حال و روز کودکان معتاد در ایران

باور عمومی بر این است که بسیاری از کودکان کار و کودکانی که در حاشیه شهرهای بزرگ همچون تهران و در محله‌های فقیر‌نشین زندگی می‌کنند، به مواد مخدر از جمله شیشه و کراک اعتیاد دارند، اما هیچ‌گونه آمار رسمی از تعداد کودکان معتاد در ایران وجود ندارد.

به تازگی اما محمدرضا سراوانی، مدیر‌کل بهزیستی استان سیستان و بلوچستان، از افتتاح دو مرکز درمان کودکان معتاد زیر ۱۸ سال در زاهدان خبر داده است.

او در مراسم افتتاح این مراکز گفته است: «در کل کشور تاکنون مرکزی برای ترک اعتياد کودکان نداشتيم که با توجه به احساس نياز در این زمینه، این طرح از سوی بهزيستی مطرح و تصويب شد و با همکاری ستاد مبارزه با مواد مخدر، اين مرکز تجهيز و آماده بهره‌برداری شد.»

سازمان بهزیستی می‌گوید که ظرفیت پذیرش این مراکز برای ۲۰ تا ۳۰ نفر است و در حال حاضر ۱۰ نفر در این مرکز تحت درمان قرار گرفته‌اند.

سراوانی درباره عملکرد این مراکز گفته که پس از ورود کودکان به این مراکز، تمامی خدمات مددکاری برای کودکان انجام می‌شود و در صورتی که خانواده «صلاحيت نگهداری از اين کودکان را داشته باشند»، کودکان به خانواده تحويل داده می‌شوند و در غير اين صورت، کودکان به مراکز نگهداری کودکان بد سرپرست و بی‌‌سرپرست منتقل می‌شوند.

مديرکل بهزيستی استان سيستان و بلوچستان اضافه کرده که عمده مصرف کودکان تحت نظر این مراکز، «شيشه و کريستال» بوده است.

اعتیاد کودکان در ایران

چندی پیش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در گزارشی میدانی مدعی شد که ۸۰ درصد کودکان کار به موادی مانند تریاک، حشیش، شیشه و کراک اعتیاد دارند.

در گزارش‌های پراکنده‌ای که از رسانه‌های ایران، از جمله تلویزیون دولتی این کشور پخش می‌شود، از مادران معتاد به عنوان مهم‌ترین عامل اعتیاد کودکان‌ یاد می‌شود.

در همین زمینه مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران و کار‌شناس مسائل اجتماعی در گفت‌‌و‌گو با رادیو زمانه می‌گوید که اگر در ایران چهار میلیون معتاد وجود داشته باشد و هر خانواده‌ای را به طور متوسط چهار نفر در نظر بگیریم، ۱۶ میلیون نفر به طور‌ مستقیم با اعتیاد درگیر هستند.

این کارشناس اجتماعی معتقد است که به طور ‌طبیعی از هشت میلیون کودکی که در خانواده‌های معتاد زندگی می‌کنند، یک سوم آن‌ها از طریق خرید‌ و ‌فروش و مصرف، به مواد ‌مخدر اعتیاد پیدا کرده‌اند.

اقلیما راه‌اندازی مراکز اعتیاد را راه درمانی اساسی برای مبارزه با اعتیاد کودکان نمی‌داند و می‌گوید: «ما هنوز نتوانسته‌ایم راه حلی برای خانواده‌های معتاد در ایران پیدا کنیم. وقتی کودکی والدین معتاد دارد، تلاش برای ترک اعتیاد کودک تا زمان وجود والدین معتاد در خانواده او بی‌معنا و بیهوده است.»

اعتیاد در آمارهای متناقص

در ایران آمارهای ضد و نقیضی درباره‌ شمار کودکان و دانش‌آموزان معتاد و علت گرایش آن‌ها به مواد مخدر منتشر شده است. مدیران دولت احمدی‌نژاد اغلب به طور کل منکر وجود دانش‌آموزان معتاد در ایران می‌شدند اما بعدها گزارش‌هایی مبنی بر وجود دانش‌‌آموزان معتاد و لزوم درمان آن‌ها از رسانه‌های ایران منتشر شد.

عليرضا جزينی،‌ قائم مقام دبيرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر، به تازگی در مورد تعداد دانش‌آموزان معتاد در ايران گفته است که «يک درصد دانش‌آموزان مواد مخدر مصرف می‌کنند که قبلاً اين ميزان نيم درصد بوده است.»

