خانه‌داری زنان، نقطه تفاهم نامزدهای اصولگرا و اصلاح‌طلب

[podcast]http://www.zamahang.com/podcast/2010/20130530_MaryamHosseinKhah_Women_ZeinabPeighambarzadeh_LidaHosseiniNejad.mp3[/podcast]

مهم‌ترین رخداد هفته گذشته در حوزه زنان تصویب بودجه یک درصدی دستگاه‌ها برای امور زنان بود.

به گزارش ایسنا در پی اعتراض‌های اعضای فراکسیون زنان مجلس، این بند از لایحه بودجه ۹۲ که در کمیسیون تلفیق مجلس حذف شده بود، روز پنجم خردادماه با پیشنهاد نماینده لاهیجان در صحن علنی و رای اکثریت مجلس دوباره به لایحه اضافه شد.

علاوه بر این به گزارش  فارس، مریم مجتهدزاده، رئیس مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری گفته است که ساختار جدید مرکز امور زنان ریاست جمهوری به منظور ارتقای این مرکز به معاونت نوشته شده و در انتظار امضای دولت است.

 متوقف شدن پذیرش دانشجوی دختر در هفت رشته دانشگاه صنعتی اصفهان از دیگر خبرهای هفته گذشته است. این دانشگاه اعلام کرده است که در سال تحصیلی آینده در مقطع کارشناسی ارشد در رشته مهندسی کشاورزی در سه گرایش آبیاری، علوم دامی و ماشین‌آلات، رشته مهندسی منابع طبیعی در سه گرایش آبخیزداری، مرتع‌داری و بیابان‌زدایی و رشته منابع آب گرایش سازه‌های آبی تنها اقدام به پذیرش مرد خواهد کرد.

همچنین مسعود نیلی، تدوینگر سند استراتژی توسعه صنعتی از کاهش اشتغال زنان در سال‌های گذشته خبر داده و گفته است که در حد فاصل بین سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ حدود ۹۰۰ هزار نفر از تعداد شاغلان زن کم شده است.

همزمان با آغاز تبلیغات انتخاباتی انتظار می‌رود که نامزدهای این دوره برنامه‌ها و سیاست‌های خود را در حوزه زنان مشخص کنند و چشم‌اندازی برای چهارسال آینده در این حوزه ارائه کنند. وعده‌هایی که تاکنون داده شده اما یا خنثی و کلی است یا در ادامه نگاه حاکم بر جمهوری اسلامی.

محسن رضایی: زنان در خانه کار کنند

 محسن رضایی که در سال‌های جنگ ایران و عراق فرماندهی سپاه پاسداران را برعهده داشته تنها نامزد اصول‌گرایی است که از ابتدا به طور مشخص درباره زنان و به‌کارگیری آنها در کابینه‌اش سخن گفته است.

 او در عین حال که از زنان به عنوان "سرمایه اساسی در حاشیه باقی‌مانده" یاد می‌کند و وعده وزارت زنان را می‌دهد، توسعه اشتغال خانگی زنان را به عنوان یکی از برنامه‌های تبلیغاتی خود در حوزه زنان درنظر گرفته و در پی آن است که حتی زنان دانشگاهی را نیز به سمت اشتغال خانگی سوق دهد.

 رضایی در مصاحبه با مهرخانه اعلام کرده که در صورت پیروزی در انتخابات، "با پرداخت وام به زنان در حوزه‌های مختلف حتی ایت اشتغال خانگی را توسعه می‌دهیم و در کنار آن آموزش‌هایی را نیز لحاظ خواهیم کرد تا زنان و دختران فارغ‌التحصیل به زودی جذب بازار اشتغال خانگی شوند و دوباره به هرکس که در این زمینه فعالیت بهتری داشته باشد، وام پرداخت می‌شود."

 محسن رضایی و گروه‌های نزدیک به او در عین حال که به مسائل زنان توجه دارند، اما از زاویه ایدئولوژی خود به آن نگاه می‌کنند و مثلاً ترجیح می‌دهند درعین اشتغال، خانواده را محور قرار دهند و کار خانگی داشته باشند.

