آن، یا در شکل حکومت دینی&zwnj;دارای بحران مشروعیت، برای او تعریف شده است، خوش بیاید و در نتیجه او جذب ملی&zwnj;گرایی ترکی آذری شود (که در جمهوری آذربایجان پس از فروپاشی شوروی ایدئولوژی رسمی حکومت است [۳]). به نظر می&zwnj; رسد از نظر جامعه&zwnj;شناختی، این یکی از رازهای گسترش گرایش&zwnj;های جدایی&zwnj;طلب در میان جوانان ترک آذری در ایران است. کافی است سری به اینترنت بزنیم و بکوشیم بر اساس شواهدی که از شبکه&zwnj;های مجازی به دست می&zwnj;آوریم، نظریه&zwnj; خود را تست کنیم.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">به نظر می&zwnj;رسد تنها راه حل غلبه بر این مشکل بازتعریف معنای مدرنیته در ایران به شکلی کاملاً جدید و فلسفی (مدرنیته مساوی تعقل، و جرئت در به کارگیری خرد خویش)، و شکستن اسطوره غلط مدرن مساوی تهرانی بودن یا فارس بودن در میان عامه مردم ایران است. باید فضای اجتماعی و سیاسی ایران را به گونه&zwnj;ای تغییر داد که جوان ترک، کرد، عرب، بلوچ و گیلک، از ترک یا کرد یا عرب و گیلک بودن خود احساسن غرور کند، و هیچ تضادی میان این هویت&zwnj;ها و ایرانی بودن خویش حس نکند و میان این&zwnj;ها همبستگی حس کند. این کار صورت نمی&zwnj;پذیرد، مگر آنکه تبعیض&zwnj;های اقتصادی به طور جدی کاهش یابند و زبان&zwnj;های ایرانی غیر فارسی به همراه تاریخ این اقوام، در کنار زبان و تاریخ ادبیات فارسی وارد برنامه درسی مدارس شوند. حتی فرزندان فارس زبان هم چه بسا بهتر است لازم باشد در مدارس یکی از زبان&zwnj;های ایرانی غیر فارسی را در کنار زبان فارسی به شکل اجباری بیاموزند تا از مزیت دو زبانه بودن بهره&zwnj;مند شوند و هموطنان خود را همدلانه&zwnj;تر درک کنند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>پانویس: </strong></p> <p dir="RTL">۱- ترجمه بسیار خوبی از این کتاب به زبان ترکی توسط انتشارات <span dir="LTR">Yapi Kredi</span> با عنوان <span dir="LTR">Isaiah berlin&raquo; le konuşmalar</span> منتشر شده است. در زبان فارسی هم این کتاب ترجمه شده و با عنوان در جست&zwnj;و&zwnj;جوی آزادی موجود است.</p> <p dir="RTL">۲- فعلا به ذهن نگارنده این سه عامل می&zwnj;&zwnj;رسد. ممکن است با تحقیق عمیق&zwnj;تر بتوان عوامل نابرابری دیگری را به لیست سه&zwnj;گانه مزبور اضافه کرد.</p> <p dir="RTL">۳- بنا بر دلایل مختلفی همچون جنگ قره&zwnj;باغ و اشغال بخش مهمی از خاک جمهوری آذربایجان توسط ارمنستان، ملی&zwnj;گرایی ترکی آذری در جمهوری آذربایجان بسیار پرشور وحرارت است. اینکه مرتفع&zwnj;ترین پرچم ملی در جهان در سال&zwnj;های اخیر در باکو برفراشته شده است را شاید بتوان سمبلی بر این امر دانست.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>در همین زمینه:</strong></p> <p dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/society/humanrights/2011/12/04/8797">زبان مادری و محتوای آن</a></p> <p dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/society/humanrights/2011/02/28/2155">زبان خانه&zwnj;ی هستی است</a></p> <p dir="RTL"><a href="http://zamaaneh.com/khaak/2010/03/post_15.html">زبان مادری و حقوق مدنی انسان&zwnj;ها</a></p> <p align="right"><a href="#http://radiozamaneh.com/society/humanrights/2011/02/24/2051"><span dir="RTL">اهمیت زبان مادری به زبان ساده</span></a></p> <p dir="RTL"><a href="http://zamaaneh.net/society/humanrights/2011/03/02/2189">روز زبان مادری</a></p> <p dir="RTL"><a href="http://zamaaneh.com/canada/2010/03/post_199.html">دکتر براهنی: زبان مادری، زبان مقدسی است</a></p> <p dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/society/humanrights/2011/02/22/1994">آیا فقط فارسی شکر است؟</a></p>