خرافه باوری در جهان توسعه یافته و در حال توسعه

نظرها

• عبداله

  ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۱۵:۳۹

  توصیه نهایی ویتگنشتاین سکوت است. سکوت در برابر امری که نمی توان از آن صحبت کرد چرا که ویتگنشتیان مانند راسل به زبان منطق معتقد است. اینکه چرا ویتگنشتاین از سکوت بجای مهمل استفاده می کند امری است مجزا. اما جناب گنجی سکوت ویتگنشتاین را با ادامه مقاله خود شکسته است. یکی از موارد مثبت ذکر شده برای کلیسای کاتولیک این است که این کلیسا در موضع رسمی خود مخالفت شدیدی با طالع بینی و خرافات و کیمیاگری و سایر علوم عجیبه داشته است که در نهایت باعث ترویج منطق ارسطوی و حرکت به سمت نوارسطوی و یا نوارغنون شد. البته کیمیاگری نیز از طریق دیگر راه خود را در خدمت به علم طی کرد. بحث گنوس و نور وارد متن کلیسای کاتولیک نشد و در حاشیه ماند. گنوسی ها و مانویان اعتقاد داشتند که عیسی به آسمان عروج کرده و کشته نشده است همین اعتقاد و بحث نور سپس در قرآن می آید. اعتقاد به شانس با خرافه فرق دارد و وارد بحث های ماسونی می شود. جرج بوش نیز واقعا قصد داشت ظلم طالبان و صدام را بندازد و جدا از بحث مذهبی نوعی سیاست ارزش گرا را پیگیری می کرد. که متاسفانه شیاطین نوعی بازی دیگر را ادامه دادند و از خلاء پیش آمده استفاده کرده و زیر آبی رفتند و از غزه و لبنان و اخیرا یمن در آمدند. سایر مدعای گنجی نیز اثبات نشده اند. ویا معنای دیگری در نزد آن افراد دارند از یک بسکتبال بازی نمی توان نتایج مورد نظر این مقاله را گرفت. نیروی هوای شاه نیز در خصوص بشقاب پرنده که در آن دوران بسیار معروف و سر زبان ها بود تحقیقات و پرواز های انجام داد. نباید سکوت ویتگنشتاین را که می توان آنرا به سکوت یوگی تشبیه کرد به مهمل گویی و سر و صدا تبدیل کنیم.

• امیرخلیلی

  ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۱۶:۳۹

  " فوکو نقش قدرت در ساختن گفتمان و حقیقت را نشان داد. هر نظام گفتمانی یا قدرت، رژیم حقیقت خاص خویش را می‌سازد. " ( گنجی) محقق مسیحی فلسطینی، ادوارد سعید، رشته شرق شناسی (در کشور های غربی ) را در بستر تئوری گفتمان ( discourse) قدرت فوکو ( رابطه زبان، شیوه بیان و فرمانروایی – به عقیده فوکو زبان واقعیت را نشان نمی دهد، بلکه واقعیت را می آفریند ) قرار داد و ادعا کرد که محققان این رشته با تحقیقات خود در باره شرق راه را برای تسلط امپریالیسم غرب بر کشور های شرق را هموار کردند. سعید اضافه می کند که شرق شناسان غربی یک تصویر منفی، تغییرناپذیر و کلیشه وار از اعراب و شرق ارائه داده اند که مغایرت دارد با واقعیت کشور های عربی. این شرق، با توجه به نظریه فوکو، ساخته شرق شناسان غربی است. سعید علت عقب ماندگی کشور های عربی را در غرب جستجو می کرد و نه در خود اعراب. کتاب شرق شناسی سعید نه فقط حس دشمنی و نفرت شرقی ها را علیه غرب برافروخت, بلکه این کتاب برای تبلیغات ضد غربی در خدمت بنیادگران اسلامی نیز قرار گرفت. کتاب سعید همچنین توانایی انتقاد از خود را نزد اعراب کاهش داد. ( مقصر دیگران هستند). حال کدام را باید قبول کنیم: عقب ماندگی واقعی شرق را، یا تئوری قدرت گفتمان فوکو را که این عقب ماندگی شرق ساختگی ، گفتمانی است. http://www.chubin.net/?p=855 نقل قول از نیلز بوهر کامل ( درست) نیست -: " ولی‌ زمانی‌ که دوستی‌ از منزل او دیدن کرد متوجه شد که یک نعل اسب بر در منزل او آویزان است. به او گفت که دانشمند بزرگی‌ مانند شما نمی‌تواند به امری خرافی معتقد باشد. آقای بوهر پاسخ داد :”البته که نه‌، ولی‌ این برای شما شانس می‌آورد، چه به آن باور داشته باشید و چه نباشید.” نقل قول درست نیلز: نیلز بوهر به دوستش جواب داد: من خودم باور ندارم که نعل اسب خوشبختی می اورد، اما همسایه به من گفتند که نعل اسب خوشبختی می آورد و من آنرا به در منزل آویزان کردم.

• iliashid

  ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۹:۴۶

  بسیار قابل تامل است و بنظرم تحقیقی است در تاریخچه تعامل یا تقابل میان علوم تجربی؛ علوم عقلی و علوم نقلی( خرافات بخشی از علوم نقلی است) . میزان تاثیر پذیری این علوم از یک دیگر نیز از یک منظر میتواند قابل بررسی باشد. اینکه بزرگان فلسفه در مورد دین یا علم تجربی چه نظراتی داشته اند نیز بنظر مطالعه تاریخچه این تعامل یا تقابل است. اما چیزی که نباید از نظر دور داشت؛ اینست که : " علوم و بخصوص علوم تجربی از آن روی در حال تحول و پیشرفت مانده اند و هستند که ؛ هیچگاه محققین این علوم؛ آنچه را که از دانشمندان قبلی فراگرفته اند هرگز و هرگز ، همه آنچه که آن علم را ممکن است در بر بگیرد تلقی نکرده اند. لذا همواره در برابر آنچه فراگرفته اند از خود پرسشهایی را مطرح کرده اند و بدنبال یافتن پاسخی روشن برای آن پرسشها بوده اند. اما بنظر میرسد در حوزه علوم دینی؛ دانشمندان همواره بر این عقیده پافشاری کرده اند که همه دین همانی است که در کتاب خوانده اند و دیگر هیچ و این امر موجب شده است تا معتقدین به این ادیان رفته رفته از نظر فکری تحلیل رفته اند و دچار جمود فکری شده اند. حال آنکه همین ادیان در کتب آسمانی خود همواره بر تعقل و اندیشه تاکید داشته اند؛ چیزی که برخلاف معتقدات عالمان این کتب است!!! لذا بر همین اساس بسیاری از دانشمندان حوزه علوم تجربی مجموعه مطالعاتی را در زمینه علوم دینی از سالها پیش آغاز کرده اند و هر ساله نتیجه تحقیقات خود را در مراکز علمی و دانشگاههای معتبر بصورت سمپوزیوم و کنفرانس به جهانیان و دانشجویان ارائه میکنند. رویکرد آقای گنجی به سیاست و دین اسلام بدلیل تاثیر آن بر سیاست مداران ایرانیِ قائل به دخالت دین در سیاست از آن روی دارای اهمیت است که در میان سیاست مداران ایرانی هنوز کسی یا کسانی به این نتیجه نرسیده بودند و یا نرسیده اند که دین اسلام را از منظر تحقیقاتی و علمی مطالعه کنند و نظر ایشان در این زمینه میتواند موجب بروز یک رنسانس در جامعه اسلام باشد.

