تغییرات اقلیمی و سیل در ایران ــ گفت‌و‌گو با پروفسور ادی مورس

تنها چند روز پس از نوروز، بارش باران به جاری شدن سیل در سراسر ایران انجامید. ۲۵ استان از ۳۵ استان ایران از جمله استان‌های فارس، لرستان،‌ خوزستان و چهار محال و بختیاری با سیل سنگین مواجه شدند. دامنه خسارات گسترده بوده، هر جند هنوز برآورد دقیقی از میزان خسارات سیل اخیر منتشر نشده است. برخی تغییرات اقلیمی را یکی از دلایل این پدیده برشمرده‌اند. یک دانشمند اقلیم‌شناس هلندی به «زمانه» انگلیسی می‌گوید که نمی‌توان به آسانی چنین رابطه‌ای برقرار کرد اما بارندگی‌های اخیر ایران «استثنائی» بوده‌اند.

بارش باران و سیل همچنان در ایران ادامه دارد. از دوشنبه ۱۲ فروردین در پی بارندگی‌های سیل‌آسا دو شهر معمولان و پلدختر در استان لرستان زیر آب رفتند. امروز سه‌شنبه ۱۳ فروردین در بخش‌هایی از خوزستان وضعیت اضطراری اعلام شد و یکصدهزار تن در این استان به اسکان اضطراری نیاز دارند.

سیل تا سه شنبه در ایران دست‌کم ۴۶ کشته و بیش از ۲۰۰ زخمی برجای گذاشته است.

سیل اخیر در ایران به بحث‌های زیادی، از جمله اثرات تغییرات اقلیمی و سوءمدیریت در حوزه آب در ایران دامن زده است. بسیاری در ایران استدلال می‌کنند که بارش‌های اخیر در ایران به دلیل تغییرات الگوی آب‌و‌هوایی بوده و دولت ایران نیز برای مدیریدت این تغییر الگو آمادگی نداشته است.

پروفسور ادی مورس*، دانشمند سرشناس در زمینه آب و تغییرات اقلیمی در گفت‌وگویی با سایت انگلیسی زمانه می‌گوید که «دشوار بتوان گفت که آیا این بارش منجر به سیل به تنهایی به تغییرات اقلیمی مرتبط است یا نه.»

مورس گفت: «دلیل این است که تغییرات اقلیمی به طور عمده با روندی در طول یک پریود ۳۰ ساله یا بیشتر نشان داده می‌شوند. (با این وجود) اگر شما میزان آب بارندگی‌های سیل اخیر در ایران را با متوسط معمول بارندگی مقایسه کنید به طور روشن این یک مورد استثنایی به حساب می‌آید.»

انتظار می‌رود بارش سنگین در ایران ادامه یابد و سطح آب در رودخانه‌های منشعب از کوه‌های زاگرس بالا رفته و موجب سر ریزسدها و طغیان رودخانه‌ها شود. استاندار لرستان صبح سه‌شنبه ۱۳ فروردین اعلام کرد بخش غربی پلدختر زیر آب رفته و اکنون دیگر به هیچوجه قابل سکونت نیست و در شهر معمولان نیز جاده‌ها و زیرساخت‌ها از بین رفته و ساختمان‌ها تخریب شده‌اند.

در حالیکه سال گذشته بسیاری از مناطق تحت کشاورزی ایران دچار خشکسالی بودند، اکنون شهروندان سیل‌زده دچار بهت و سردرگمی شده‌اند و نمی‌دانند که آیا احتمال وقوع سیل در آینده افزایش یافته است یا نه.

پروفسور مورس به زمانه گفت که که هنوز جزییات الگوی بارش‌های اخیر در ایران را مطالعه نکرده است و افزود: «آنچه به طور عموم مشاهده می‌کنیم دوره‌های بیشتر خشک است و به نظر من چنین چیزی در ایران در حال رخ دادن است. اما در این رابطه همچنین بارش‌های شدید بیشتری را هم شاهد هستیم.»

ادی مورس معتقد است که سیل‌های اخیر ایران یکی از موارد استثنایی است که به اثبات افزایش متغیر جهانی بارش کمک می‌کند.

چنین بارش‌های سنگینی در ایران از این پس دور از انتظار نیست اما اگر واقعیت تغییرات اقلیمی بر پایه عدم قطعیت است پس چطور دولت‌ها می‌توانند برای مدیریت سیل برنامه ریزی کنند؟

ادی مورس می‌گوید که در موارد بسیار شدید اتخاذ تدابیر لازم برای ممانعت از آسیب رسیدن به زیر ساخت‌ها و تلفات انسانی نسبتاً دشوار است، اما با این وجود می‌توان برای کاهش اثرات سیل سیاست‌هایی را به‌کار بست.

اثرات تغییرات اقلیمی به گفته پرفسور مورس یک مشکل جهانی است.

پروفسور مورس به هلند اشاره می‌کند و می‌گوید: «درهلند شاهد افزایش بارش هستیم. که البته شدت آن مانند آنچه در ایران مشاهده می‌کنیم، نیست اما به طور واضح می‌بینیم که بیش از آنچه انتظار داریم مکررا اتفاق می‌افتد. بخشی از آن به تغییرات اقلیمی مربوط است، اما تا اندازه‌ای هم به شهر نشینی برمی گردد. آنچه شما در چنین باران‌های شدیدی می‌بینید اغلب نزدیک به مناطق شهری‌شده رخ می‌دهد. این نه تنها در اروپا بلکه در ایران و دیگر نقاط جهان هم اتفاق می‌افتد.»

* ادی مورس، رئیس موسسه آموزش آب دانشگاه دلفت است. پیش از این پروفسور مورس ریاست تیم تحقیق «تغییرات اقلیمی و مدیریت تطبیقی زمین و آب» در مرکز تحقیقات محیط زیستی واخنینگن را برعهده داشته است. او همچنین استاد آب و تغییرات اقلیمی در دانشگاه آزاد آمستردام است.

در همین زمینه: