گمانه‌زنی‌ها در خصوص ریشه‌های مریخی حیات زمینی
احسان سنایی - ریشه‌های ما دقیقاً به کجا می‌رسد؟ گستره عواملی که در شکل‌گیری حیات زمینی، و نهایتاً ما انسان‌ها نقش‌آفرینی کرده‌اند، چه بوده‌اند؟
احسان سنایی
«حیات» از جمله مقولاتی‌ست که نمی‌شود آن را به هیچ رشته به خصوصی محدود کرد. حتی «زیست‌شناسی» هم که اعتبارش را از این مفهوم اخذ می‌کند، برای تبیین سطوح پیچیده‌تر تعامل حیات و طبیعت، ناگزیر از رجوع به رشته‌هایی نظیر شیمی، فیزیک و بعضاً اخترفیزیک است. نمونه بارز آن نیز همین اخبار پراکنده‌ای که گهگاه، از ریشه‌های فرازمینی حیات زمینی منتشر می‌شود. البته قبل از اینکه به سراغ جدیدترین مورد از این خبرها برویم، باید این را هم اضافه کرد که وقتی صحبت از «ریشه» های حیات می‌شود، منظور این نیست که شروع حیات، همچون چشمه‌ای دقیقاً از آن نقاط مشخص رقم خورده؛ چرا که تعریف مفهوم «حیات»، به موازات رشد پیچیدگی‌اش، شروط ضمنی بیشتری را در بر می‌گرفته و هرکدام از این شروط هم – از قبیل شرایط اقلیمی و مایحتاج غذایی و ... – ریشه‌های مختص به خودشان را داشته‌اند.
یکی از این شروط این است که حیات بایستی از ترکیبات ارگانیک، مثلاً هیدروکربن‌ها حاصل شده باشد؛ اما شرط دیگرش این است که عناصر کمیابی نظیر بور و مولیبدن هم در این ترکیبات حضور داشته باشند تا نگذارند هیدروکربن‌ها به هیأت دیگری متبلور گشته و فرضاً یک توده بی‌مصرف قیر را به جای حیات از خودشان به جا بگذارند.
حال، جمعی از محققین انستیتو وستیمر آمریکا متوجه شده‌اند که زمین در حدود ۲.۵ تا ۳ میلیارد سال پیش، آنقدرها هم مستعد میزبانی از عناصری نظیر مولیبدن، و همچنین ترکیبات حیاتی پیچیده‌ای نظیر مولکول‌های RNA نبوده است. اما اقلیم آن سال‌های مریخ، این امکان را فراهم می‌کرده تا از این عناصر و ترکیبات ویژه میزبانی کند؛ و لذا حدس دانشمندان این است که مسیر تکامل حیات، دست‌کم در مقاطع به خصوصی، گذارش به مریخ افتاده است. اما سؤال اینجاست که ارتباط بین مریخ و زمین در آن زمان چطور شکل می‌گرفته؟
جواب این سؤال را بایستی در شهاب‌سنگ‌ها جُست. اگر شهاب‌سنگی به مریخ می‌خورده که سرعت ترکش‌های حاصل از آن برخورد، از سرعت فرار سیاره بیشتر می‌شده، این ترکش‌ها به سرعت از دام جاذبه مریخ فرار می‌کرده‌اند و بسته به تصادف، ممکن بوده صدها، هزارها، و یا حتی میلیون‌ها سال بعد، اسیر جاذبه زمین گشته و لذا به هیأت سفیران مریخی، میهمان سیاره ما بشوند. البته اگر واقعاً این شهاب‌سنگ‌ها مواد ارگانیک مزبور را حمل می‌کرده‌اند، امروزه بایستی مریخ را هم به نحوی سیاره خودمان به حساب آورد؛ چرا که در این صورت اگر شجره‌نامه‌مان را وابرسیم، یک پای‌مان به مریخ باز می‌شود و یک پای‌مان هم به زمین و بعید هم نیست که این مسأله به سایر نقاط منظومه شمسی، به ویژه دنباله‌دارها – که نقش مؤثری در انتقال آب به زمین ایفا کرده‌اند – هم تسری بیابد. پس همان‌گونه که قبلاً نیز عنوان شد، شروط شکل‌گیری حیات، هرکدام از جایی نشأت گرفته‌اند، و یکی از این شروط هم اقلیم مساعد زمین و تابش مستمر و حیات‌بخش نور خورشید بوده؛ که به هر صورت آن را بایستی مادر منظومه شمسی، و به یک اعتبار مادر خودمان به حساب آورد. به عبارت دیگر، این تحقیقات به جای اینکه بگویند ریشه‌های ما دقیقاً به کجا می‌رسد، حکایت از گستره عواملی می‌کنند که در شکل‌گیری حیات زمینی، و نهایتاً ما انسان‌ها نقش‌آفرینی کرده‌اند.
توضیح تصویر: سطح مریخ از دید ماهواره MGS / ناسا.
نظرها
نظری وجود ندارد.