• iliashid

  ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۹:۵۴

  فارغ از اینکه چه سطح از باورهای دینی در محدوده خرافات قرار بگیرند یا نه ( زیرا مبنای تعریف خرافات از منظر علوم متفاوت است) ؛ بنظرمیرسد تحقیق در خصوص باورهای دینی به روشی تجربی و بخصوص به روشی مطابق علوم تجربی از آن روی راهگشاست که موجب جداشدن باورهای درست و باورهای نادرست یا خرافات از یکدیگر خواهند شد. نیز یک کاربرد دیگر اینست که مبنا و معیارهای تایید شده ای برای ادعاهای علمای این باورهای دینی و مدعیان به تقدس توسط علوم تجربی پدید خواهد آمد و لذا ممکن است اعتبار بسیاری از این مدعیان تایید یا رد شود. لذا علوم تجرب میتوانند بسیار راهگشا باشند.

• محمدمهدی

  ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۱۳:۵۵

  به هر حال این شواهدی که ارایه کردید مبنی بر اینکه خرافات با معنای تعارض با علوم تجربی در جوامع توسعه یافته خصوصاً غرب هم وجود دارد در مقایسه با خرافه پرستی که در جوامعی مانند ایران و هندوستان وجود دارد بسیار متفاوت است. باور شخصی فرد که از طریق تجربه شهودی به آن مدعی است با یک باور جمعی عقل ستیز دو امر کاملا متمایز از هم هستند. مدعای "امام زمان در جمکران به ما کمک میکند" با " من معتقدم x برای من شانس می آورد" اگر بخواهیم روش شناسانه بررسی کنیم اصلا با یکدیگر قابل مقایسه نیستند. در ایران هم قشر تحصیلکرده بیشترین جمعیت را تشکیل می دهند اما چرا باید خرافه به بدوی ترین شکل آن رواج داشته باشد؟ اگر خودمان در جامعه ایران نظری افکنیم اتفاقا خرافه هم به معنای فلسفی آن (عقل ستیزانه) وهم به معنای تجربی آن(تعارض با علوم تجربی مدرن) در میان تحصیلکردگان هم وجود دارد زیرا سیستم آموزشی ما سیستم آموزشی است که شخص یا اشخاصی مبنی بر باورهای شخصی خود که حتی از دین هم فاصله دارد آنرا نظام بخشیده اند. این همان چیزی است که "برتراند راسل" آن را مورد تاکید قرار میداد و آنرا از دلایل پرهیز از باورهای نادرست میدانست. خرافات جمعی موجود در ایران حتی میتواند از لحاظ درون دینی نیز خرافات تلقی گردد. بسیاری از باور های مذهبی امروزه ی جامعه ایران با محتویات قران و باور جمعی مسلمانان هم سازگاری ندارد. نباید خرافه گرایی را به تمام جامعه ایران و ایرانی تعمیم داد اما حداقل باید اکثریت جامعه ایران را خرافه گرا بدانیم زیرا شواهد حاکی از آن است.

• هوشنگ

  ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۱۶:۰۵

  این که روسای جمهور آمریکا به خرافات توسل می جویند چه؟ این که بیش از سه میلیون آمریکایی گفته اند که یک بار توسط موجودات فضایی ربوده شده و سپس بازگردانده شده اند چه؟ این که آمریکایی ها می گویند مسیح پدر نداشته چه؟ این که آمریکایی ها می گویند مسیح سه روز پس از مرگ زنده شد چه؟ مشکل شما این است که حتی یک بار کتاب مقدس را نخوانده اید و از باورهای دینی آنان اطلاع ندارید. کتاب مقدس دارای باورهایی است که براساس علم تجربی امروز خرفات به شمار می روند. این گونه باورها در کتاب مقدس چندین برابر باورهای متعارض با علم قرآن است. این گونه باورها که خرافات به شمار می روند- البته اگر با علم تجربی مقایسه شوند- در همه جهان جاری است. وقتی آلمان ختنه را ممنوع کرد، رئیس جمهور اسرائیل به شدت به آنها اعتراض کرد و دولت آلمان مجبور به عقب نشینی شد. اگر رهبران ایران اعتراض کرده بودند، عقب نشینی صورت نمی گرفت و ایران مضحکه جهانی می شد.

• بهنام

  ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۲۳:۳۵

  با تشکر از استاد گرانقدر گنجی عزیز . گوهر پر فروغ علم و دانش تمامی خرافات و توهمات حاصل از مذهب و دینداری را کاملآ طرد و رد میکند و با تکیه بر قدرت پر نفوذ علم و دانش بر تمامی این داستانهای بدوی خط بطلان میکشد .

