در جشنواره ادبی تیرگان چه گذشت؟ ــ گفت‌و‌گو با آرمین لطفعلیان

جشنواره ادبی تیرگان که هر سال در زمینه داستان کوتاه برگزار می‌شود، برگزیدگان خود را اعلام کرد. بر اساس بیانیه این جشنواره ادبی داستان «دوزاری» از رویا محقق رتبه نخست را به دست آورد و داستان‌های «پاچین پیرهن» نوشته شهلا رضا سلطانی و «گنجیشک» از معصومه (ناهید) فرامرزی و «پیغام‌ها» از ابراهیم سلیمی‌کوچ به ترتیب رتبه دوم و سوم را به دست آوردند. دو داستان آخر به طور مشترک به عنوان رتبه سوم برگزیدگان تیرگان ادب معرفی شدند.

سودابه اشرفی، میترا الیاتی، مرضیه ستوده و بهرام مرادی داوران این جشنواره ادبی بودند. داوران بیش از ۹۴۰ داستان را دریافت و داوری کردند. متن و عنوان داستان‌ها بدون اسم نویسنده در اختیار داوران قرار گرفت و حسین مرتضاییان آبکنار، دبیر مسابقه نیز در تمام مراحل بر حسن اجرای فرآیند داوری نظارت داشت. هیٔت داوران از نویسندگان شناخته شده ایران‌اند. به جز میترا الیاتی، سایر داوران در خارج از ایران زندگی می‌کنند. جشنواره تیرگان نیز در کانادا برگزار می‌شود.

زمانه با آرمین لطفعلیان برگزارکننده این جشنواره ادبی درباره نحوه برگزاری و کیفیت آثار ارسالی گفت‌وگو کرد. به گفته لطفعلیان، بیش از نیمی از نویسندگان این جشنواره را زنان تشکیل می‌دادند.

▪️جشنواره داستان کوتاه تیرگان چه سابقه‌ای دارد و انگیزه شما از برگزاری آن چیست؟

امسال پنجمین دوره مسابقه داستان کوتاه است و این دومین دوره است که از طرف "کافه لیت" به عنوان مسئول اجرایی مسابقه با تیرگان همکاری می‌کنم. ادبیات، چه در قالب شعر و چه داستان، در حافظه جمعی ما نقش پررنگی دارد. طبیعی‌ست جشنواره‌ی تیرگان، با هدف گرد هم آوردن جنبه‌های گوناگون فرهنگ ما و عرضه/تبادل آن با فرهنگ کانادا، نگاه ویژه‌ای به ادبیات داشته باشد. مسابقه داستان کوتاه، و کتاب داستان‌های کوتاه تیرگان که چکیده داستان‌های برگزیده هر دوره است، مجالیست برای بروز و نمای بخشی از ادبیات امروز ما.

▪️ استقبال از جشنواره چه طور بود و کیفیت آثار ارسالی به آن چگونه بودند؟

این دوره حدود ۹۴۰ داستان دریافت کردیم که در مقایسه با دوره پیش (با ۵۶۰ داستان) رشد قابل توجهی داشته. نویسنده‌ی نزدیک به ۵۵ درصد داستان ها خانم هستند و از ۲۰ کشور برای مسابقه داستان فرستاده شده که نزدیک به ۹۰ درصد از داخل ایران است.

همان‌طور که توقع داشتیم از کانادا، آمریکا، انگلستان و آلمان داستان‌های زیادی دریافت کردیم. جالب بود که از کشورهایی مثل دانمارک، ژاپن و لوکزامبورگ هم برایمان داستان رسیده بود. به‌شخصه خوشحال‌تر می‌شدم که از افغانستان و تاجیکستان هم شرکت کننده می داشتیم. طیف جغرافیایی شرکت‌کننده‌ها نشان می‌دهد که برای دوره‌های بعدی می‌شود روی پیغام رسانی مسابقه بیشتر کار کرد. بناست که بعد از جشنواره تیرگان (از ۲۵ تا ۲۸ جولای)، با تیم اجرایی جشنواره نشستی داشته باشیم و ایده های مختلف را برای بهتر شدن مسابقه در دوره بعد بررسی کنیم.

داستان‌های دریافت‌شده مضمون‌های گوناگونی داشتند مثل فقر، زوال ارزش‌های اجتماعی، عشق، تنهایی و نوستالژی. به نظر داوران مسابقه، بخش قابل توجهی از داستان‌ها، به رغم تشخیص اصالت دغدغه‌های نویسنده‌ها، از عناصر اصلی داستان‌نویسی بهره زیادی نداشتند.

طی سه مرحله داوری ابتدا ۲۰۰ داستان، سپس ۱۰۰ داستان و در نهایت ۳۵ داستان غربال شدند. میان داستان های رسیده به مرحله نهایی، رقابت نزدیک بود و داوری دشوار. در نگاهم، ترکیب عواملی نظیر کارشناسی و دقت نظر داوران (خانم ها مرضیه ستوده، میترا الیاتی، سودابه اشرفی و آقای بهرام مرادی)، نظارت دقیق دبیر مسابقه (آقای حسین آبکنار)، ناشناس ماندن داوران تا مرحله اعلان نتایج و ناشناس بودن نویسنده ها برای داوران طی مراحل داوری باعث شده که نتایج بی‌طرفانه و منصفانه باشد.

در نهایت ۲۶ داستان برای چاپ در مجموعه داستان های تیرگان ۲۰۱۹ برگزیده شدند که می توان گفت بیانگر گوشه ای از روایت حال شخصی یا جمعی فارسی زبانان در گوشه و کنار دنیاست.

▪️ آیا این جشنواره که خارج ایران برگزار می شود، توانسته ادبیات بدون سانسور ایران را ترویج دهد یا هنوز با معضل خودسانسوری نویسندگان طرف هستیم؟

جشنواره تیرگان و به تبع آن برنامه هایش، از جمله مسابقه داستان کوتاه، در وهله‌ی اول جایگاهی برای عرضه‌ی فرهنگ ما و تبادل آن با دیگر فرهنگ‌هاست. طبیعتا برگزاری این مسابقه این فرصت را فراهم می‌کند که نویسنده‌ها جز مقوله‌ی داستان، دغدغه‌ی دیگری نداشته باشند. در میان داستان‌ها شاهد بیانی صاف و صادق هستیم و خوشحالیم که این مسابقه این بستر را فراهم می‌کند. با این حال، خود نویسندگان بهتر می‌توانند به این سوال پاسخ دهند که آیا هنوز جز داستان و نوشتن، ملاحظه‌ی دیگری داشته اند یا نه.