افزایش آتش‌سوزی در جنگل‌های ایران

با آغاز فصل تابستان، آتشی سوزان به جان جنگل‌ها و مراتع ایران افتاده است؛ آتشی که گرچه در بسیاری نقاط آن را به گرمای هوا ربط داده‌اند، اما در بخش‌هایی دیگر سهل‌انگاری و حتا آتش‌افروزی عمدی را مسبب خاکستر شدن درختان جنگلی دانسته‌اند. در طی مدتی کوتاه صدها هکتار از اراضی جنگلی در استان فارس، تهران، گلستان، مازندران، گیلان، لرستان و کرمان طعمه حریق شده‌اند.

[podcast]http://www.zamahang.com/podcast/2010/20130725_Environment_Fire_Rouhani.mp3[/podcast]

در بزرگ‌ترین آتش‌سوزی هفته‌های اخیر، بخش وسیعی از جنگل‌های استهبان در استان فارس در آتش سوخت. برآوردها نشان می‌دهد حداقل بین ۷۵۰ تا هزار هکتار از جنگل‌های این منطقه قربانی آتش سوزی‌هایی شده است که به گفته مسئولان این استان احتمال عمدی بودن آن‌ها وجود دارد. در این آتش‌سوزی‌ها که در مراتع و جنگل‌های کوهستان تودج در نزدیکی جاده استهبان به شیراز آغاز شد درختان اُرس، بنه، بادام کوهی و انجیر وحشی سوختند.

کاظم بردبار، مدیرکل منابع طبیعی استان فارس، که احتمال عمدی بودن این آتش‌سوزی‌ها را مطرح کرده است می‌گوید معمولاً زمانی که آتش‌سوزی از یک نقطه آغاز شده و به نقطه دیگر سرایت می‌کند غیر عمدی است، اما زمانی که با خاموش کردن آتش در یک نقطه، دوباره با فاصله ۲۰۰ تا ۳۰۰ متر باز هم آتش‌سوزی صورت می‌گیرد و چندین بار این اتفاق تکرار می‌شود، آتش‌سوزی از روی عمد بوده است. او در خصوص دلایلی که می‌تواند منجر به سوزاندن بخش وسیعی از جنگل‌ها شود به خبرگزاری ایسنا گفته است که در مناطقی که استعداد تبدیل شدن به باغ را دارند، گاهی مردم برای تبدیل جنگل‌ها به باغ با آتش‌افروزی درختان و پوشش جنگلی را نابود می‌کنند تا به جای آن‌ها درختان میوه بکارند. به گفته این مقام مسئول در استان فارس، در سال جاری عرصه‌های طبیعی در ۲۲ شهرستان از مجموع ۲۹ شهرستان استان فارس دچار آتش‌سوزی شده‌اند.

در استان کرمان نیز بیش از چهل هکتار از اراضی جنگلی در هفته‌های گذشته در آتش سوخت. مناطق چشمه زغالی پاریز و ذخیره‌گاه جنگلی و منطقه حفاظت شده جفریز بیشترین خسارت‌ها را متحمل شده‌اند و گزارش‌ها نشان‌دهنده از میان رفتن ده‌ها هکتار از جنگل‌های کهن‌سال ارژن، بنه، و بادام کوهی است. در ماه گذشته این چندمین آتش‌سوزی است که از استان کرمان گزارش می‌شود. در خصوص آتش‌سوزی‌های کرمان که به جنگل‌های اطراف شهر بابک نیز سرایت کرد، گردشگران و بی‌احتیاطی آنان به عنوان دلیل اصلی آغاز آتش‌سوزی ذکر شد.

همچنین در استان لرستان نیز بیش از پنجاه هکتار از جنگل‌های بلوط ظرف یک ماه در آتش سوخته و بین ده تا صد در صد خسارت دیده است. رضا آریایی، مدیرکل مدیریت بحران این استان به خبرگزاری کار ایران، ایلنا، گفت در مراتع جنگلی شهنشاه از توابع خرم‌آباد تنها در یک ماه اخیر بیش از سه آتش‌سوزی بزرگ به وقوع پیوسته و جنگل‌های بلوط را قربانی کرده است. او از گرمای شدید هوا، گرد و غبار فراوان، کم آبی و آتش‌سوزی به عنوان عوامل اصلی نابودی جنگل‌های بلوط در این منطقه نام برده است.