 زینب پیغمبرزاده، فعال حقوق زنان در پاسخ به این سئوال که این نوع نگاه چقدر به نفع زنان است و در یک نگاه حداقلی آیا قدمی به جلو در راستای مطالبات زنان محسوب می‌شود یا خیر می‌گوید: "اینگونه نظرات در واقع به دنبال منافع زنان نیست و بیشتر به دنبال چیزی است که خیلی از نگاه‌های ناسیونالیسیتی اسمش را منافع ملی می‌گذارند، یعنی بحثی که همه جای دنیا خیلی مطرح است و فمینیست‌ها خیلی درباره آن بحث می کنند. این است که ناسیونالیست‌ها چطور زنان را در خدمت یک ملت می‌خواهند و حالا این خدمت به ملت می‌تواند این باشد که زنان یک نمادی از هویت ملی باشند یا نسل آینده را بازتولید کنند و اینجا هم به نظر می‌رسد که زنان فقط کارگرهایی هستند که قرار است به اقتصاد ملی خدمت کنند و این خدمت‌شان در عین حال نباید با نقش سنتی خانه‌داری و بچه‌داری که همه جای دنیا ملی‌گراها برای زن قائل هستند و از آنها می‌خواهند که بر اساس این نقش به بازتولید نسل آینده و نیروی کار آینده کمک کنند، در تقابل و تناقض قرار گیرد."

 این فعال حقوق زنان با بیان اینکه این نوع نگاه در واقع این یک استثمار مضاعف برای زنان است، ادامه داد: "این بحثی که فمینیست‌های چپ مطرح می‌کنند که زنان شاغل دو شیفت کار می‌کنند و در دو جا استمثمار می‌شوند حالا در الگوی کار خانگی زنان به این شکل است که زن بتواند این دو شیفت را با هم ادغام کند و به بهترین نحو هم منافع سرمایه‌داری را تامین کند و هم منافع آن دولت ملی یا دولت ایدئولوژیک را که به کار خانگی زن نیاز دارد."

محمدرضا عارف، مخالف تفکیک جنسیتی

 محمدرضا عارف، نامزد اصلاح‌طلب تنها کاندیدایی است که به طور مشخص در این حوزه برنامه ارائه داده است.

او در برنامه تلویزیونی‌اش، افزایش نرخ مشارکت زنان را یکی از برنامه‌های خود اعلام کرد و گفت که بیمه زنان خانه‌دار را به طور جدی دنبال خواهد کرد. عارف همچنین با اشاره به آمار ۵۵ درصدی دانشجویان دختر از استفاده نشدن این سرمایه در برنامه‌های کشور انتقاد کرد.

 این نامزد اصلاح‌طلب همچنین در دانشگاه شهید بهشتی، با تاکید بر حفظ منزلت دانشجویان دختر، تفکیک جنسیتی را "بی‌حرمتی" به دانشجویان دانست و گفت برنامه ‌های مفصلی در این زمینه دارد که در سایت شخصی‌اش منتشر خواهد کرد.

به رسمیت شناختن خانه‌داری به عنوان یک شغل و افزایش امکانات ورزشی برای زنان نیز از دیگر وعده‌هایی است که از سوی این نامزد ریاست جمهوری مطرح شده است.

 زینب پیغمبرزاده در رابطه با اینکه برنامه‌ها و سخنان عارف تا چه حد به مطالبات زنان جامعه ایران و خواسته‌های فعالان حقوق زنان نزدیک است و می‌تواند انتظارات آنها را در رابطه با برابری جنسیتی محقق کند، می‌گوید: "محمدررضا عارف سعی کرده به عنوان کسی که نامزد اصلاح‌طلبان تلقی می‌شود با طرح بحث هایی همچون طرح منزلت دانشجویان دختر و اینکه تفکیک جنسیتی نوعی بی‌حرمتی به دانشجویان است، توجه جوانان و زنان را جلب کند. ولی او هم همچون اصول‌گرایان بر شناختن خانه‌داری به عنوان یک شغل یا در نهایت افزایش امکانات ورزشی برای زنان تاکید دارد. یعنی زنان همچنان قرار است آن نقش سنتی خودشان را در خانه داشته باشند و حالا خوب است که برای این خانه‌داری حقوقی هم در نظر گرفته شود یا می‌توانند بروند ورزش هم کنند یا اگردختران خوبی باشند اجازه تحصیل هم دارند، اما خواسته‌های اساسی‌تر جنبش زنان که در طول صدسال گذشته، زنان مدام بر آنها تاکید کرده‌اند، تا جایی که من دیدم در برنامه‌های آقای عارف هیچ جایی ندارد."

 به گفته این فعال حقوق زنان، "صدسال است که زنان بر مباحثی همچون حقوق برابر و مبارزه با خشونت علیه زنان تاکید دارند و اصلاح‌طلبان هم از این موضوع آگاهی دارند، چون حتی زنان اصلاح‌طلب هم بخشی از این گفتمان بودند. از آن طرف در خارج از ایران نیز سال‌هاست که بر بحث آزادی پوشش تاکید شده، اما این مسائل جایگاهی در شعارهای انتخاباتی آقای عارف ندارد."

