زیبایی بزرگِ رم در دوران برلوسکونی

این هفته نمایش عمومی فیلم «زیبایی بزرگ» ساخته پائولو سورنتینو٬ فیلمساز ایتالیایی در سینماهای کشورهای انگلستان٬ ایرلند و دانمارک آغاز شده است. در اکران این هفته می‌پردازیم به معرفی این فیلم.

«زیبایی بزرگ» نخستین‌بار در بخش مسابقه اصلی جشنواره فیلم کن در سال ۲۰۱۳ روی پرده رفت و نامزد جایزه نخل طلایی این جشنواره بود. سپس این فیلم در جشنواره‌های دیگری چون کارلووی‌واری و مونیخ نیز به نمایش درآمد و در جوایز گلن گلوب کشور ایتالیا نامزد چهار جایزه شد که از آن میان جایزه بهترین فیلمبرداری را به‌دست آورد. این فیلم از نیمه ماه نوامبر در کشورهایی چون هلند٬ مجارستان و آمریکا نیز به نمایش درمی‌آید.

جپ گامباردلا٬ روزنامه‌نگار و منتقد ۶۵ ساله ایتالیایی است که در جوانی یک کتاب موفق نیز نوشته و منتشر کرده است٬ اما اکنون سال‌هاست که چیزی نمی‌نویسد. او روزها را به بیهودگی و شب‌هایش را به خوش‌گذرانی در مهمانی‌های شبانه رم می‌گذراند. یک روز صبح پس از بازگشت از یکی از همین مهمانی‌ها، او در برابر خانه‌اش با مردی ملاقات می‌کند که خود را همسر الیزا٬ اولین وشاید تنها عشق سال‌های دور او معرفی می‌کند. مرد به جپ می‌گوید که الیزا مرده است و از خود دفترچه یادداشتی به جای گذاشته که در آن از عشق همیشگی‌اش به جپ در تمامی این سال‌ها نوشته است. همزمانی این اتفاق با سالروز تولد جپ او را به خود فروبرده و وادار به مرور و بازگویی خاطرات جوانی‌اش می‌کند.

«زیبایی بزرگ» توسط پائولو سورنتینو نوشته و کارگردانی شده است. سورنتینو فعالیت حرفه‌ای‌اش را از سال ۱۹۹۸ میلادی و با نوشتن فیلمنامه برای سینما و مجموعه‌های تلویزیونی آغاز کرد و در سال‌های بعد نیز همواره خود یکی از نویسندگان فیلمنامه‌های آثارش بوده است. سورنتینو فیلمنامه این تازه‌ترین ساخته‌اش را با همکاری اومبرتو کونتارلو٬ فیلمنامه‌نویسی که در نوشتن فیلمنامه ساخته پیشین او یعنی «اینجا باید باشد» نیز با او همکاری کرده بود نوشته است. سورنتینو نخستین‌بار در سال ۲۰۰۴ میلادی و برای فیلم «پیامدهای عشق» به بخش مسابقه اصلی جشنواره فیلم کن راه یافت و نامزد جایزه نخل طلای این جشنواره شد. سپس او چهار بار دیگر نیز نامزدی برای این جایزه را تجربه کرد و جوایزی چون جایزه داوران این جشنواره را به‌دست آورد. با «زیبایی بزرگ» او برای پنجمین‌بار نامزد جایزه نخل طلایی شده بود و اگرچه فیلمش در جشنواره فیلم کن بسیار مورد توجه منتقدان قرار گرفت٬ اما در نهایت نتوانست جایزه‌ای به دست آورد. سورنتینو همچنین در سال ۲۰۰۹ میلادی رئیس هیأت داوران بخش نوعی نگاه جشنواره فیلم کن بود.

سورنتینو که خود متولد شهر ناپل است در این تازه‌ترین ساخته‌اش تصویری از رم امروز را بازتاب داده است و همین باعث شده که بسیاری فیلم او را با فیلم‌های «زندگی شیرین» و «رم» ساخته فدریکو فلینی مقایسه کنند. سورنتینو تأثیرپذیری از این استاد سینمای ایتالیا را تائید کرده و تأکید می‌کند آموخته‌های او از فلینی در او درونی شده و ناخودآگاه در ساخته‌هایش نمود پیدا می‌کنند. خود او در ارتباط با چگونگی رفتن به سوی ساخت یک فیلم درباره شهر رم می‌گوید: «برای من شهر رم خیلی شهر مهمی است٬ چرا که سال‌ها در این شهر زندگی و کار کرده‌ام و در آن احساس گردشگری را دارم که بلیط برگشتی نگرفته است و از زندگی کردن در این شهر خیلی خوشحالم. من از ۱۶ سالگی در آنجا زندگی کرده‌ام اما شهر را خیلی خوب نمی‌شناسم و هنوز حالت مرموز و ناشناخته‌ای برای من دارد. این حس ناشناخته‌ و مرموز بودن در درون فیلم نیز وجود دارد. در این فیلم این شهر اهمیت دارد چراکه مانند هر شهر مهمی در هر کشور دیگری استعاره‌ای است از کل آن کشور و تمامی مشکلات و چیزهای بد و خوبش. با صحبت کردن درباره رم من می‌توانم خیلی چیزها درباره ایتالیا بگویم.»

