پشت شمعدان

از این هفته نمایش عمومی فیلم «پشت شمعدان» آخرین ساخته استیون سودربرگ، فیلمساز سرشناس آمریکایی در سینماهای انگلستان آغاز شده است. در اکران این هفته می‌پردازیم به معرفی این فیلم.

«پشت شمعدان» نخستین‌بار در سال جاری در بخش مسابقه اصلی جشنواره فیلم کن به نمایش درآمد و نامزد جایزه نخل طلایی این جشنواره بود. اگرچه سودربرگ سال گذشته و پس از ساختن فیلم «عوارض جانبی» اعلام کرده بود قصد ندارد دیگر فیلم بسازد و می‌خواهد به ساخت آثار تلویزیونی و نقاشی کردن روی بیاورد، اما آمدن نام این فیلم و فیلمسازش در میان فیلم‌های بخش مسابقه اصلی جشنواره فیلم کن بسیاری را شگفت‌زده کرد. البته سودربرگ به گفته‌اش وفادار مانده: او این فیلم را به صورت تلویزیونی و برای شبکه «اچ بی اُ» ساخته بود، اما بعد تصمیم گرفت نسخه سینمایی آن را در جشنواره کن به نمایش بگذارد و در برخی از کشورها نیز اکران شود. شبکه «اچ بی اُ» روز ۲۶ مه این فیلم را پخش کرد. سودربرگ در شصت و ششمین جشنواره فیلم کن گفت که او تنها برای مدتی از فیلمسازی کناره‌گیری کرده و استراحت می‌کند و در آینده ممکن است بار دیگر فیلمی از او بر پرده سینماها بیاید.

«پشت شمعدان» یک فیلم زندگی‌نامه‌ای است و داستان زندگی «لیبراچی»، پیانیست و آهنگساز مشهور آمریکایی و رابطه مخفی پنج ساله او با اسکات تورسون را دستمایه خود قرار داده است.

لیبراچی در دهه‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۰ میلادی یکی از مشهورترین و گران‌قیمت‌ترین نوازندگان پیانو در آمریکا و از ستارگان برنامه‌های تلویزیونی بود. او همجنسگرا بود و با اسکات تورسون رابطه داشت، اما همواره منکر این رابطه می‌شد. لیبراچی در سال ۱۹۸۷ میلادی بر اثر بیماری ایدز درگذشت. «پشت شمعدان» چگونگی آشنایی این دو و رابطه آنها را به نمایش می‌گذارد.

«پشت شمعدان» بر اساس کتاب خاطرات اسکات تورسون با نام «پشت شمعدان: زندگی من با لیبراچی» ساخته شده است. این کتاب نخستین‌بار در سال ۱۹۸۸، یک‌سال پس از مرگ لیبراچی منتشر شد. در سال ۲۰۰۸ سودربرگ که به اقتباس سینمایی از این کتاب علاقمند شده بود، از ریچارد لاگراونیز، فیلمنامه‌نویس نامزد جایزه اسکار و نویسنده فیلمنامه فیلم‌هایی چون «فیشر کینگ» و «آب برای فیل‌ها» خواست که بر اساس این کتاب فیلمنامه‌ای برای او بنویسد. با آنکه در آن زمان ستارگانی چون مایکل داگلاس و مت دیمون بازی در نقش‌های اصلی فیلم را پذیرفته بودند، اما استودیوهای هالیوودی که اعتقاد داشتند محتوای هم‌جنسگرایانه فیلم بیش از حد است، از سرمایه‌گذاری بر روی آن خودداری کردند و در ‌‌نهایت «اچ‌بی‌اُ فیلمز» تهیه و ساخت این پروژه را قبول کرد. با سرمایه‌گذاری شبکه «اچ بی‌ اُ» بر روی فیلم سرانجام سودربرگ موفق شد در سال ۲۰۱۲ این فیلم را با بودجه‌ای حدود ۲۳ میلیون دلار جلوی دوربین ببرد.

استیون سودربرگ، کارگردان فیلم نیازی به معرفی ندارد. او فیلمسازی است که همواره ساخته‌هایش مورد توجه تماشاگران و منتقدان قرار گرفته است. او علاوه بر جلب تماشاگران، در جشنواره‌های معتبر سینمایی نیز نامی شناخته شده است و توانسته در سال‌های فیلمسازی خود جوایز معتبری چون اسکار، نخل طلا و جایزه ویژه هیأت داوران جشنواره فیلم کن را به دست آورد. سودربرگ فیلمسازی است که در هنگام ساخت فیلم بر روی همه نکات و بخش‌های فنی آن تسلط کامل دارد. او علاوه بر کارگردانی، خود فیلمبرداری و تدوین بسیاری از آثارش از جمله فیلم «پشت شمعدان» را بر عهده داشته و در برخی فیلم‌ها نیز تهیه‌کننده و یا نویسنده فیلمنامه بوده است.

سودربرگ برای واقعی‌تر ساختن فیلمش تصمیم گرفت بیشتر صحنه‌های آن را در مکان‌های واقعی و جاهایی که لیبراچی در زمان حیاتش حضور داشته و یا برنامه اجرا کرده است فیلمبرداری کند.