 از دیدگاه او به جای اینکه این بحث مطرح شود که زنان باید از طریق مشارکت برابر در بازار کار استقلال اقتصادی داشته باشند، این شعار مطرح می‌شود که زنان بنشینند در خانه و در عوض بیمه زنان خانه‌دار به آنها تعلق بگیرد.

 زینب پیغمبرزاده با بیان اینکه دیدگاه‌های عارف در حوزه زنان چندان هم از اصول‌گرایان فاصله نمی‌گیرد، از تاکید عارف بر تفکیک جنسیتی و محدود کردن مشکلات دختران دانشجو به آن مثال می‌زند و اضافه می‌کند: "در سال‌های اخیر سهمیه‌بندی جنسیتی و بومی‌گزینی جنسیتی مورد اعتراض فعالان زنان و فعالان دانشجویی بوده و این تبعیض جنسیتی هرسال در حال بیشتر شدن است، اما ما این مباحث را در سخنان آقای عارف نمی‌بینیم."

محمد غرضی: اقتصاد پایدار، شرط حضور زنان در سیاست و اجتماع است

محمد غرضی، دیگر نامزد نزدیک به اصلاح‌طلبان اما بدون آنکه برنامه مشخصی در حوزه زنان ارائه دهد به صورت کلی گفته است که "با اقتصاد پایدار امکان حضور زنان در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی فراهم می‌شود".

او در شبکه تلوزیونی جام ‌جم تبعیض مثبت به نفع زنان را کارساز ندانسته است و اعتقاد دارد: "اینکه چهار نفر از زنان در مجلس بنشینند یا هر شرکتی موظف شود که زنان را به عضویت هیئت مدیره خود در بیاورد به هیچ عنوان پایدار نیست."

مشروط کردن افزایش حضور سیاسی و اجتماعی زنان به عواملی همچون پایدار شدن اقتصاد، چقدر عملی و راهگشاست و آیا چنین طرز تفکری ارتقای حضور زنان را عقب نمی‌اندازد و آن را موکول به مسائل دیگر نمی‌کند؟

زینب پیغمبرزاده در پاسخ به این سئوالات چنین می‌گوید: "اینکه حضور زنان باید فراتر از یک امر نمایشی باشد که حالا بیایند عضو مجلس شوند و در هیئت مدیره بنشینند، به خودی خود می‌تواند امر مثبتی باشد، اما قرار نیست به خاطر اینکه شرایط فراهم نیست حضور زنان را موکول به آینده کنیم. یعنی اصلاً مشخص نیست این وضعیت پایدار اقتصادی که مد نظرشان هست چه موقع قرار است فراهم شود و چه شرایطی دارد و تا آن زمان زنان قرار است چه حقوقی داشته باشند و چه تسهیلاتی برایشان فراهم شود."

 به اعتقاد این فعال حقوق زنان، "رشد اقتصادی یک جامعه و پیشرفت آن نمی‌تواند جدا از مشارکت زنان باشد و زنان باید بخشی از رسیدن جامعه به شرایط اقتصادی بهتر باشند و به دنبال آن، وقتی که شرایط اقتصادی جامعه بهتر باشد می‌توان امکانات اقتصادی بهتری برای زنان نیز فراهم کرد".

حداد عادل: بهره هوشی زنان کمتر از مردان نیست

غلامعلی حداد عادل از دیگر نامزدهای اصولگرایان نیز در برنامه تبلیغاتی خود که از شبکه تلویزیون جام جم پخش شد، بدون آنکه وعده حضور زنان در کابینه را بدهد گفت که "برای پیشرفت کشور به حضور زنان در جامعه نیازمندیم؛ چراکه زنان جمعیت عمده ‌ای از کشور را تشکیل می‌‌دهند و از نظر بهره هوشی نیز از مردان کمتر نیستند".

او همچنین گفت در فرهنگستان زبان و بنیاد سعدی که مسئولیت آن را برعهده دارد، بیش از ۵۰ درصد افراد شاغل را زنان تشکیل می‌‌دهند و در سطوح بالا نیز فعالیت می‌‌کنند.