• ابراهیم

  ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۰:۱۵

  آمریکا مرکز خرافه پرستی است. در سال 1978 طرفداران فرقه مذهبی جیم جونز (به انگلیسی: Jim Jones) - رهبر مذهبی کلیسایی در شهر سان فرانسیسکو - دست به خود کشی جمعی زدند. مطبوعات آمریکا درباره این واقعه نوشتند: "نهصد و نه نفر در هفدهم نوامبر هزار و نهصد و هفتاد و هشت مجبور به خوردن سم شدند تا بزرگ‌ترین خودکشی دسته جمعی تاریخ بشریت را رقم بزنند… تصاویر کشته شدگان که کنار هم روی زمین افتاده‌اند، مادرانی که کودکان خود را در آغوش دارند، زن و شوهرهایی که یکدیگر را در آغوش گرفته‌اند و صدای جیغ‌های ترسان آنها قبل از خودکشی که مثل همه سخنرانی‌های جیم جونز ضبط شده‌است، فوق العاده دردناک بود…" . این نوع خرافات مذهبی در کدام کشور وجود دارد؟

• عبداله

  ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۱:۴۸

  در قرآن خدا در شکل درختی آتشین به موسی می گوید انی انا الله من خدا هستم واینچنین در صحنه حاضر می شود. ضمنا قرآن کلیات کتاب های مقدس را تایید کرده است و در جزییات که آن هم تایید و وعده رسالت محمد می باشد آن کتاب ها را تحریف شده می داند. مسیح تا به انتها خود رایهودی و یا مسیحای قوم یهود می دانست و به همین علت عهد عتیق و جدید در نزد مسیحیان الصاق شده است. اما محمد خود را حنیفی می دانست و به سمت قبل از موسی حرکت کرد. به همین بابت متون یهودیان و مسیحیان متون اسلام نشد. اما این متون در شکل کتاب تحت عنوان اهل کتاب تأیید شد. به عبارتی قرآن عتیق تر از عهد عتیق شد که اناجیل و تورات باید با بازگشت به آن خوانده شوند. اگر از سوره حمد که نفش دیباچه را دارد و الم حرف رمز بگذریم ذالک الکتاب اولین سخن قرآن است. گویی که قرآن بازگشت یا فلاش بکی به گذشته است. الله می گوید که الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت لکم نعمتی و رضیت لکم اسلام دینا. دین متعلق به مردم و از مردم است و نعمت از خدا است. دینتان را کامل کردم. و نعمتم را بر شما تمام کردم و رضایت دادم که اسلام دین شما باشد. محمد مستمرا بر آیین بومی عرب تآکید می کرد و می گفت که آیین اصلی عرب اسلام است و نه بت پرستی. در یهودیت و مسیحیت 12 جانشین برای موسی و عیسی انتخاب می شود (مانند شیعه) چرا که دین از آسمان آمده است و یهودیان را از دست فرعون آزاد می کند اما دین در اسلام همان دین مردم است آیین حنیفی که از قبل عرضه شده و لازم است اعراب به آن بازگردند همان کسی که اولین بار این خانه کعبه را بنا کرده است. و همین باعث می شود که جدایی آسمان و زمین در اسلام وجود نداشته باشد. عالم کسی است که دین خودش را می فهمد و نه روحانیت مسیحیت! شریعتی به عنوان معلم انقلاب به این عقیده سنی مبنی بر تعیین امام یا خلیفه با رآی مردم نزدیک شد. همانگونه که اهل مدینه در شورای پیامبر را در مکه به عنوان حاکم خود تعیین کردند در سقیفه نیز حاکم یا خلیفه را انتخاب کردند. مثل خبرگان در ایران که نقش سقیفه را پس از خمینی بر عهده گرفته است. خمینی نیز در قبرستان دولت خود را تعیین کرد و خودش نیز به نوعی انتخاب شد.

• عبداله

  ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۳:۱۹

  حادثه جیمز جونز در کشور گویان در آمریکای جنوبی رخ داده است و نه آمریکا ! این گروه از آمریکا خارج شدند. و ابعاد آن مبنی بر خود کشی یا کشتار به دست خود جیمز جونز و یا سازمان های دیگر مشخص نیست. در گزارش رسمی این گروه مجبور به خوردن سم شدند. گفته بازماندگان در مورد جیمز جونزاین است: "مردی که در ابتدا نماینده خدا و انسانی با دغدغه صلح و انسان دوستی شناخته می‌شد، دیکتاتور حقیر پارانوئیدی بود که بزرگ‌ترین فاجعه خودکشی جمعی بشریت را رقم زد "

• عبداله

  ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۴:۰۶

  آمریکا آنقدر در مبارزه با فرقه های خرافی مذهبی جدی بوده است که برخی اتهام کشتار فرقه ها داودیه و جیمز جونز را به گردن آمریکا می اندازند. مشاهده عکس خمینی در ماه چگونه است؟ مسجد جمکران و شفاعت از قبور ائمه که آنقدر عادی شده است که کسی به آن فکر نمی کند؟ مشکل نوشته گنجی هم دقیقا اینجاست که می گوید چون خرافات همه جا هست آن را عادی بگیریم. بین امکان و قطعیت و احتمال فرق وجود دارد. وقتی که از احتمال صحبت می شود احتمال درجه دارد. امکان ممکن است رخ دهد و یا رخ ندهد. مثلا در خصوص یک دارو یک عارضه را ممکن است قطعی بدانند و عارضه ای دیگر را ممکن بنامند و عارضه ای را محتمل بدانند. خرافه نیز به همچنین است. نتراشیدن ریش و یا گذاشتن کلاه بیس بال بر سر صرفا محتمل است و آن هم به درجه ای که یک اعتقاد خرافی باشد. و یا برداشتن پول از روی زمین و باز کردن چتر در خانه! و یا شرکت در جشن هالوین ! بر اساس روانشناسی پراگماتیسم در کتاب تنوع تجربه دینی ویلیام جیمز اعتقاداتی که فرد آن ها را سودمند و مفید برای این دنیا می داند مثل وجود خدا و...محتملا می توانند خرافی باشند و یا نباشند.این فرق دارد با اعتقادی که صرفا به دلیل آن اعتقاد و دریافت پاداش های آن جهانی گروهی خود کشی کنند. بعد هم هر جامعه ای عده ای روانی دارد. که فکر کنند آدم فضایی ها آن ها را ربوده اند. در اینجا باید مطلق یک جامعه را حساب کرد. گنجی می گوید که اکثر مردم ایران را به خرافه پرستی می شناسند و نباید مردم ایران و یا جاهای دیگر به این دلیل تحقیر شوند. سپس دلایلی برای توجیه خرافه می آورند که تماما اشتباه است. سپس دنبال معیاری برای خرافه نامیدن یک اعتقاد می گردند. و می گویند که از لحاظ نظریه بازی های زبانی ویتگنشتاین این ها خرافه نیست. که این حرف ایشان غلط است. و ویتگنشتاین متقدم مانند راسل دین را ناشی از کج تابی های زبان می دانست. اما ویتگنشتاین متاخر می گوید که زبان جز یک بازی نیست که جزء در درونش تعریف نمی شود.

