سایه سوریه بر سر بازار ایران

دولت یازدهم هنوز یک ماه نیست که سکان اداره امور را در اختیار گرفته و همچنان به دنبال ارائه تصویری دقیق از وضعیت اقتصادی ایران است. با این حال بازار ایران از خرداد ماه امسال به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری واکنشی مثبت نشان داد.

التهاب بازار ارز کاسته شد و بورس رونقی دیگر گرفت. به گونه‎ای که برخی از روزها صف خریداران تشکیل شد و برخی از سهامداران بزرگ امیدوارانه به بازار بازگشتند. بازار طلا نیز از امیدواری به وجود آمده در فضای عمومی ایران تاثیر پذیرفت و عقب‌نشینی پیشه کرد.

وعده‎های مردان اقتصادی دولت هم امیدواری در بازار را تشدید کرد. به گونه‎ای که وزیر نفت از کمپانی‎های بین‎المللی برای حضور در بازار نفت ایران دعوت کرد، وزیر امور اقتصادی و دارایی گفت که آرامش را به بازار باز می‎گرداند و وزیر صنعت، معدن و تجارت از بازگشت رونق به تولید خبر داد.

در همین حال دولت در نخستین گام اصلاحیه قانون بودجه را به مجلس برد تا به گفته محمد باقر نوبخت؛ اعداد و ارقام آن را واقعی‎تر کند و دولت از مجلس خواست تا اجازه دهد برای تامین منابع مالی مورد نیازش از صندوق توسعه ملی برداشت کند. نخستین درخواست دولت از مجلس پاسخ منفی گرفت تا فرایند فروش دلار به بانک مرکزی و چاپ اسکناس متوقف شود.

با این حال بازار پس از یک امیدواری سه ماهه و واکنش مثبت به دولت جدید، همزمان با افزایش تنش‎ها در منطقه به حالت قبل بازگشت. شاخص بورس تهران افت چشمگیری داشت، دلار دوباره در مسیر صعودی قرار گرفت و سکه و طلا در برابر کاهش قیمت‎ها مقاومت کردند تا نشان دهند که تنها سیاست‎گذاری‎های داخلی بازار را کنترل نمی‎کنند، بلکه تنش در کشورهای دیگر نیز بر بازار ایران اثرگذار است.

هزینه دخالت در سوریه

افت شاخص بازار سرمایه ایران از روزی آغاز شد که امریکا و متحدانش طرح حمله به سوریه را در دستور کار قرار دادند. پس از آن‎که رسانه‎های بین‎المللی استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه را تائید کردند، دولت اوباما اعلام کرد که حکومت بشار اسد مسئول این اقدام ضد بشری است و قطعا برای این اقدام تنبیه خواهد شد. واکنش امریکا به تحولات سوریه با همراهی بریتانیا، فرانسه و ترکیه همراه شد.

اگر چه پارلمان بریتانیا با حمله به سوریه مخالفت کرد اما ترکیه اعلام کرد که در هر اقدام مشترکی علیه دولت بشار اسد مشارکت خواهد کرد.

در همین راستا جنگنده‎های امریکایی به پایگاه‎های هوایی ترکیه منتقل شدند و منطقه در حالت انتظار برای آغاز حمله نظامی قرار گرفت.

دولت جمهوری اسلامی ایران به عنوان حامی حکومت بشار اسد هر گونه اقدام نظامی در منطقه را خطرناک توصیف کرد. ایران در دو سال گذشته حمایت‎های خود از دولت بشار اسد را پنهان نکرده است، کشته شدن تعدادی از اعضای سپاه پاسداران در سوریه و کمک ۱۷ میلیارد دلاری ایران به بشار اسد تنها بخشی از دخالت‎های ایران در درگیری‎های سوریه است.

همچنین وزیر امور خارجه ایران در اظهارنظری شتاب‎زده اعلام کرد که استفاده از سلاح شیمیایی از سوی حکومت بشار اسد صورت نگرفته است. مقام‎های نظامی ایران تهدید کردند که در صورت حمله امریکا به سوریه، اقدامی تلافی‎جویانه انجام خواهند داد و روزنامه کیهان در سرمقاله‎ای با عنوان «روز واقعه نزدیک است » به صورت تلویحی حمایت ایران از حکومت بشار اسد را به رخ امریکا و متحدانش کشید و تهدید کرد در صورت حمله به سوریه، اسرائیل از حمله موشکی در امان نخواهد ماند.

در میان حمایت همه جانبه مقام‎های ایرانی از دولت بشار اسد، انتشار فایل صوتی سخنان هاسمی رفسنجانی در سوادکوه مازندران، نشان داد که همه حاکمان ایران در حمایت از بشار اسد همسو نیستند. او حکومت بشار اسد را مسئول استفاده از سلاح شیمیایی دانسته بود. در چنین شرایطی بازار ایران هم نگران از درگیر شدن ایران در جنگ منطقه‎ای، محافظه‎کاری پیشه کرد و رشد شاخص‎ها و عقب‌نشینی قیمت ارز و طلا متوقف شد.