به نظر می‌رسد این مثال حداد عادل ارائه نمونه‌ای است که نشان دهد در صورت ریاست جمهوری این حضور پررنگ زنان به سایر نهادها نیز گسترش خواهد یافت، اما او نگفت که چطور این برنامه حضور ۵۰ درصدی را محقق خواهد کرد و آیا در سطح کلان نیز به آن اعتقاد دارد یا نه؟

 اصولگرایان بی‌برنامه

 باقی اصولگرایان اما تاکنون برنامه مشخصی را برای حوزه زنان ارائه نکرده‌اند و اگر نگاه مثبتی به مشارکت زنان دارند نیز آن را در قالب سخنانی کلی و گاه منطبق با کلیشه‌های جمهوری اسلامی عنوان کرده‌اند.

 سعید جلیلی، کاندیدای اصولگرایان که تاکنون کمتر به موضوع زنان پرداخته است، در برنامه تلویزیونی خود هیچ اشاره‌ای به موضوعات مربوط به حوزه زنان نکرد، اما هنگامی که در نشست مطبوعاتی‌اش از او درباره حضور زنان در کابینه‌اش سئوال شد، گفت: "بحث اساسی در نظام جمهوری اسلامی ایران و اسلام نگاه به بانوان است و به نظر من آن چیزی که اهمیت دارد ظرفیت زنان است که باید باعث پیشرفت آنها شود."

 محمد باقر قالیباف، نامزد اصولگرا نیز در برنامه تلویزیونی خود طی سخنانی کلی زنان را به عنوان یکی از گروه‌های دور نگاهداشته شده از قدرت عنوان کرد و گفت: "امروزه بعضی از اقوام و گروه‌ها احساس می‌‌کنند که سهمی در دولت ندارند. کشاورز، کارگر، صنعت‌گر و پزشک ما و انجمن ‌های علمی ما، دانشگاه ما و زنان ما باید خود را درآیینه دولت ببینند و از حقوق اجتماعی برخوردار باشند."

 حسن روحانی، نامزد نزدیک به اصلاح‌طلبان نیز تاکنون کمتر به حوزه مسائل زنان پرداخته است و فقط در مناظره روز جمعه دهم خرداد ماه اشاره‌ای کوتاه به لزوم توجه به بیکاری زنان کرد و گفت: "زنان بیکار نیز نیازمند توجه هستند و در بین زنان افراد ۲۰ تا ۲۹ سال در زمره بیکاران هستند."

علی‌اکبر ولایتی، نامزد اصولگرا اما فقط اشارات کلی و مبهم به مسائل زنان داشته که بیشتر آن نیز معطوف به خانواده بوده است.

 چرا اصولگرایانی که سخنان پیشین و سابقه مدیریتی آنها حاکی از اعتقادشان به نگاه حاکم بر جمهوری اسلامی مبنی بر اولویت دادن به مادری و همسری زنان است، در برنامه‌های تبلیغاتی خود این سخنان را بیان نمی‌کنند و سکوت یا ارائه برنامه‌های کلی و بی‌رنگ و بو را در دستور کار خود قرار داده‌اند؟

 زینب پیغمبر زاده معتقد است دیدگاه‌های پراکنده نامزدهای اصولگرا در راستای همان سیاست کلی نظام جمهوری اسلامی درباره زنان است. او می‌گوید مثلاً وقتی محسن رضایی پیشنهاد می‌دهد زنان در خانه کار کنند در واقع همان بحث دورکاری دولت احمدی‌نژاد را ادامه می‌دهد یا وقتی سعید جلیلی می‌گوید که بحث اساسی در نظام جمهوری اسلامی نگاه اسلام به بانوان است، مخاطب پس از بیش از سی و پنج سال حکومت جمعوری اسلامی، متوجه می‌شود که این نگاه به بانوان یعنی چه.

 این فعال حقوق زنان با اشاره به اینکه شاید اصولگرایان ترجیح می‌دهند در این مقطع خیلی این نوع نگاه خود به زنان را به دلیل ترس از دست دادن رای آنها، طرح نکنند، ادامه می‌دهد: "این خودش می‌تواند یک امر مثبت باشد که حتی اصولگرایان هم متوجه شدند زنان جامعه می‌خواهند نقشی فراتر از مادری و همسری برای خود تعریف کنند، اما از طرف دیگر هم این تاکتیک سکوت آنها خطرناک است چون بسیاری از زنان ممکن است این موضوع را به دقت دنبال نکنند یا تحت تاثیر القائات ایدئولوژیکی که دارند به صورت خودکار به اصولگرایان رای دهند و متوجه این نکته نباشند که با حمایت از اصولگرایان شرایط را برای آینده خودشان و دختران‌شان بدتر می‌کنند."