• بهنام

  ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۱۳:۴۸

  هیچ حقیقتی وجود ندارد مگر آنکه با قوانین طبیعت منطبق نباشد . مایکل فارادی

• سعید عهدی

  ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۱۵:۴۷

  اینگونه تفکیک قایل شدن میان خرافات و غیر آن , خود گام زدن در جهانی است که آینده ای ندارد و تنها پرداخت چگونگی شناخت گناهکاری است که وجود خارجی آن در ریشه ها به حاکمیت ها میرسد و لزوم تعیین تنها یک گناهکار برای مجازات , دست انسان قدرتمند تر را به علم تجربی که تنها تجربه و شناخت قانون طبیعت میباشد , میگشاید که این خود بزرگترین خرافه و متاسفانه کاملا علمی هم باید تاکید میکنم باید تلقی گردد . اما زمانی به یک استاد اخلاق میرسیم که از "مجموع نشینی" بعنوان یک روش علمی خارق العاده تجربی سخن به میان میاورد (آنچه انسان برای اولین بارهزاران سال پیش , پیش از اختراع چرخ , با انیشیدن به چگونگی انتقال سریر سلاطین در کوی برزن به آن رسیده بود ) وبرای وضوح مفهوم آن , به ذره بین اشاره میکند , البته منظور او از این اصطلاح بی شک اهرام مصر و نحوه "مجموع نشینی" موریانه ها میباشد و نه "مجموع نشینی" قطرات باران و نور خورشید که رنگین کمان را ایجاد میکند تا طبیعت هم خط بطلانی بر وجود و موضوعیت آنچه بین الاذهانی خوانده میشود کشیده باشد و تبانی بین چند انسان در پستو و به اجبار حقنه کردن بازیهای زبانی آنها (که ویتگنشتاین شاید اولین کسی بود که در دنیای مدرن , اینگونه پرده از طنز دو هزار و پانصد ساله فلسفه برداشت , اما به ادعا ی عده ای کم هوش , بطور فلسفی و منطقی , مکنونات عالمان خودفروخته فرمانروایان در بازی با هستی فرودستان را پرده ندرید) آن هم بعنوان منافع ملی (مشتی آقازاده و اطرافیانشان در خارج و داخل ایران) با قدرت حاکمان قدرت پرست که خدا را هم چون خود انسان نشناس تلقی کرده اند . یا آن دکتر اخلاق در کانادا را اگر کسی تحت این پرسش قرار دهد که اگر کسی ادعای مهدویت کرد , مستوجب چگونه مجازاتی است ؟ او بر اساس باطل بودن ادعای مهدویت از نظر فلسفی در جهت عدم تشویش اذهان عمومی و با ریختن میلیاردها دلار نفتی ایرانیان بر سفره نهادهای جهانی حقوق بشری , فتوای اعدام بدون هیچگونه انعکاسی در سطح جهان خواهد داد و از آنجایی که این ادعا در تخالف با ادیان ابراهیمی و حتی آیینهای نوظهور چون بهاییت است , این عدم انعکاس از حمایت جهانی هم برخوردار میشود . اما آن دکتر اخلاق ایرانی در کانادا , آنچنان دچار بازی های زبانی با پشتوانه رانتهای نفتی غیر اخلاقی در زمینه اخلاق شده است که وقتی در برابر این پرسش قرار گیرد که اگر در آمریکا کسی ادعا کند که مسیح موعود است و قوه قضاییه آمریکا بخواهد او را اعدام کند , باز هم نباید این معدوم کردن انعکاسی داشته باشد ؟ آن دکتر اخلاق به باطل و بازی محض بودن پیشوند روشنفکری در ترکیب روشنفکری دینی پی برده اما همین شهود شخصی را که دیگر نمیتواند بازی زبانی باشد , به بازی زبانی خواهد گرفت . اما در مورد آزادی بیان در غرب تنها میتوان گفت ؛ این آزادی در هر مفهومی که مراد کنیم با وجود واقعیت داشتن , خرافه ای بیش نیست , چرا که اگر کسی توانایی مادی لازم را نداشته باشد اصولا به مرحله بیان آزاد آن بیان نمیرسد و چون توانایی رسیدن انسان به نزدیکترین و نه دورترین ستاره که هنوز رصد نشده است , میماند .

• بابک

  ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۱۸:۳۸

  آقای عبداله نوشتند مسجد جمکران عادی شده ! برادر کجای کاری؟ در بودجه سال 94 مبلغ۲۸۹ میلیارد تومان اعتبار گذاشتند بعنوان کمک به اشخاص حقوقی غیردولتی که کمک به فعالیت‌های فرهنگی مسجد جمکران هم در جدول مربوط دیده میشود !