سودربرگ با اشاره به اینکه نخستین بار ایده ساختن فیلمی بر اساس زندگی لیبراچی در سر صحنه فیلم «ترافیک» و در گفت‌وگو با مایکل داگلاس به ذهنش رسید، درباره چگونگی کار کردن بر روی ایده و رفتن به سوی ساختن این فیلم می‌گوید: «نمی‌دانم. من لیبراچی را وقتی بچه بودم می‌شناختم چرا که در تلویزیون می‌دیدمش. اما هیچوقت درباره‌اش فکر نکرده بودم تا آن روزی که اتفاقی سر صحنه فیلم "ترافیک" از مایکل داگلاس پرسیدم که آیا می‌تواند نقش او را بازی کند؟ من حتی نمی‌دانم چطور شد که چنین سؤالی به ذهنم آمد. بعد شروع کردم به تحقیق درباره او و دریافتم که او همسری داشته که نوازنده و موسیقیدان خیلی خوبی هم بوده است. چندی بعد با کتاب خاطرات تورسون آشنا شدم. به نظر می‌آمد مصالح خیلی خوبی برای یک فیلم باشند. خیلی تصویری بودند و خود لیبراچی هم فرد بسیار ویژه ای بود. پیش از او کسی همانند او لباس نمی‌پوشید. او خیلی چیزها را اختراع کرد؛ برای نمونه همین نام یک‌کلمه‌ای که او برای یک نمایشگر استفاده می‌کرد. فکر کردم فیلم خوبی خواهد شد.»

دو نقش اصلی فیلم، یعنی نقش‌های لیبراچی و اسکات تورسون را مایکل داگلاس و مت دیمون بازی کرده‌اند. این دو برای این فیلم می‌بایست نقش دو همجنسگرای عاشق را بازی می‌کردند که علاوه بر روابط روزمره و حتی خوابیدن در کنار هم، در برخی صحنه‌ها می‌بایست لب‌های یکدیگر را در مقابل دوربین می‌بوسیدند. همانگونه که اشاره شد این محتوا و پرداختن بی‌پروا به زندگی همجنسگرایان دلیلی بود که کمپانی‌های بزرگ هالیوودی از رفتن به سوی ساخت این پروژه سر باز بزنند. از سوی دیگر در کارنامه بازیگری مایکل داگلاس این نقشی ویژه است و پذیرفتن بازی در آن می‌توانست بر روند حرفه‌ای این بازیگر تاثیر بگذارد. با این حال داگلاس در تمام سال‌هایی که این پروژه بدون سرمایه‌گذار و بلاتکلیف مانده بود در کنار سودربرگ ماند و قراردادش را تمدید کرد.

او درباره علاقه‌اش به این فیلم و بازی در این نقش می‌گوید: «این یکی از بهترین نقش‌هایی است که من در کارنامه‌ام داشته‌ام. و من آنقدر خوش شانس بودم که بعد از بیماری سرطانم چنین نقشی به من پیشنهاد شود. برای همین موقعیت خیلی عالی بود. به عنوان یک بازیگر چیزی که شما امید دارید به دست آورید یک فیلمنامه خوب، یک کارگردان خوب و یک تهیه‌کننده خوب است. وقتی هم که استیون به من گفت مت دیمون قرار است نقش اسکات را بازی کند، از آنجا که من یکی از طرفداران او هستم بسیار خوشحال شدم. برای همین به عنوان یک بازیگر نمی‌توانستم انتظار چیز بیشتری داشته باشم و خیلی افتخار می‌کنم که عضوی از گروه سازنده این فیلم بوده‌ام.»

«پشت شمعدان» اگرچه نتوانست نخل طلای جشنواره فیلم کن را به دست آورد، اما در مجموع مورد پسند منتقدان قرار گرفت و نقدهای مثبتی بر آن نوشته شد. پیتر برادشاو، منتقد «گاردین» با دادن چهار ستاره به فیلم با تعریف از بازی‌های مایکل داگلاس و مت دیمون، «پشت شمعدان» را یک کمدی سیاه در به تصویر کشیدن تنهایی ستارگان با کارگردانی‌ای صاحب سبک و تاثیرگذار توصیف می‌کند. رابی کالینز، منتقد «تلگراف» نیز چهار ستاره نثار فیلم کرده و با تعریف از فیلمنامه عالی فیلم، بازی داگلاس را یکی از بهترین بازی‌های کارنامه او خوانده که می‌تواند امسال او را نامزد جایزه اسکار کند. در نهایت دن جولین، منتقد «امپایر» نیز با دادن چهار ستاره به فیلم آن را اثری باشکوه و افسانه‌ای با دو بازی عالی توصیف کرده است و می‌نویسد: «چه کسی به جز سودربرگ فکر می‌کرد مایکل داگلاس و مت دیمون می‌توانند چنین زوج بازیگری فوق‌العاده و متقاعد‌کننده‌ای را بر پرده خلق کنند؟»
«پشت شمعدان» با زمان ۱۱۸ دقیقه محصول سال ۲۰۱۳ کشور آمریکا است.