استقبال از امانوئل والراشتاین در ایران

 ایمانوئل والرشتاین، رییس سابق انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی، فردا ۱۶ اسفند، پس از  یک هفته حضور در ایران این کشور را ترک می‌کند. سفر او به ایران به دعوت انجمن جامعه شناسی ایران صورت گرفت و استقبال فراوانی را نیز به دنبال داشت.

انجمن جامعه‌شناسی ایران سه سخنرانی را برای والراشتاین برنامه‌ریزی کرده بود: اولین سخنرانی او در مرکز بررسی‌های استراتژیک با عنوان «غروب ژئوپولتیک یک ابر قدرت» برگزار شد. در صبح روز یکشنبه ۱۱ اسفند، «سمینار بررسی آراء والراشتاین» در سالن ابن خلدون دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران صورت پذیرفت که در آن والراشتاین سخنرانی عمومی خود را با عنوان «بحران ساختاری در نظام جهانی سرمایه داری» ارائه داد. او در ۱۳ اسفندماه در دانشگاه شیراز نیز سخنرانی کرد.

بنابر گزارش واشنگتن پست، حضور این متفکر و نظریه‌پرداز سنت چپ، در دانشگاه‌های گوناگون و پذیرش مثبت او در فضای آکادمیک ایران، نشان می‌دهد که مقامات مسئول در ایران تلاش دارند تا به وعده‌های خود در جهت آزادسازی فضاهای آکادمیک جامه عمل بپوشانند.

پیش از این متفکران دیگری همچون ریچارد رورتی، آنتونیو نگری، جورجو آگامبن، یورگن هابرماس و پل ریکور نیز برای سخنرانی به ایران سفر کرده بودند. در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد  با توجه به سیاست بومی سازی علوم انسانی، محدودیت هایی جهت ارتباط و پذیرش متفکران غربی پدید آمده بود.

به گفته واشنگتن پست، حضور والر اشتاین در دانشگاه از سوی صد‌ها تن از دانشجویان و اساتید مورد استقبال قرار گرفت. این جامعه شناس علت استقبال از خودش در ایران را به امریکایی بودنش نسبت می‌دهد. به نظر او کمتر پیش می‌آید که یک امریکایی بتواند همچون او تحلیلی ارائه دهد که با وضعیت بسیاری از کشورهای پیرامونی پیوند می‌خورد.

نظریه نظام جهانی و نقد کاپیتالیسم متأخر او در عرصه جامعه شناسی شناخته شده است. او در تحلیل‌هایش بر افول قدرت‌های بزرگ جهانی از جمله امریکا تاکید می‌‌ورزد.

والراشتاین در گفتگو با روزنامه شرق گفت که از استقبال بالای دانشجویان شگفت زده شده است. او در مصاحبه با این روزنامه، نقش ایران در منطقه و صحنه‌های جهانی را عامل مهمی در علاقه‌اش به مسایل این کشور مطرح می‌کند: "از ابتدای پیروزی انقلاب تا به امروز، همواره مذاکرات مهمی بین غرب و ایران مطرح بوده است که همین موضوع، اهمیت این کشور استراتژیک را در صحنه جهانی نشان می‌دهد، کشوری که به باور من در نظام جهانی نقش مهمی را بر عهده دارد."

والراشتاین همچنین در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری سخنرانی کرد. کوین هریس جامعه‌شناس دانشگاه پرینستون که بخشی از هماهنگی‌های سفر والراشتاین را بر عهده گرفته بود، توضیح داد: "بیشتر اعضای تیم روحانی با موضع ژئوپولیتیک والراشتاین و این موضوع توافق دارند که در مورد ایران استانداردهای دو گانه‌ای در روابط بین‌الملی پی گرفته می‌‌شود."

به گزارش واشنگتن پست، گرچه نظریه‌پردازان امریکایی در سال‌های اخیر به طور مداوم در ایران حضور داشته‌اند، چنین گردهم‌آیی عمومی و گشوده‌ای پس از جنبش سبز در سال ۲۰۰۹ و انتخاب دوباره احمدی‌نژاد غیرقابل تصور بود.

اهمیت والراشتاین در فضای فکر ایران جای تعجب چندانی ندارد. هریس توضیح می‌دهد که "او (ولراشتاین) در ایران از سالهای ۱۹۷۰ شناخته شده بوده است. بسیاری از انقلابی‌های سال ۱۹۷۹ کتابهای او را می‌خواندند، اما همچنین مخالفان داخلی آن‌ها."

خبرگزاری جماران، وابسته به نهاد رهبری نیز خبر حضور والراشتاین و برخی نظرات او را درباره مذاکرات هسته‌ای منعکس کرده است.

والراشتاین گقت که برخی از نظریه پردازان لیبرال اندیش در ایران به او گفته‌اند که آرای وی خطرناک است؛ به این دلیل که محافظه‌کاران از آرای او درباره افول قدرت امریکا بهره می‌برند تا مقابله خود با آزادی‌های لیبرالی را توجیه کنند. او این خوانش‌ها را علیه نقطه نظر خود دانست و افزود: "من نمی‌توانم تفسیرهایی که از من می‌شود را کنترل کنم. من می‌گویم که امریکا رو به نزول است و ضعیف‌تر از آن است که گمان می‌کند، اما در عین حال می‌گویم ایران نیز ضعیف‌تر از آن است که گمان می‌کند، و همه باید درباره قدرتی که واقعا در جهان دارند واقع‌گرا باشند."

به نوشته سید حسین سراج‌زاده در وبسایت انجمن جامعه‌شناسی ایران، دعوت از والراشتاین تبعات مثبت مشخصی برای ایران در نظام بین‌المللی اقتصادی و سیاسی دارد؛ "اگر پیوند ارگانیک اجتماع علمی با جامعه و سیاست را هم مد نظر قرار دهیم، در این هنگام که با رویکرد اعتدال، دیپلماسی کشور تحرکی پیدا کرده است که می‌تواند به تقویت موقعیت کشورمان در نظام سیاسی و اقتصادی بین المللی بیانجامد، پیوندهای علمی و به خصوص ارتباط اجتماع علمی کشورمان با چهره‌های شاخصی مثل ایمانوئل والرشتاین و بازتاب‌های جهانی آن، می‌تواند در تعامل با رویکرد تحرک دیپلماتیک اثرات مثبت دو سویه داخلی و خارجی داشته باشد."

بنابر گزارش واشنگتن پست، توضیح والراشتاین درباره تداوم نابرابری جهانی با بسیاری از تحلیلگران جهان سومی همراه است و این شاید دلیلی برای استقبال روشنفکران ایران از او باشد.