• شاهد

  ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۱۹:۰۲

  خرافیگری یا جنبش توده ای خطر کدام است ؟ خطر اساسی در جهان فعلی نه خرافات بلکه شکل گیری جنبش های توتالیتر و شبه توتالیتر است . هدف چنین جنبش هایی فرا رویاندن "انسان نو" که خود معیار" قانونیت " و " عدالت " گردد. در ایران فرض شده است علی شریعتی بدلیل خرافات ستیزی و ضدیت با روحانیت گامی به جلو بوده است در حالیکه شریعتی ایده لوگی بود با اندیشه های شبه توتالیتر که هردو خصلت روشنفکران این اندیشه را در خود داشت . او اندیشمندی بود که می خواست انسان را تغییر دهد و نه جامعه " بازگشت به خویش " و دشمن زندگی و سر زندگی بود "خدایا چه گونه زیستن را خود می دانم چگونه مردن را به من بیاموز " "هدف جنبش توتالیتر تغییر انسان است و هدف انقلاب تغییر جامعه" و " این حالت بیمارگونه و نیست گرای روشنفکران جدید و روحیه خود بیزاری ان ها و دشمنی با زندگی و ضدیت شان با سرزندگی بذری بود که بر بستر جامعه توتالیتاریسم را رویاند " هانا ارنت توتالیتاریسم . در حالیکه خرافیگری همچون همه جوامع در حال روی اوردن به مدرنیسم می توانست بتدریج بدل به عقیده ای شخصی شود که هرکجا حتی در جوامع پسا مدرن نیز ادامه می یابد . شیوه مستبدانه شاه و حرص او برای به راه انداختن جنبش مدرنیسم و هراس سیاسی اش که خود را با در هم کوبیدن طبقات و نهاد ها ی اجتماعی نشان داد همانگونه که زمانی ماکس وبر هشدار داده بود در تناقض مدرنیته و تضاد با سنت گرایی به جنبش ای توده ای در ایران شکل داد که ایده لوژی پرداخته از سوی علی شریعتی بدل به پرچم ان شد. " انگاه که توده های فاقد تجربه سیاسی به یکباره به جنبش سیاسی می پیوندند خطر شکل گیری جنبش توتالیتر و شبه توتالیتر عاجل می شود . این توده ها بر اثر اگاهی از یک مصلحت مشترک گرد هم نمی ایند ان ها فاقد ان احساس تمایز طبقاتی هستند که در هدف های معین و محدود و دسترسی پذیر بیان می شود......انان نیازی به رد استدلال های مخالف احساس نمی کردند و پیوسته روش های منتهی به مرگ را بر ترغیب می دادند ..... عدم توافق ها را به چنان شیو ه ای ارائه می دادند که گویی از سرچشمه های عمیقا طبیعی و اجتماعی اب می خورند از همین رو در فراسوی قدرت خرد جای دارند " هانا ارنت توتالیتاریسم

• عبداله

  ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۱۲:۲۲

  موضوع ارتباطی به اختلافات سروش و گنجی ندارد. ویتگنشتاین ابتدا فلسفه را تماما بازی ها و فریب های زبانی نامید و اعلام کرد که دیگر کاری در فلسفه نمانده است. کسان دیگری نیز در تاریخ فلسفه به این دگماتیسم اتمام رسیده بودند. اما پس از مدتی ویتگنشتاین به اشتباه خود پی برد. اکنون به گفته کسانی مثل مک کین فلسفه ویتگنشتاین حرف جدیدی عرضه نکرده است. و این تا حدودی نظر غالب است. اما این ادعا که ویتگنشتاین "مکنونات عالمان خودفروخته فرمانروایان در بازی با هستی فرودستان را پرده ندرید" یا درید. یک بحث مارکسیستی است. در کتاب های آبی و قهوه ای ویتگنشتاین کماکان یک فیلسوف لائیک است که به مبانی آنچه هایدگر تفکر می نامد حمله می کند. اما این موضع نهایی ویتگنشتاین که ما هیچ چیزی نمی توانیم بگوییم بلکه باید ببینیم و سکوت کنیم بحث برانگیز است. این موضعی نزدیک به رمانتیسم و کسانی مثل هامان است و بار ها در تاریخ اندیشه گفته شده است.

• هوشنگ

  ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۱۵:۵۶

  جناب عبدالله شما به آقای گنجی تهمت می زنید. او مقاله های بسیاری در زمانه و دیگر وبسایت ها علیه خرافات منتشر کرده است. لااقل به آنها رجوع کنید. حرف گنجی این است: از وجود خرافات در ایران نباید نظریه ای نژادپرستانه علیه ایرانیان و مسلمانان ساخت. خرافات در همه جا کمابیش وجود دارد. او نمی گوید خرافات خوب است یا نباید نقد شود. مضحک است که گنجی مقاله های زیادی در نقد خرافات نوشته و حالا شما او را متهم می کنید که می گوید به خرافات کاری نداشته باشیم. شما بزرگواری کنید و در همین زمانه مقاله های امام زمان به چه کار فقها می آید را بخوایند. این فقط یکی از آنهاست. البته اگر وقت گرانقدر شما اجازه می دهد.

• عبداله

  ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۴، ۲۳:۰۹

  به جناب هوشنگ گنجی در سلسله مقالات امام زمان به چه کار فقها می آید، اعتقاد به امام زمان را خرافه نمی داند. بلکه اعتقادی شکل گرفته در تاریخ در خدمت فقها می داند. در آنجا و در اینجا نیز گنجی با این برداشتی که از ویتکنشتاین کرده است نباید هم این اعتقادات امام زمانی را خرافی بداند. آن مقالات نیز در نهایت به ستایش نصفه و نیمه ی از شریعتی و مطهری ختم می شود. و این سخن را تکرار می کند که موعود گرایی در تمام ادیان وجود دارد. هیچ دور از ذهن نیست که گنجی به شریعتی و مطهری اشاره کند چرا که ایشان در تشابهی با شریعتی که به تئوری اسلام منهای روحانیت اعتقاد داشت. می توانیم تشبیه کنیم که گنجی به تئوری اسلام دموکراتیک منهای مرجعیت مرتجع غیر مقبول اعتقاد دارد. گنجی بیشتر مخالف تکفیری های راست می باشد. در هر صورت انتشار همان مجموع مقالاتش در مورد امام زمان نابهنگام غیر علمی و تکرار سخنان مدرسی در کتاب مکتب در فرآیند تکامل و تاریخ فرق شیعه بوده و باعث اعتراضاتی در بین اصلاح طلبان و کسانی مثل میلانی شد. شما هم اگر بذل عنایت و دقت بیشتری معطوف می داشتید این اشارات را در نظر خود نمی آوردید.

• سعید عهدی

  ۱ خرداد ۱۳۹۴، ۲:۲۹

  در مورد جناب عبداله تنها میتوان گفت که ایشان نه تنها کاملا با مولفه های یک ایداولوژی آشناست , بلکه از مولفه های تبدیل یک ایده به ایداولوژی و تخریب یک فلسفه به وسیله بدفهمانش هم تبحر خاصی دارد که در جای خود بسیار هم نیکوست , به شرطی که یک نئولیبرال دگم نباشد و همان گونه که برای "رند" از مفهومات چندین گانه استفاده میکنند , برای مارکسیست هم حداقل چند طیف قائل شوند .

• عبداله

  ۱ خرداد ۱۳۹۴، ۱۱:۳۴

  هر کسی که اندک آشنایی با ویتکنشتاین داشته باشد متوجه سوء استفاده گنجی از آن می شود. کلمه در یک جمله معنا پیدا می کند هر بحث یا مقاله ای نیز در چارچوبی معنا پیدا می کند و تصویر سه بعدی در پشت سطر های روی کاغذ خود دارد. در اینجا صحبتی از لیبرالیسم یا ایدئولوژی نیست. صحبت از این است که گنجی در پشت ظاهری اخلاقی سخنان اشتباه می گوید.