سعید لیلاز یکی از کارشناسان اقتصادی همسو با دولت حسن روحانی گفته است که «بازار ایران چندان از تحولات سوریه تاثیر نمی‎پذیرد. چرا که اقدامات گروه‎های تندرو توسط نیروهای معتدل خنثی خواهد شد. او نگرانی بازار را ناشی از هیجان و کوتاه مدت توصیف کرده و گفته است که با سیاست‎های دولت جای نگرانی نیست.»

اما مدیرعامل پیشین فرابورس ایران، بازار را متاثر از تحولات منطقه دانسته و گفته است: «بازار منتظر تحولات می‎ماند.» مصطفی امید قائمی گفته است:  «حمله به سوریه در کوتاه مدت بر بازار ایران اثر می‎گذارد، اما در بلند مدت بار دیگر بازار سرمایه به آرامش باز می‎گردد و راه صعودی را در پیش می‎گیرد.»

رئیس اتحادیه طلا و جواهر هم گفته است که قیمت‎ها تحت تاثیر اخبار سیاسی است. اما آیا واقعا همه تحولات روزهای گذشته بازار ایران کوتاه مدت است و بازار یک بار دیگر روی آرامش و ثبات را خواهد دید؟

آیا امیدی به بازگشت امید هست؟

از بخت بد دولت روحانی است که آغاز به کارش با احتمال حمله نظامی به سوریه همزمان شده است. او میراث‎دار سیاست‎هایی است که ایران را در مسئله سوریه درگیر کرده است. چنانچه نتیجه تحقیقات نهادهای بین‎المللی نشان دهد که دولت بشار اسد از سلاح شیمیایی استفاده کرده است، آن‎گاه ایران به عنوان یکی از متحدان اصلی دولت سوریه در شرایط خطرناکی قرار می‎گیرد.

دولت جدید ایران یکی از وظایف اصلی خود را حل مسئله تحریم‎ها و پیشگیری از تشدید آن‎ها عنوان کرده است. کنگره امریکا چندی پیش به تحریم‎های جدید علیه ایران رای مثبت داد.

در دو ماه گذشته برخی از نمایندگان کنگره امریکا و سیاستمداران این کشور از دولت اوباما خواسته‎اند که فرصت گفت‎وگو با دولت جدید ایران را از دست ندهد. اما چنانچه استفاده دولت بشار اسد از سلاح شیمیایی تائید شود، آن‎گاه می‎توان انتظار داشت که پای ایران هم به مجازات‎های تنبیهی باز شود و تحریم‎های شدیدتری علیه ایران به کار گرفته شود.

در صورت تحقق چنین سناریویی، امیدواری برای کاهش تحریم‎ها از بازار ایران رخت بر می‎بندد و دولت برای صادرات نفت و دریافت مطالبات نفتی خود با موانع بیشتری روبرو می‎شود. آن‎هم در شرایطی که در ماه گذشته در پی دیدار مقام‎های ایرانی با پادشاه عمان گمانه زنی‎ها در باره رفع تحریم سوئیف ایران قوت گرفته است.

آنچه که می‎تواند اثرات حمله احتمالی به سوریه بر بازار ایران را کاهش دهد، انعطاف‌پذیری سیاست خارجی ایران است. تجربه حمله نظامی به افغانستان و عراق نشان می‎دهد که حکومت ایران علی‌رغم همه تضادهایی که با امریکا داشته، در این حملات با آنان همراه شده است. حال ایران در وضعیتی مشابه آن دو حمله نظامی قرار گرفته، با این تفاوت که اگر با صدام و طالبان دشمنی داشت، حامی سرسخت حکومت سوریه است.

حکومت ایران چنانچه بتواند اعتماد جامعه جهانی را برای عدم دخالت در سوریه و حمایت از بشار اسد جلب کند، آن‎گاه شاید آن‎گونه که کارشناسان اقتصادی نزدیک به دولت امیدوارند، حمله نظامی به سوریه اثری کوتاه مدت و روانی بر اقتصاد ایران داشته باشد و بازار بتواند در فاصله‎ای کوتاه دوباره رونق بگیرد.

اما چنانچه نتواند پای خود را از مسئله سوریه بیرون بکشد، آن‎گاه باید منتظر عواقب دنباله‎دار حمله به سوریه و تشدید تحریم‎ها نیز باشد و در پی این تحولات، اندک امید به وجود آمده در فضای عمومی و بازار ایران نیز رخت برخواهد بست.