«ارتش ایران با خطر کمبود سرباز روبه‌رو است»

 در ۵۰ روز نخست سال ۱۳۹۳، تبلیغ و تاکید مسئولان حکومتی ایران برای افزایش جمعیت به‌ویژه در رادیو و تلویزیون دولتی شدت گرفته است. در این میان آنها بارها نکته‌های مختلفی را در این زمینه مطرح کرده‌اند. حالا نوبت به اداره منابع انسانی ستاد کل نیروهای مسلح رسیده است.

در روزهای اخیر زمزمه‌هایی مبنی بر کاهش شمار سربازان شنیده می‌شود. مسئولان نیروی انتظامی می‌گویند به دلیل پایین بودن نرخ زاد و ولد در ایران، ارتش ایران با خطر کمبود سرباز روبه‌رو است و به همین دلیل خدمت وظیفه طولانی‌تر خواهد شد. به گزارش خبرگزاری «مهر»، موسی کمالی جانشین اداره منابع انسانی ستاد کل نیروهای مسلح گفته است: «تا پایان سال ۹۳ تمامی کسری خدمت‌ها یا بخشی از آنها حذف و سربازی بار دیگر ۲۴ ماهه می‌شود.» کمالی با اشاره به اینکه شمار فرزندان پسر در کشور کاهش یافته گفته است: «اگر روزی با کمبود سرباز مواجه شویم مدت خدمت وظیفه براساس قانون ۲۴ ماهه اجرا می‌شود. در همین حال دانشجویانی که از سال ۸۳ برای تحصیل به خارج کشور رفته‌اند در صورت بازگشت به کشور ممنوع الخروج شده و باید به سربازی بروند.» در پی کاهش میزان نرخ زاد و ولد در اواسط دهه ۷۰ و ۸۰ و بر اساس آخرین آمارهای اعلام شده، سالانه نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر در کشور به خدمت نظام وظیفه اعزام می‌شوند. نزدیک به ده درصد از این جمعیت نیز تا قبل از تغییر قانون خدمت وظیفه عمومی در آبان‌ماه سال ۹۰ معافیت پزشکی و کفالت دریافت می‌کردند.

دختران هم به سربازی می‌روند؟

در حالی که مسئولان از کاهش میزان نرخ زاد و ولد و احتمال افزایش مدت سربازی به ۲۴ ماه خبر می‌دهند، محمدجواد محمودی رئیس موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور، با تاکید بر اینکه مشکل جمعیتی نداریم، توضیح داده است: «چون نرخ باروری کل به زیر حد جانشینی آمده است و به حدود ۱/۷ فرزند به ازای هر زن رسیده ما در نسل آینده با مشکل عدم تعادل در ساختار سنی مواجه می‌شویم. در حدود سال های ۱۴۱۵ و ۱۴۲۰ اتفاقی که برای ما می‌افتد این است که نرخ رشد جمعیت به علت کاهش باروری که از سال‌های قبل شروع شده و در حال حاضر نیز ادامه دارد، صفر می‌شود. نرخ رشد جمعیت ما از ۱/۲۹ درصد به صفر درصد می‌رسد و ثابت می‌ماند و بعد هم چون باروری کل زیر حد جانشینی است، نرخ رشد جمعیت منفی می‌شود و پس از آن قدر مطلق جمعیت نیز کاهش می‌یابد.» محمودی افزوده است: «تعداد تولدها در سال حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار کودک است. اگر با همین روند کاهشی باروری مواجه باشیم تعداد تولدها در سال ۱۴۲۰ به ۷۷۰هزار نفر کاهش خواهد یافت.» به عقیده وی، راهکار مناسب برای حل بحران کمبود سرباز در ایران، این است که ارتش، «حرفه‌ای» شود یا «زنان هم در طی سال‌های آینده به سربازی بروند».

سیاست‌های افزایش جمعیت در ایران

با آغاز سال جدید خورشیدی، اجرای سیاست‌های افزایش جمعیت در ایران سرعت بیشتری گرفته و تبلیغات رسمی در این زمینه بیشتر شده است. به‌طوری که مراجع دینی و دست‌اندرکاران نهادها و وزارتخانه‌های مختلف درباره این موضوع طرح مسئله کرده‌اند. ناصر مکارم شیرازی، از مراجع تقلید شیعه، به تازگی گفت که عمل‌های جلوگیری از بارداری در ایران باید «جرم» شناخته شوند و «قابل تعقیب» باشند. وب‌سایت «خانه ملت» نیز گزارش داد که در جلسه یکشنبه ۲۴ فروردین مجلس، ۱۳۱ نماینده به یک فوریت «طرح افزایش نرخ باروری و پیشگیری از کاهش رشد جمعیت» رای موافق و ۴۳ نفر رای مخالف دادند. در این طرح پیش‌بینی شده است کسانی که از موارد ذکر شده در این طرح تخلف کنند، مطابق ماده ۶۲۴ قانون مجازات اسلامی با آنها رفتار می‌کنند. این ماده قانونی می‌گوید کسانی که غیرمجاز «مباشرت به اسقاط جنین نمایند یا وسایل سقط جنین را فراهم سازند»، دو تا پنج سال به زندان می‌افتند و باید دیه پرداخت کنند. پیشنهاددهندگان این طرح، ۸۲ نماینده مجلس بوده‌اند که اقدام خود را در راستای «بازنگری سیاست‌های جمعیتی و اتخاذ مسیر هوشمندانه برای افزایش جمعیت» از سوی رهبر جمهوری اسلامی معرفی کرده‌اند.

اولویت «تجدیدنظر در کنترل جمعیت»

به نظر می‌رسد دولت ایران می‌‌خواهد از همه امکانات موجود برای بالابردن نرخ باروری استفاده کند. در این مسیر محدود کردن وسایل پیشگیری از بارداری مانند کاندوم و قرص‌های ضد بارداری از اولین اقداماتی بوده که در خانه‌های بهداشت انجام شده است. سیاست‌های جمعیتی در ایران در پی سخنرانی معروف رهبر حکومت ایران در جمع گروهی از مردم شهر بجنورد به طور کلی تغییر یافته است. آیت‌الله علی خامنه‌ای، ۱۹ مهرماه سال گذشته در سخنانی موضع‌گیری سال‎های قبل خود را در قبال کنترل جمعیت در ایران اشتباه خوانده و از خداوند خواسته بود او را به خاطر این سیاست ببخشد. رهبر جمهوری اسلامی گفته بود: «اگر سیاست کنترل جمعیت ادامه پیدا کند، به‌تدریج دچار پیری و در ‌‌‌‌نهایت کاهش جمعیت خواهیم شد، بنا بر این مسئولان باید با جدیت در سیاست کنترل جمعیت تجدید نظر کنند.» به دنبال مخالفت رهبر حکومت ایران با ادامه سیاست‌های کنترل جمعیت٬ وزارت بهداشت بودجه‌ مرتبط با این سیاست را قطع کرده است و به جای آن طرح‌های تشویق به باروری به‌سرعت در حال طراحی و اجرا هستند.