• عبداله

  ۱ خرداد ۱۳۹۴، ۱۲:۳۶

  در ایران حقیقت همان چیزی است که این مردم فکر می کنند. و اگر هم عقاید شان نه از تفکر و مطالعه بلکه در اثر حرکت کرات و اجرام آسمانی تغییر کند هیچ به روی خودشان نمی آورند و آب از آب تکان نخورده است.در خصوص سخنان آقای سعید عهدی باید بگویم که استعمال واژه رند و انواع آن از همین تفکر خود حق پنداری ایرانی بر می خیزد. فردی که فکرش را حق می داند حتی اگر هم نتواند از آن دفاع کند ناچار است طرف مقابل را رند بنامد. صحبت و بحث با این افراد هیچ فایده ای ندارد. این افراد رندانه کار خود را پیش می برند. این ایشان است که سخنان سخت و گنگ و رند آمیز و بد فهم گفته اند. و در نهایت از مولفه های ایدئولوژی صحبت کرده اند. و بحث را در حد مهارت ها یا تبحر تنزل داده اند.

• عبداله

  ۱ خرداد ۱۳۹۴، ۱۴:۰۴

  حکومت ایران از یک تعبیر ناشایسته ای تحت عنوان رویش ها و ریزش های انقلاب استفاده کرد. از این تعبیر چه معانی دیگری می توان گرفت. این حکومت در جاهای خود را تکانده است. آیا این برگ های زرد ریخته شده سودی به حال آن درخت نمی رسانند و خاکش را غنی و بارور نمی سازد؟ اگر در خاک گنجی تخمی کاشته شود همان میوه قبلی انقلاب را نمی دهد؟ نمی توان تمام مخالفین سابقا انقلابی را ریزش های انقلاب نامید این صرفا تعبیر خامنه ای است. بسیاری در سال 57 فریب خوردند و شاید هم نتوان ایرادی به آن ها گرفت. و بسیاری نیز مواضع شفاف خود را داشته و دارند. ایران در زمان حمله بوش به عراق مخفیانه از این طرح راضی بود و با آمریکا همکاری کرد اما در عرصه علنی و تبلیغاتی مخالفت خود را اعلام و آمریکا را متجاوز و... نامید. هدف ایران از این موضع مخالفت علنی استفاده های بعدی بود تا جای خود را بعنوان گروه ضد آمریکایی و استکبار در عراق محکم کند. در بحث هسته ای نیز باز مجددا ایران همین راهبرد را بکار برد. مخفیانه به روحانی اجازه مذاکره دادند اما خامنه ای بصورت علنی انواع اتهامات را به صورت ضمنی و اخیرا بی پرده تر به آمریکا وارد کرد تا پس از اتمام مذاکرات استفاده های خود را ببرد و به استکبار ستیزی خود ادامه دهد. در این دور معیوب خامنه ای مردم فقیرتر و بیچاره تر و فریب خورده تر(خرافی تر) می شوند. و یکی هم مثل گنجی میگوید ارقام دروغ در مورد انرژی هسته ندهیم و ملت را خرافه پرست که همان شکلی دیگر از فریب خورده می باشد ندانیم.

• بهنام

  ۱ خرداد ۱۳۹۴، ۲۲:۵۹

  یکی از بدترین رفتارهای ما ایرانیان مدعی روشنفکری این است که به هر بهانه ای بر موافقان دیروز و مخالفان امروز تاخته و هر لحظه در واقع نظرمان را به نوعی به آنها تحمیل مینمائیم و بر آن اصرار میورزیم ، که چون شما تا دیروز موافق بوده اید ، پس امروز هم لابد ظاهرآ مخالفت میکنید . و با همین کینه و نفرتی که از جمهوری اسلامی داریم مبحث اصلی را فراموش کرده و به جنگ مخالفان امروز می رویم .

• عبداله

  ۲ خرداد ۱۳۹۴، ۱:۱۸

  به بهنام: گنجی می گوید: "بدین ترتیب، خرافی به شمار آوردن باورها و رفتارهای گروهی، تابع این است که گفتمان آن را چگونه و در ارتباط با چه امری بازنمایی می‌کند؟ اگر رویکرد ویتگنشتاینی داشته باشیم، همه اینها بازی‌های زبانی متفاوت هستند." جناب بهنام شما از فارادی می گویید و گنجی از ویتکنشتاین! ابتدا و انتهای صحبت گنجی عقیده ای پست مدرن مبنی بر “به شمار می‌رود” و “محسوب می‌شود“‌ها است. پست مدرن ها حتی به علم که شما در نظرتان آن را ستایش کرده اید نیز حمله می کنند. گنجی ظاهرا با خرافات مخالفت نمی کند بلکه از آن دفاع می کند. گنجی می گوید همه ی این خرافات بازی های زبانی متفاوت است چیزی که پست مدرن ها می خواهند. فلسفه غرب در شکل تحلیلی آن در قرن بیستم دچار چرخش شد. که به آن چرخش زبانی گفته اند. این چرخش از متافیزیک و نظام سازی های فلسفی به سمت بررسی همان زبانی حرکت کرد که مسائل فلسفی در قالب آن بیان می شود. و روز به روز این عقیده گسترش پیدا کرد که تمام پرسش های فلسفی در نهایت با نحوه بیان در زبان پیوند دارند.

• علی کبیری

  ۲ خرداد ۱۳۹۴، ۲:۳۶

  از نظر منطقی، این مقاله از دو نوع مغالطه استفاده کرده است: 1- مغالطۀ ترکیب وتفکیک 2- مغالطۀ تعمیم خاص به عام نویسنده اظهار میکند که چون خرافات در میان مردمان کشورهای دنیا وجود دارد، پس نباید با خرافات در میان مردم ایران برخورد کرده و باآن مبارزه نمود. ولی بطور غیر مستقیم به خوانندگان چنین پیام میدهد تا بجای مبارزه با خرافات، آنها را مورد پذیرش قراردهند. درست مثل اینکه فردی چنین استدلال کند که در ایران در دادگستری رشوه میگیرند، پاسدارها رشوه میگیرند و درفرودگاه هم رشوه میگیرند. پس ارتشاء عمل بجائیست. یا اینکه ادعا کنیم چهار خانوار در یک خیابان ساکنند که همگی احمقند، بنابراین همه مردم این شهر باید حماقت پیشه کنند. چنین استدلالی از نظر منطقی نقص ساختاری دارد که متأسفانه جناب گنجی به علت عدم آگاهی به منطق یا بطور عمدی از آن استفاده کرده است. اما ایراد اساسی به رادیو زمانه وارد است که چنین مقاله هائی را درج میکند. در صورتی که سردبیر آن دارای دکترای فلسفه است. مایلم نظر ایشان را در این مورد بدانم.