در شمال ایران نیز آتش‌سوزی‌های بی‌سابقه‌ای در مناطق جنگلی گزارش شده است. به گفته مرتضی اکبرپور، معاون پیشگیری و مقابله در سازمان مدیریت بحران، همه ساله در این فصل جنگل‌های زاگرس و حاشیه‌های آن دچار آتش‌سوزی می‌شود، اما امسال آتش‌سوزی‌های گسترده در این فصل سال در شمال کشور نیز رخ داده است. او گرمای شدید هوا و تغییر شرایط آب و هوایی را در بروز و گسترش این آتش‌سوزی‌ها در شمال کشور موثر دانسته است. در هفته آخر تیرماه ۲۰ هکتار از جنگل‌های پارک لتیان در استان تهران نیز دچار آتش‌سوزی شدند.

امکانات ناکافی برای خاموش کردن آتش

 آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع ایران گرچه عوامل متعددی دارد، اما بیشتر مسئولان و کارشناسان منابع طبیعی کمبود امکانات پیشگیری و مقابله با آتش را اصلی‌ترین دلیل گسترش آتش‌سوزی‌ها و دیر مهار شدن آن‌ها می‌دانند. مرتضی اکبرپور معاون سازمان مدیریت بحران کشور می‌گوید «عوامل، توانمندی، تجهیزات و امکانات این سازمان متناسب با حجم کاری که در کشور برای پایش جنگل‌ها دارد، تعریف نشده است». او از آماده بودن هواپیماهای آب‌پاش برای خاموش‌کردن آتش خبر می‌دهد اما در عین حال از کمبود شدید منابع مالی نیز به عنوان اصلی‌ترین مشکل برای حفاظت از جنگل‌ها و مقابله با حریق در آن‌ها یاد می‌کند. او همچنین از طرحی برای مقابله با آتش‌سوزی در جنگل‌های ایران خبر داده است که به مجلس ارسال شده و در صورت تصویب و اجرا ظرف پنج سال می‌تواند آتش‌سوزی‌های گسترده در جنگل‌ها را مهار کند.

رضا آریایی نیز وضعیت حفاظت جنگل‌ها در استان لرستان را دشوار توصیف کرده است. به گفته مدیرکل مدیریت بحران لرستان، طبق استانداردهای جهانی باید برای هر پنج هکتار جنگل یک نفر جنگلبان وجود داشته باشد، اما در لرستان به ازای هر هفتاد هکتار جنگل تنها یک نفر جنگلبان حضور دارد. به گفته او به دلیل کمبود امکانات، نیروهای دولتی و مردمی به کمک یکدیگر به خاموش کردن آتش در جنگل می‌پردازند.

کاظم بردبار، مدیرکل منابع طبیعی فارس نیز از ناهماهنگی بین دستگاه‌های مختلف و عدم همکاری آن‌ها با یکدیگر به عنوان عاملی برای تاخیر در مهار آتش نام برده است. به گفته آقای بردبار در چنین مواقعی استانداری باید تمام امکانات خود را در اختیار سازمان منابع طبیعی بگذارد، اما برخی مدیران استان حتا در جریان روال کارها نیستند. استان فارس با دارا بودن بیش از ۲ میلیون هکتار جنگل فاقد خودروی آتش‌نشانی مناسب و سایر امکانات برای مهار آتش در جنگل است و حتا یک بالگرد آتش‌نشانی نیز در سطح استان وجود ندارد.

در استان کرمان نیز کمبود امکانات در کار خاموش کردن آتش اختلال‌هایی به وجود آورد. کمبود امکانات و نبودن خودروهای آتش‌نشانی به تعداد لازم باعث شد صدها اصله درخت کهن‌سال در ساعات اولیه آتش‌سوزی در منطقه جفریز خاکستر شوند. به گفته مسئولان محلی، به علت صعب‌العبور بودن منطقه و نبودن امکاناتی مانند هواپیما یا بالگرد آتش‌نشانی، آب به صورت دستی برای مهار آتش به این منطقه منتقل شده است.

نابودی مناطق جنگلی ایران در حالیست که ایران یکی از بالاترین نرخ‌های فرسایش خاک در جهان را دارد و میزان نابودی جنگل‌های آن بر اثر عوامل متعدد نیز بسیار بالاست. پیش‌تر، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد، فائو، گزارش داده بود که جنگل‌های ایران به سرعت در حال نابود شدن هستند. به گفته این سازمان ایران یکی از هفتاد کشور در حال توسعه در جهان است که پوشش جنگلی بسیار کمی دارد.