نقش تغذیه در پیشگیری از بروز سرطان

[podcast]http://www.zamahang.com/podcast/2010/20130702_Cancer_2_MazyarMahdavifar.mp3[/podcast]

علم پزشکی در مورد عامل اصلی ایجاد‌کننده بعضی از انواع سرطان‌ها اطمینان دارد. مثلاً در ایجاد سرطان ریه که از کشنده‌ترین انواع این بیماری در میان انسان‌ها است دود سیگار نقش اول و اساسی دارد. تا جایی که بالغ بر ٩٠ درصد مبتلایان به این بیماری مصرف‌کننده سیگار بوده‌‌اند یا به صورت ثانویه در معرض دود حاصل از سیگار مصرفی اطرافیان نزدیک خود قرار داشته‌اند.

در این بیماری، سلول‌های ریه بر اثر حمله مواد سمی که هیدروکربن‌های موجود در برگ تنباکو هستند آسیب می‌بینند. در نتیجه بدن تلاش می‌کند تا از طریق روند همانندسازی، سلول‌های جدیدی را جایگزین کند. حال هرقدر سرعت و شدت از دست رفتن سلول‌ها بیشتر شود روند جایگزینی سلول‌های تازه نیز نیاز به سرعت بالاتری دارد و در نتیجه احتمال وقوع اشتباه افزایش می‌یابد. همین اشتباه در تولید نسخه‌های جدید از روی سلول‌های اصلی منجر به جهش‌های ژنی یا سلولی می‌شود و سلول‌های معیوب حاصل به صورت بالقوه توانایی تبدیل به سلول‌های سرطانی را خواهند داشت. در مورد انواع سرطان‌های پوست هم نقش اشعه فرابنفش خورشید به عنوان عامل اصلی بروز این آسیب‌ها و جهش‌های ژنی و در نتیجه بیماری سرطان شناخته شده است.

جدا از این دو نمونه و بعضی از نمونه‌های دیگر، در انواع دیگر سرطان‌ها نمی‌توان به یک مورد خاص به عنوان مقصر اصلی ایجاد‌کننده بیماری نظر داشت. در حقیقت مجموعه‌ای از عوامل، از ژنتیک گرفته تا تغذیه و شیوه زندگی انسان در این زمینه دخیل هستند، اما بسیاری از یافته‌های علم پزشکی بر نقش اساسی تغذیه در این زمینه اذعان دارند. بعضی از واضح‌ترین و مستدل‌ترین مدارک به دست آمده از مطالعه روی انواع سرطان به مسائل تغذیه‌ای برمی‌گردد. به همین دلیل اشاره‌ای خواهیم داشت به چند نمونه از مواد غذایی که اهمیت زیادی در پیشگیری از بروز بیماری سرطان دارند.

ویتامین‌ها

یک ویرایشگر خوب در درجه اول باید تخصص لازم برای این کار را داشته باشد و در مرحله بعد از قدرت بینایی مناسب برای تشخیص اشتباهات احتمالی برخوردار باشد.

ویتامین D می‌تواند در این زمینه به بدن کمک کند. این ویتامین باعث فعال ماندن سیستم ایمنی بدن می‌شود و مانند یک عینک دقیق روی چشم ژن‌های مسئول عمل ویرایش در روند همانندسازی قرار گرفته است و سبب کاهش بروز اشتباه می‌شود. البته بر اساس یک فرضیه علمی دیگر ویتامین D، مثل یک ماده سمی برای سلول‌های سرطانی عمل و آن‌ها را نابود می‌کند.

ویتامین بعدی، فولات یا اسید فولیک است. ویتامینی که جزو گروه ویتامین‌های ب طبقه‌بندی می‌شود و می‌توان گفت نقش آن در جلوگیری از بروز سرطان به صورت اتفاقی کشف شد. داستان از این قرار بود که پزشکان در گروه‌هایی از خانم‌های باردار برای جلوگیری از بروز بعضی از ناهنجاری‌های مادرزادی از فولات یا اسید فولیک بهره می‌بردند، اما پس از مدتی متوجه شدند که جدا از کاهش بروز این ناهنجاری‌ها میزان بروز سرطان هم در بچه‌های حاصل از این مادران تا اندازه زیادی کاهش یافته است. البته بعد مشخص شد این موضوع منحصر به کودکان نیست و بزرگسالان دچار کمبود فولات نیز در خطر بالای ابتلا به سرطان قرار دارند. به عنوان نمونه بر اساس نتایج چند مطالعه علمی، مصرف مکمل دارویی اسید فولیک، میزان ابتلا به بیماری سرطان روده را در سنین بالا حدود ٢٠ تا ٥٠ درصد کاهش می‌دهد.