• سعید عهدی

  ۲ خرداد ۱۳۹۴، ۲:۳۹

  احتمالا باید پذیرفت که "در ایران حقیقت همان چیزی است که این مردم فکر می کنند. و اگر هم عقاید شان نه از تفکر و مطالعه بلکه در اثر حرکت کرات و اجرام آسمانی تغییر کند هیچ به روی خودشان نمی آورند و آب از آب تکان نخورده است.", الا جناب آقای عبداله که فراموش کرده اند -اگر دوستانه از تهمت ایشان نسبت به توانایی اینجانب , در خواندن درونیات ذهن ایشان درگذریم- آدرس دقیق این " سخنان سخت و گنگ و رند آمیز و بد فهم"را جایی جز مخیله خویش باقی بگذارند . البته نمیتواند بیراه باشد اگر تصور شود که ایشان از جناح دگم طرد انقلابی , حتی بی محاکمه صحرایی هم باشند . https://www.facebook.com/profile.php?id=100006443380743

• عبداله

  ۲ خرداد ۱۳۹۴، ۸:۲۷

  آیا یک نوشته هم فعلیت دارد. بنا بر نظر هگل فعلیت نوعی وحدت است وحدتی واقعی که در مقابل دگرگون شدن به خودش باز می گردد. یک واقعیت در صورتی بالفعل است که از طریق نفی مطلق همه احتمال ها خودش را دوام می بخشد. یا همه صورت ها و مراحل گوناگونش جز تجلی محتوای او چیز دیگری نباشد و یک مساله ضروری است که از ماهیت ذاتی خودش پیروی می کند. و در هر شرایطی همان خودش باقی می ماند. این ضرورت آزادی هم است چرا که از بیرون تحمیل نمی شود و تحول نفس است. این تعریف فعلیت را نفی احتمالات دیگر و خود بودن می داند. ذهن زمانی آزاد است که جهان را به عنوان دارایی خویش تحت اختیار گیرد و این شامل تاریخ و تمام اتفاقاتش هم می شود. و تاریخ نیز جز تحقق آزادی خود آگاه نیست و تاریخ نیز تابع سوداها ضروریات و مصالح افراد و همچنین خرد تاریخ است و این فعلیت آزاد حتمی جبر تاریخی می شود. فرادستان فرودستان فرودستانی که در حرکت کرات و اجرام آسمانی بازی های زبانی ویتکنشتاین شامل آن ها نمی شود. مارکس برعکس هگل خواست که شامل آنها بشود. همانطور که آقای سعید عهدی می خواهند.

• عبداله

  ۲ خرداد ۱۳۹۴، ۱۶:۱۲

  یک زمانی ما صحبت از ادیان می کنیم و باور های ادیان مختلف را باهم مقایسه می کنیم. در این صورت ابتدا باید تعریفی از دین داشته باشیم. مقایسه باورهای دینی با عقل و علم نیز بحث مهم و جداگانه ای می باشد. سنجش و تقلیل تمامیت دینی به خرافه حذف صورت مساله می باشد. فلاسفه مثل هیوم از دین طبیعی نیز صحبت کرده اند که مبتنی بر انسان و باور های او می باشد و زاییده زیست طبیعی انسان می باشد. این بحث آنقدر مهم و جدی است که نمی توان آن را با اعتقادات فردی مثل شانس مقایسه کرد. در این نوشته گنجی خلط مبحث مشاهده می شود. مقایسه آداب و رسوم جوامع و سنجش آن با جوامع دیگر و همچنین خرافات و نتیجه گیری منع نژادپرستی و ایجاد گفتمان دوگانه و بلوک بندی جهان اول و در حال توسعه دست انسان را به چیزی بند نمی کند. تمامی ادیان باور های خرافی دارند و دین شناسان آن ها را در همان چارچوب بررسی می کنند. خوشحالی عده ای صرفا این است که گنجی به خرافات آمریکا اشاره کرده است مسائلی که اولا بسیاری از آن ها را نمی توان خرافه نامید و ثانیا چشم بستن بر دیگر قسمت های نوشته گنجی می باشد. هگل بحث های زیبایی در این خصوص دارد.

• آرش

  ۲ خرداد ۱۳۹۴، ۱۸:۰۱

  در اینجا هم چند کامنت گذاشته شده است: http://news.gooya.com/politics/archives/2015/05/197391.php

• بهروز

  ۳ خرداد ۱۳۹۴، ۱۷:۰۲

  اقای گنجی باید بداند یکی از دلایل پیشرفت غرب که ایشان به انجا پناه برده این است که بطور مداوم خود را نقد و اصلاح میکند .حالا اقای روشنفکر *** ما می گوید خرافات ویران گر و مخربی که جامعه ما را به انحطاط کشیده اشکالی ندارد چون در اینجا هم خرافات وجود دارد .و جشن هالوین و چند مورد که بیشتر شبیه ضرب المثل است به عنوان نمونه خرافات در غرب به عنوان شاهد ذکر می کند.و با چند نام به اصطلاح قلمبه و سلمبه مثل ویتگنشتاین هم سعی در علمی نشان دادن مقاله می کند .اقای گنجی لطفا دست بر دارید .