با این‌حال سورنتینو چندان با مقایسه فیلمش با فیلم «زندگی شیرین» ساخته تحسین شده فدریکو فلینی که در سال ۱۹۶۰ میلادی موفق به بردن جایزه نخل طلایی جشنواره فیلم کن شد موافق نیست و به گفته خودش ترجیح می‌دهد تماشاگران این دو فیلم را با یکدیگر مقایسه نکنند. به گفته خود او: «محتوای فیلم من و آدم‌هایش به گونه مشابه فیلم "زندگی شیرین" هستند و من درک می‌کنم که از این جهت تماشاگران وقتی فیلم من را می‌بینند "زندگی شیرین" را به یاد بیاورند٬ اما در واقع این دو فیلم خیلی با هم تفاوت دارند. "زندگی شیرین" یک شاهکار است که درباره ایتالیای ۵۰ سال پیش صحبت می‌کند اما فیلم من شاهکار نیست و تنها فیلمی است درباره چیزهایی که در ۵۰ سال گذشته و از زمان ساخت آن فیلم تغییر کرده‌اند.»

سورنتینو از کارگردان‌هایی است که معمولا ً با گروه مشخصی کار می‌کند٬ برای مثال هر شش ساخته بلند او تهیه‌کنندگان مشترکی داشته‌اند٬ این پنجمین همکاری او با فیلمبردارش، لوکا بیگازی است و در این آخرین ساخته‌اش٬ «زیبایی بزرگ» برای بار چهارم تونی سرویلو٬ بازیگر ایتالیایی نقش اصلی فیلم او را بازی کرده است. سورینتینو اشاره کرده است که فیلمنامه این فیلم نه بر اساس داستانی از پیش مشخص شده که بر اساس شهری که داستان در آن اتفاق می‌افتد و با در نظر داشتن چگونگی شکل گرفتن شخصیت اصلی نوشته شده است. او در توضیح اینکه شخصیت‌های فیلم‌ها و فیلمنامه‌هایش را چگونه انتخاب می‌کند می‌گوید: «فکر می‌کنم دلیلی که باعث می‌شود من شخصیتی را دوست داشته باشم این است که من شخصیت را نمی‌شناسم و دوست دارم او را بشناسم و کشفش کنم. این شخصیت باید راز و رمز داشته باشد٬ اما این رمز و راز باید با طنز و شوخ‌طبعی نیز آمیخته باشد. این دو ویژگی باید همراه هم در یک شخصیت وجود داشته باشند، در غیر این‌صورت من را به خود جلب نخواهد کرد. در این شرایط است که علاقمند می‌شوم داستان او را تعریف کنم.»

اما همانطور که اشاره شد «زیبایی بزرگ» در برخورد با منتقدان بسیار موفق بوده و نقدهای مثبتی بر آن نوشته شده است. رابی کالین٬ منتقد «تلگراف» از منتقدانی است که پنج ستاره کامل نثار فیلم کرده و آن را بسیار ستوده و یکی از جاه‌طلبانه‌ترین فیلم‌هایی خوانده که تاکنون در کن به نمایش در آمده است. به نظر این منتقد همانگونه که روبرتو روسلینی دوران سلطه نازی‌ها و فدریکو فلینی ایتالیای پس از آن دوره را در آثار خود به تصویر کشیدند٬ سورنتینو نیز موفق شده است تا دوره برلوسکونی را در فیلمش ثبت کند. به گفته او «زیبایی بزرگ» فیلمی است که در جایگاهی بالاتر از ساخته‌های پیشین سورنتینو قرار می‌گیرد. پیتر برادشاو٬ منتقد «گاردین» نیز چهار ستاره به فیلم داده و آن را اثری مجلل و زیبا در سبک آثار کلاسیک ایتالیا و ساخته‌های فلینی و آنتونیونی خوانده و بازی سرویلو را فوق‌العاده توصیف کرده است.

«زیبایی بزرگ» با زمان ۱۴۲ دقیقه محصول مشترک کشورهای ایتالیا و فرانسه است.

گالری زمانه:

سر صحنه «زیبایی بزرگ» ساخته سورنتینو