ضعف دموکراسی و رشد فساد دو روی یک سکه

سازمان شفافیت بین‌المللی که وضعیت فساد دولتی در کشورها را از نزدیک رصد می‌کند، اعلام کرد که رشد فساد در کشورهای جهان به سلامت دموکراسی در نظام سیاسی آن‌ها وابسته است. بر اساس این گزارش ایران در سال ۲۰۱۸ نسبت به ۲۰۱۷ فاسدتر شده است.

به گزارش اسوشیتدپرس، سازمان دیده‌بانی «شفافیت بین‌المللی» که در برلین مستقر است سه‌شنبه ۲۹ ژانویه گزارش سالیانه خود را منتشر کرد. این گزارش «شاخص ادراک فساد» برای سال ۲۰۱۸ را بررسی کرده است که در آن امتیاز ۱۰۰ به کشورهای «بسیار پاک» و صفر به کشورهای «بسیار فاسد» تعلق می‌گیرد. بر اساس اعلام این سازمان ، بیش از دو سوم کشورهای جهان امتیازی زیر ۵۰ کسب کرده‌اند که نشان‌دهنده فساد در بخش عمومی این کشورهاست.

از مهم‌ترین موارد این گزارش سقوط آمریکا در جدول رده‌بندی کشورهاست. آمریکا با ازدست دادن ۴ امتیاز نسبت به سال ۲۰۱۷،‌ با امتیاز ۷۱ برای اولین بار پس از سال ۲۰۱۱ به رتبه پایین‌تر از ۲۰ سقوط کرده است. این سازمان می‌گوید:

«افت ۴ امتیازی در این شاخص یک چراغ قرمز محسوب می‌شود که همزمان با به‌خطر افتادن «نظام بررسی و تعادل» (بخشی از قانون اساسی آمریکا که به قوای سه‌گانه این اختیار را می‌دهد که قدرت همدیگر را محدود کنند) و تحلیل قواعد اخلاقی در بالاترین سطوح قدرت در این کشور اتفاق افتاده است. اگر این روند ادامه پیدا کند،‌ آمریکا به‌عنوان کشوری که سردمدار مبارزه با فساد بوده است با مشکل جدی فساد روبه‌رو خواهد شد. این مشکلی است که هر دو حزب در به وجود آمدن آن دخیل بوده‌اند و احتیاج به راه‌حل دوطرفه دارد».

در تجزیه و تحلیل متقابل این داده‌ها با داده‌های «گزارش دموکراسی جهانی»، سازمان شفافیت می‌گوید که ممکن است رابطه‌ای میان فساد و سلامت دموکراسی در این کشورها برقرار باشد: کشورهای «کاملا دموکراتیک» به‌طور متوسط امتیاز ۷۵ را طبق شاخص فساد دریافت کردند. متوسط امتیاز کشورهایی با «دموکراسی معیوب» ۴۹ است و رژیم‌های مستبد متوسط امتیاز ۳۰ را دارند.

شاخص ایران در سال ۲۰۱۸ میلادی ۲۸ در نظر گرفته شده‌ است که در مقایسه با سال ۲۰۱۷ (با امتیاز ۳۰) ‌می‌توان گفت که ایران فاسدتر شده است. رقم این شاخص برای ایران در سال ۲۰۱۶، ۲۹ و یک سال پیش از آن ۲۷ اعلام شده بود.

این گزارش همچنین اشاره می‌کند که مجارستان با افت ۸ امتیازی و ترکیه با افت ۹ امتیازی در پنج سال گذشته، به امتیازهای ۴۶ و ۴۱ رسیده‌اند و همزمان با رشد اقتدارگرایی در این کشورها، به سوی فساد بیشتر در حرکتند. این گزارش به ارزیابی سالیانه «خانه آزادی» نیز اشاره می‌کند که بر اساس آن ترکیه از کشوری «تا حدودی آزاد» به کشوری «غیر آزاد» تبدیل شده است. مجارستان نیز بر اساس این گزارش و از زمان سقوط کمونیسم در این کشور در سال ۱۹۸۹، به پایین‌ترین رتبه در رعایت حقوق سیاسی رسیده است.

ارقام منتشر شده حاکی از «زوال حاکمیت قانون و نهادهای دموکراتیک» و همچنین سرعت در محدودشدن فضا برای جامعه مدنی و رسانه‌های مستقل‌اند.

دلیا فرریرا روبیو، رئیس سازمان شفافیت می‌گوید:

«طبق پژوهش‌ ما ارتباط روشنی بین داشتن یک دموکراسی سالم و موفقیت در مبارزه با فساد در بخش عمومی وجود دارد. همانطور که در بسیاری از کشورها قابل مشاهده است، زمانی که نهادهای دموکراتیک ضعیف باشند سیاستمداران پوپولیست و غیر دموکراتیک می‌توانند از این ضعف به نفع خودشان استفاده کنند و فساد زمینه بهتری برای رشد پیدا می‌کند».

«شاخص ادراک فساد» بر اساس ۱۳ منبع داده متفاوت محاسبه شده است که به‌صورت مشخص تصویری از فساد در بخش دولتی یا عمومی کشورها ارائه می‌کند. در جدول رده‌بندی ۲۰۱۸، دانمارک با امتیاز ۸۸ در صدر است وکشورهای زلاند نو، فنلاند، سنگاپور، سوئد، سوئیس، نروژ، هلند، کانادا، لوگزامبورگ، آلمان و بریتانیا در رده‌های پایین‌تر قرار دارند. سومالی با امتیاز ۱۰ به عنوان فاسدترین کشور در قعر این جدول قرار گرفته است و سوریه، سودان جنوبی، یمن، کره شمالی، سودان، گینه بیسائو، گینه استوایی، افغانستان و لیبی رده‌های بعدی در فساد را از آن خود کرده‌اند.

از سال ۲۰۱۲ تنها ۲۰ کشور وضعیت خود را بهتر کرده‌اند که آرژانتین و ساحل عاج برجسته‌ترین تلاش‌ها را داشته‌اند. همزمان ۱۶ کشور نیز به‌صورت قابل توجهی نزول کرده‌اند که بیشترین تغییرات منفی در استرالیا و شیلی صورت گرفته است.

بیشتر بخوانید: