چوب حراج آمازون بر آثار هنری

ورود غول‌های بزرگ به عرصه فروش اینترنتی آثار هنری چشم‌انداز جدیدی پیش پای هنرمندان و گالری‌داران خواهد گشود. شرکت بزرگ آمازون در تابستان امسال گالری آن‌لاین یا اینترنتی خود را برای فروش آثار هنری افتتاح می‌کند.

خبرهایی که این روزها در سایت‌های هنری و وبلاگ‌ گالری‌داران مختلف در آمریکا و اروپا منتشر شده نشان می‌دهد این فروشگاه عظیم اینترنتی با بیش از صد گالری هنری معتبر تماس گرفته و از آن‌‌ها خواسته است آثار خود را برای فروش به آمازون عرضه کنند.

آمازون که در اصل به خاطر فروش اینترنتی کتاب، موسیقی و فیلم مشهور شده بود در سال‌های اخیر به سوی فروش محصولات دیگری مانند لوازم الکتریکی، لوازم منزل، اشیاء لوکس و حتی شراب نیز رفته است. شرکت «آمازون دات کام» که اکنون دیگر به یک شرکت چند ملیتی تبدیل شده در اصل یک فروشگاه اینترنتی آمریکایی است که دفتر مرکزی آن در سیاتل قرار دارد. در حال حاضر آمازون بزرگ‌ترین فروشگاه اینترنتی دنیاست و درآمد آن در سال ۲۰۱۲ بیش از ۶۱ میلیارد دلار بوده است. ورود این غول بزرگ به دنیای فروش آثار هنری می‌تواند معادلات جدیدی را به وجود آورد و رابطه‌ای تازه میان اثر هنری، هنرمند، گالری و مشتری این آثار تولید کند.

برخی سایت‌های هنری مانند «هایپرآلرژیک» گمانه‌زنی کرده‌اند که احتمالاً در قدم اول حدود هزار اثر هنری برای فروش در آمازون عرضه خواهد شد. مجله هایپر‌آلرژیک نوشته است که نامه‌ای از سوی شرکت آمازون دریافت کرده که به واسطه آن سردبیرانش به مهمانی رونمایی و معرفی این بخش جدید آمازون در نیویورک دعوت شده‌اند. با این حال در تماس‌های بعدی با سایت آمازون، روابط عمومی این شرکت از اعلام اطلاعات بیشتر خودداری کرده است. «روزنامه هنر» نیز روایت مشابهی دارد و نوشته است آمازون جزییات بیشتری ارائه نکرده است. بنابراین ممکن است رونمایی بخش تازه یک شگفتی باشد، و یا اینکه برعکس آمازون می‌خواهد با احتیاط حرکت کند تا ببیند میزان موفقیت این طرح چقدر خواهد بود.

اما فروش آثار هنری در اینترنت امر تازه‌ای نیست. پیش از این برخی سایت‌ها به طور اختصاصی به این کار پرداخته بودند. سایت «آرت اسپیس» یکی از معروف‌ترین سایت‌هایی است که کارش تنها فروش تابلو، عکس و آثار هنری دیگری است. به غیر از سایت‌های اختصاصی، برخی فروشگاه‌های دیگر نیز با احتیاط به فروش آثار هنری نزدیک شده بودند. به عنوان مثال فروشگاه معروف کاستکو، یکی از بزرگ‌ترین فروشگاه‌های زنجیره‌ای و نسبتاً ارزان‌قیمت در آمریکا، از سال گذشته در کنار فروش مواد غذایی و محصولات دیگر، فروش آثار هنری را نیز آغاز کرد و در اولین مرحله یک کار لیتوگراف از هنری ماتیس، نقاش مشهور فرانسوی، و یک کار چاپی از اندی وارهول، هنرمند آمریکایی را عرضه کرد و حالا نیز اثری از مارک شاگال را برای فروش آماده دارد.

اما به‌نظر می‌رسد برنامه آمازون متفاوت باشد. آمازون از هر گالری به ازای فروش هر اثر هنری مبلغی بین ۵ تا ۱۵ درصد به عنوان حق دلالی یا کمیسیون دریافت می‌کند. بنابراین به جای آن که قیمتی ثابت را برای میزبانی آثار هنری در هر ماه در نظر بگیرد، آن را منوط به فروش آثار کرده است. از طرف دیگر میزان کمیسیون آمازون نسبت به سایت‌هایی مانند آرت اسپیس کمتر است و می‌تواند یک رقیب بسیار جدی به حساب آید.

اما مزیت دیگر آمازون این است که به سراغ گالری‌های متوسط رفته و از گالری‌های بزرگ فعلا اجتناب کرده است. این‌کار ممکن است به این گالری‌ها کمک کند تا علاقه‌مندان بیشتری کارهای هنرمندان را ببینند و بنابراین مشتریان‌شان نیز زیادتر شود. یعنی به گسترده‌تر شدن مخاطبان هنر معاصر کمک کند.

اما از طرف دیگر بعضی گالری‌ها نگران نحوه نمایش آثار هنری در وب‌سایت آمازون نیز هستند. اینکه نقاشی‌، عکس و مجسمه هنرمندان به چه شکلی به نمایش گذاشته می‌شود و اینکه هر گالری چقدر آزادی عمل خواهد داشت تا شکل نمایش آثار و این که چه اثری کنار اثر دیگر قرار بگیرد را تعیین کند، می‌تواند بر میزان استقبال از این طرح تأثیر بگذارد.

طرح فروش اینترنتی آثار هنری از سال‌ها پیش مانند فروش اینترنتی بسیاری محصولات دیگر وجود داشته است، اما هرگز یک شرکت عظیم مانند آمازون پشت سر این طرح قرار نگرفته است. حالا با ورود آمازون انتظار می‌رود این بازار آرام آرام دچار تحول جدی شود. این پرسش نیز قابل طرح است که اگر طرح آمازون موفق شود، آن‌گاه نقش گالری‌داران در آینده چه خواهد شد؟ آیا آمازون در نهایت خودش به بزرگ‌ترین گالری جهان تبدیل می‌شود یا خیر؟ به این ترتیب ممکن است در آینده هنرمندان بدون نیاز به گالری‌های هنری بتوانند به‌راحتی آثار خود را بدون واسطه روی آمازون عرضه کنند. این امر مسلماً برای هنرمندان در کشورهایی که از دسترسی به بازارهای جهانی محروم‌اند یک شانس بزرگ خواهد بود، اما از سوی دیگر آمازون را به غولی تبدیل خواهد کرد که دیگر در زمینه فرهنگی نمی‌توان با آن به رقابت برخواست؛ غولی که هم بزرگ‌ترین فروشگاه کتاب است و هم بالقوه می‌تواند بزرگ‌ترین گالری فروش آثار هنری هم بشود. آیا در این صورت ممکن است سلیقه‌های مختلف هنری با خطر تهدید شوند؟ سرنوشت هنرمندان در کشورهایی مانند ایران که از تجارت الکترونیک محروم‌اند چه خواهد شد؟ البته برای پاسخ دادن به این پرسش‌ها هنوز باید صبر کرد و دید در تابستان امسال گالری آمازون ما را به چه نمایشی دعوت می‌کند. بعید نیست در آینده دیگر شاهد مردان و زنان شیک‌پوشی که با لیوان نوشیدنی در مراسم افتتاحیه گالری‌ها چرخ می‌زنند نباشیم، و به جای آن از صفحه فیس‌بوک خود یکراست به بخش هنری آمازون برویم. چاره‌ای نیست، زندگی ظاهراً عوض می‌شود.