• سعید عهدی

  ۳ خرداد ۱۳۹۴، ۱۷:۱۵

  البته که بطلمیوسی نگریستن به جهان , راه روشنگری و اومانیسم را بی اعتبار نخواهد کرد , اما متاسفانه همین اعتبار , گویا در اندیشه ایرانی جناب عبداله و در کج فهمیها و از خود بیگانگی ها , کمکی حالی نتوانست باشد و آیا این عینیت فعلیت اندیشه در ایران شماست ؟ بیایید این نقاب تعمیم تفسیر رسمی از اندیشمندانی که در عرصه تاریخ به تارخ پیوسته اند و تنها با پشتوانه زراد خانه های هسته ای , تنها میتواند به فرا تاریخیت خود ادامه دهند , کاملا , حداقل در مورد آن یک نوشتار (Essay) بردارید . فرا دست و فرو دستی که شما بعلت اعتباری فراوانی که برای فرشهای قرمز زیرپای , بدان گرفتارید , اقتصاد نیست ؟ اسیر نامها نباشید و وقتی به کبوتری که در پایین رود آب مینوشد , رسیدید , در اسارت جبر تاریخی به دوگانگی منش در احترام و اعتبار دچار نشوید و به میان چند هزار برگ , سواد جناب هگل شیرجه نزنید و سنگی ریزه ای را در غلتان جلوه ندهید و دقت کنید که جامعه معقول در اندیشه هگل اگر چه دارای فراز و فرود انسانهاست , حال به دلیل جبر تاریخی و نه اقتصادی ! اما در هر صورت به سطوح آگاهی و خود آگاهی نمیتواند ارتباطی داشته باشد , اما این حتم میتواند پیش فرض باشد , اگر چه به احتمال قریب به یقین ! , از فرادستی و فرودستی دینی و مذهبی در آن , بدانگونه که در خاور میانه میگذرد , شاید و باید خبری نباشد , که احتمالا اگر باشد هم , نباید برای کسی چون جناب عبداله که بطورمبنایی اعتقاد دارد , "فرودستانی که در حرکت کرات و اجرام آسمانی بازی های زبانی ویتکنشتاین شامل آن ها نمی شود. مارکس برعکس هگل خواست که شامل آنها بشود." متن مناسب و مورد اعتناء و با اعتباری , برای ارجاع به "فعلیت" باشد . محبت داشته باشید و کامنت را دوباره بخوانید ؛ شاید از چرت جبر تاریخی خود , چون جناب کانت برخواستید و به آن آگاهی رسیدید که هسته و پایه و مبنا در مسیر سکولار شدن جامعه ای چون جامعه ایران , اگر چه از نگاه شما به دلیل اسیر بودن در جبر تاریخی خاص خود , مغفول مانده , چگونه درآن نوشتواره شخصی , رخ نموده است و از فرط وضوح بی اعتنا مانده است .

• عبداله

  ۴ خرداد ۱۳۹۴، ۱۷:۳۸

  به سعید عهدی: حتی پست مدرنی مثل فوکو نیز در نقد نظام سلطه می گوید برای فرار از آن چاره ای نیست. روسو می گوید انسان ها همه آزاد متولد می شوند همه در همه جا جزء صدای زنجیر چیزی نمی شنود. شما که از فلسفه سخن می گویید لطفا کانت و بحث خواب دگماتیسم جزم اندیشی را مثله ننمایید و معلوم است حداقل شناختی از کانت ندارید. و ثانیا مسائل را شخصی نکنید. در مورد هگل نیز بحث آزادی توضیح داده شد. اگر شما نتوانسته اید ارتباط فعلیت را با فرادست و فرو دست درک کنید چگونه بخود اجازه دادید از تبحر و مهارت در ایدئولوژی صحبت نمایید. کسانی که با اسامی بزرگ شکل تاریخ مصرف گذشته نگاه می کنند و از زرادخانه هسته ای به عنوان پشتوانه قدرت صحبت می کنند خود به واضح ترین شکل از جبر تاریخی حمایت کرده و راه نجات را برپایی دیکتاتوری پرولتاریا می دانند اندیشه ای نزدیک با لنین و استالین به خودتان که نمی توانید دروغ بگویید. راهی که شریعتی رفت بصورت احساسی مردم را برای آزادی و امکان آن تحریک می کنیم و سپس می گوییم مولفه آزادی قدرت است . و به اسم آرمان مانند استالین سرکوب را ادامه می دهیم. و همه سرکوب ها را به خاطر حمایت از توده ها و اسلام و... توجیه می کنیم. و ساختارهای قدرت را باز آفرینی می نماییم. در این پارادایم شما نباید ارتباطی بین بازی زبانی و فعلیت برقرار شود تا نیرنگ و دروغ ایدئولوژی مخفی بماند

• سعید عهدی

  ۵ خرداد ۱۳۹۴، ۱:۳۹

  آقای عبداله مطمئنا در بستر دوران ایدئولوژیک در گستره پسا ایدئولوژی حاکم بر ذهن خویش بسر میبرد و هنوز وقوفی جز آنچه دکارت تا فوکو در بستر عقلی و تجربی در"بی چهارچوب" فلسفه علوم انسانی (غیر اسلامی و بومی) , آنچه پسا مدرن میخوانند , از "فعلیت" آنچه در منطقه سلطه زده خاور میانه داشته اند , ندارد و با واقعیت فرا و فرودستی دینی حاکم که با تلاش روشنفکر مابانه عده ای , فرهنگی , میراثی و سنت پس پشتی برخوانده میشود , آشنایی لازم را نداشته و بنابرین ایشان را درآرامشی که پلکهای گرم از خواب غیرایدئولوژیک شخصی حاصل کرده ند میگذرم .

• عبداله

  ۵ خرداد ۱۳۹۴، ۶:۲۲

  جناب آقای عهدی دوران ایدئولوژی تمام شده است. شما هم بهتر است به قول هگل که می گوید اسلام در آرامش ابدی خود خوابیده است خاورمیانه را در خواب بگذاری

• آرش

  ۵ خرداد ۱۳۹۴، ۱۸:۵۵

  آقای هوشنگ، آقای گنجی فقط نمیگویند: "از وجود خرافات در ایران نباید نظریه ای نژادپرستانه علیه ایرانیان و مسلمانان ساخت. خرافات در همه جا کمابیش وجود دارد." اگر منظورشان این بود کافی بود چند مثال از خرافات یا چیزهایی که خرافه نامیده میشود، آنهم نه فقط از آمریکا بزنند و بعد نتیجه‌ای که شما گفتید را بگیرند. ایشان در مقابل از ویتگنشتاین دلیل می‌آورند که مثلا باور به مرده کردن زنده را نمیتوان خرافه نامید و تلویحا میگویند کسی که به مسیح باور دارد، اشتبادهی مرتکب نشده است چون مرده کردن زنده ممکن است. این سفسطه است.