نگرانی از گسترش محصولات دست‌‌کاری شده ژنتیک در ایران

تشکل‌های زیست محیطی در ایران از دولت خواستند تا انجام بررسی کامل، از تولید و توزیع محصولات دست‌کاری شده ژنتیک خودداری شود.

در نشستی که روز یکشنبه ۲۸ اردیبهشت با نام «محصولات کشاورزی دست‌ورزی شده ژنتیک، قانون ایمنی زیستی و ضرورت ارزیابی خطر آن ها» توسط  موسسه «توسعه پایدار و محیط زیست» و همچنین تعدادی از سازمان‌های مردم نهاد و غیردولتی زیست محیطی در تهران برگزار شد، حاضران ضمن ابراز نگرانی از عوارض ناشناخته این گونه محصولات از دولت ایران خواستند پیش از رواج هرچه بیشتر، ایمنی زیستی محصولات تراریخته یا دست‌کاری شده ژنتیک را به طور کامل مورد بررسی قرار دهد و به قانونی ایمنی زیستی پایبند باشد.

به گفته شرکت‌کنندگان، هم‌زمان شدن رواج این محصولات با بالا رفتن آمار برخی ناهنجاری‌های زیستی موجب نگرانی شده است.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی محیط زیست (پام)، کاترین رضوی مدیرعامل موسسه «توسعه پایدار و محیط زیست»، با اشاره به اقتصادی بودن تولید محصولات تراریخته و دست‌کاری شده ژنتیک گفت: «صرفه اقتصادی این محصولات باعث شد پیش از بررسی تاثیرات طولانی مدت این گیاهان نوظهور و ناهمگون با طبیعت بر محیط زیست و همچنین بر سایر موجودات و انسان که از آن ها تغذیه می کنند، دست به تولید انبوه آن‌ها در جهان زده شود.»

به گفته این فعال زیست‌محیطی در ایران نیز به دلیل وابستگی جدی در سال‌های اخیر به ورود مواد غذایی خام از خارج و همچنین نبود قوانین و کنترل‌های جدی در ردیابی ورود مواد غذایی دستکاری ژنتیکی شده مانند دانه ذرت، روغن و کنجاله سویا و بسیاری موارد دیگر، حجم عظیمی از این محصولات به سفره غذایی مردم وارد شد.

مدیرعامل موسسه «توسعه پایدار و محیط زیست» با ابراز نگرانی از همزمانی افزایش مصرف گسترده محصولات دستکاری شده از نظر ژنتیک در کشور با برخی از آمارهای زیستی نگران‌کننده مانند افزایش میزان ناباروری در زوج‌های جوان، افزایش بیماری ام اس در نسل جوان، شیوع نگران‌کننده برخی از سرطان‌های خاص (مانند سرطان‌های سیستم گوارشی) از دولت خواست این هشدار را جدی گرفته و تا بررسی کامی ایمنی زیستی این محصولات، تولید و عرضه آن‌ها را متوقف کند.

او با اشاره به این‌که کشورهایی مانند سوئیس، آلمان، لهستان به خصوص روسیه تولید این محصولات را متوقف کرده‌اند، گفت: «گرچه برخی کشورهای در حال توسعه روی آوردن به تولید محصولات دست‌کاری شده را راه نجات خود می‌دانند، اما تولید این محصولات در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته متوقف شده است.»

«قانون ایمنی زیستی باید اجرا شود»

انتقاد از عدم اجرای قانونی ایمنی زیستی در ایران از دیگر محورهای مهم این همایش زیست محیطی بود.

قانون امنیت زیستی در مرداد سال ۱۳۸۸ به عنوان نخستین سند ملی تصویب شد که در آن به اصول و مقررات استفاده از محصولات ژنتیک اشاره می‌شد.

مطابق این قانون تولید و واردات محصولات دستکاری شده ژنتیکی با رعایت برخی اصول و استانداردها مجاز شمرده می‌شود.

ایران پس از پیوستن به پروتکل جهانی ایمنی زیستی یا پروتکل کارتاهنا در صدد تهیه و تصویب مقرراتی در سطح ملی در این زمینه برآمد.

در واپسین روزهای کاری دولت نهم این قانون با وجود مخالفت‌های رئیس وقت سازمان حفاظت محیط زیست ایران تصویب شد.

به گفته محسن واعظ، عضو هیئت علمی پژوهشکده زیست فن‌آوری سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران و یکی دیگر از سخنرانان این همایش، این قانون توسط دولت و در قالب آیین‌نامه برای اجرایی شدن به نهادهای مختلف ابلاغ شد و اکنون تمام وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادها ملزم به اجرای آن هستند.

پیش‌تر و در آذرماه سال ۱۳۹۲، مجلس ایران پرونده قانون ایمنی زیستی را به‌دلیل اجرا نشدن آن به قوه قضائیه ارسال کرده بود.

محسن واعظ با اشاره به تحقیقاتی که نشان از بروز حساسیت ها و برخی انواع سرطان بر اثر استفاده از محصولات تراریخته یا دستکاری شده، دارند، تصریح کرد: «در صورتی که هر کدام از موجودات در زنجیره اکوسیستم‌های طبیعی دچار نقصان شوند، اثرات سویی بر کل اکوسیستم باقی خواهند گذاشت و به همین جهت دستکاری ژنتیکی باید با دقت، حساسیت و آزمایش‌های طولانی مدت انجام شود.»

او با بیان اینکه آگاهی بخشی و حق انتخاب از حقوق اولیه همه شهروندان است گفت فعالیت‌های آگاهی بخشی باید از سازمان‌های مردم نهاد (سمن) آغاز شود، زیرا سمن‌ها به دلیل روابط گسترده خود در اجتماع و با مردم، به شرط داشتن اطلاعات کافی از موضوع، می توانند نقشی موثر در اطلاع‌رسانی صادقانه و درست به عموم جامعه داشته باشند.

واردات گسترده محصولات تراریخته به ایران

ایران یکی از وارد‌کنندگان بزرگ محصولات دستکاری شده ژنتیک یا تراریخته است.

عدم وجود ساز‌و‌کارهای نظارتی لازم بر روی این واردات نگرانی‌‌هایی را در کشور برانگیخته است.

با این‌حال به گفته محمدعلی ملبوبی، رئیس انجمن بیوتکنولوژی ایران، با توجه به افزایش جمعیت، افزایش تقاضا برای منابع غذایی و از سوی دیگر تغییرات اقلیمی، ایران نیز ناچار است رو به سوی تولید محصولات تراریخته بیاورد.

به گفته او، هند و برزیل با استفاده از این  فناوری توانسته‌اند جهش مهمی در اقتصاد خود به‌وجود بیاورند.