به نظر می‌رسد رواج اعتیاد در میان کودکان و دانش‌آموزان در ایران تنها به دلیل داشتن خانواده معتاد نیست.

به گفته‌ مصطفی اقلیما، کودکان کار (خواه دارای والدین غیر‌معتاد و یا کودکان یتیمی که مجبور به کار در حاشیه‌های شهرها هستند) در معرض اعتیاد قرار می‌گیرند و به دلیل فرصت‌های تجاری و امکان سوء‌استفاده از آن‌ها، دچار اعتیاد می‌شوند.

پیش از این نیز برخی از مسئولان در ایران و سازمان‌های دفاع از حقوق کودکان، درباره وضعیت نامناسب کودکان دارای والدین معتاد هشدار داده بودند. از جمله خبرگزاری کار ایران (ایلنا)، ۱۷ تیرماه سال جاری از مرگ یک کودک چهار ماهه بر اثر استعمال مواد مخدر در مجاورت او خبر داده بود.

راه‌اندازی مراکز ترک اعتیاد کودکان در همه جای ایران

اعلام خبر افتتاح نخستین مراکز ترک اعتیاد کودکان ایرانی در زاهدان در شرایطی منتشر می‌شود که تهران و برخی شهرهای دیگر نیز احتمالاً به جمع شهرهای دارای «مراکز ترک اعتیاد کودکان» خواهند پیوست.

فاطمه دانشور، رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران گفته است که دولت قصد دارد یک مرکز مجهز ترک اعتیاد کودکان را در تهران تأسیس کند. این مرکز بر اساس مصوبه شورای شهر ایجاد می‌شود.

دانشور در گفت‌و‌گو با خبرگزاری مهر گفته است: «بر اساس گزارش‌هایی که به ما می‌رسد، عده زیادی از کارتن‌‌خواب‌‌ها معتاد هستند. کودکان برخی از آن‌ها نیز به مواد مخدر اعتیاد دارند. این وظیفه مسئولان است تا مرکزی مانند یک بیمارستان مجهز را برای ترک اعتیاد این قشر ایجاد کنند.»

در حال حاضر نوزادان متولد از مادران معتاد در بیمارستان سینا تحت درمان قرار می‌‌‌‏گیرند، اما اینکه چرا در میان استان‌ها، استان سیستان و بلوچستان به عنوان نخستین استان دارای مرکز ترک اعتیاد انتخاب شده و در آن دو مرکز نیز راه‌اندازی شده، تأمل برانگیز است.

به نظر می‌رسد این استان به دلیل اینکه یکی از مهم‌ترین مسیرهای ترانزیت مواد مخدر است، افراد زیادی را درگیر قاچاق مواد مخدر و در نهایت اعتیاد کرده است.

به گفته‌ مصطفی اقلیما، «فقر، کمبود امکانات، نبود تفریحات و خانواده معتاد» از جمله مهم‌ترین دلایل گرایش کودکان و دانش‌آموزان این استان به مواد مخدر است.

علی اوسط هاشمی،‌ استاندار سيستان و بلوچستان نیز از راه‌اندازی مراکز ترک اعتیاد کودکان در شهرهای ايرانشهر، زابل و سراوان خبر داده است.

هاشمی این خبر را در مراسم افتتاح دو مرکز ترک اعتياد کودکان در زاهدان اعلام کرده و از اداره آموزش و پرورش و سازمان بهزيستی خواسته که برای آينده کودکان تحت درمان این مرکز برنامه‌ريزی کنند.

ایران نرخ بالایی در مصرف مواد مخدر در جهان دارد. بنابر اعلام رسمی وزیر کشور ایران، تعداد معتادان به مواد مخدر یک میلیون و ۳۵۰ هزار نفر است.

در این میان بیش از ۹۰ درصد جمعیت معتادان به مواد مخدر در کشور را مردان و کمتر از ۱۰ درصد آنان را زنان تشکیل می‌دهند.

تعداد معتادان به مواد مخدر در ایران می‌تواند بیشتر از این هم باشد، چنانچه سعید صفاتیان، مدیر‌کل پیشین درمان در ستاد مبارزه با مواد مخدر گفته که آمار واقعی معتادان در کشور بیش از سه میلیون و ۵۰۰ هزار نفر است.

در همین زمینه:

«کف سن اعتیاد در ایران ۱۵ سال است»

نخستین مرکز ترک اعتیاد کودکان در تهران