بسیاری از غذاها مثل اسفناج، گوجه‌فرنگی و آب پرتقال حاوی این ویتامین هستند، اما خوشبختانه قرص‌های مکمل حاوی اسید فولیک نیز به قیمت بسیار ارزان قابل دسترس هستند که می‌توانند به عنوان منبع جایگزین مورد استفاده قرار گیرند. جدا از این دو ویتامین، ویتامین‌های آ و سی نیز با نقش آنتی‌اکسیدانی خود نقش مهمی در پیشگیری از بروز سرطان دارند.

گوجه‌فرنگی

حال که از اثرات انواع ویتامین‌ها در پیشگیری از بروز سرطان گفتیم بد نیست اشاره‌ای هم داشته باشیم به یک میوه معجزه‌آسا. قدیمی‌ها اعتقاد داشتند ژاپنی‌ها هیچوقت به سرطان دچار نمی‌شوند و دلیلش هم این است که هر روز صبح که از خواب بیدار می‌شوند قبل از هر کاری یک لیوان آب گوجه‌فرنگی می‌نوشند. هرچند این جمله به نظر مبالغه‌آمیز می‌رسید، اما امروزه علم پزشکی ثابت کرده که چندان هم غیر علمی نیست. در واقع خطر ابتلا به گروهی از سرطان‌ها از جمله سرطان پروستات در آقایان و سرطان سینه در خانم‌ها با مصرف روزانه گوجه‌فرنگی و محصولات جانبی حاصل از آن از جمله رب و سس گوجه‌فرنگی کاهش می‌یابد.

بسیاری اعتقاد دارند که ترکیب موثر در ایجاد این ویژگی، آنتی‌اکسیدان موجود در ساختار گوجه فرنگی است که "لیکوپن" نام دارد. اگرچه همه محصولات تولید شده از گوجه فرنگی حاوی لیکوپن هستند، اما جالب این است که جذب این ماده در شرایطی که این میوه به صورت پخته شده و به عمل آمده مصرف شود بهتر و بیشتر صورت می‌گیرد. یعنی برخلاف همیشه که توصیه اصلی به مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها در حالت تازه و خام می‌شود در مورد گوجه فرنگی توصیه می‌شود این میوه به شکل پخته یا در حالت رب و سس مصرف شود.

غربال‌گری و اهمیت تشخیص زودرس

اگرچه همیشه پیشگیری از بروز بیماری‌ها هدف اصلی علم پزشکی است، اما حتی در صورت رعایت همگی نکات توصیه‌شده نیز نمی‌توان احتمال بروز بیماری را به صفر رساند.

 مسائل متنوعی از عوامل وراثتی گرفته تا ژن‌های معیوب می‌توانند منجر به بروز بیماری سرطان شوند. در مورد بعضی از انواع سرطان تفاوت در زمان تشخیص بیماری در حقیقت تفاوت میان مرگ از یک طرف و درمان و بهبود کامل از سمت دیگر است. این موضوع اهمیت تشخیص زودرس بیماری را بیان می‌کند. به همین منظور روش‌هایی تحت عنوان آزمایش‌های غربال‌گری یا اسکرینینگ توسط پزشکان ابداع شده است که سبب تشخیص بسیاری از انواع این بیماری در مراحل ابتدایی می‌شوند.

انجام گروهی از این آزمایش‌ها بسیار ساده بوده و حتی ممکن است توسط خود شخص و در منزل قابل انجام باشد. به عنوان نمونه می‌توان به بررسی دوره‌ای ضایعات پوستی مثل انواع خال‌ها و اطمینان از ثابت ماندن اندازه آن‌ها یا معاینه پستان در خانم‌ها برای اطمینان از عدم وجود توده اشاره کرد. برای گروهی از سرطان‌ها نیز جدا از معاینات فیزیکی که ممکن است توسط پزشک انجام شود آزمایش‌‌ها یا آزمایش‌های تخصصی طراحی شده است که انجام آن‌ها به خصوص در گروه‌های پرخطر توصیه می‌شود؛ ازجمله ماموگرافی برای تشخیص سرطان پستان و کولونوسکوپی برای تشخیص سرطان روده. توجه داشته باشید در صورت ابتلا یک یا چند تن از بستگان نزدیک به یکی از انواع سرطان، بایستی آزمایش‌های غربال‌گری و معاینات فیزیکی دوره‌ای را در سنین پایین‌تر و تحت نظارت پزشک آغاز و با توجه بیشتری آن‌ها را دنبال کنید.

در همین زمینه:

مکانیسم بروز بیماری سرطان