نفس‌ها تا ورود زنان به استادیوم حبس!

نزدیک به دو هفته تا بازی‌های برگشت جام‌ جهانی والیبال ۲۰۱۵ که در ایران برگزار می‌شود باقی مانده اما هنوز مشخص نشده که آیا زنان می‌توانند برای تماشای این بازی‌ها به استادیوم بروند یا خیر. مسوولان و روابط عمومی وزارت‌خانه‌های مرتبط نیز جواب‌گو نیستند و تنها شهین‌دخت مولاوردی، معاون رییس‌جمهور در امور زنان و خانواده به روزنامه‌ شرق گفته که تنها قدم باقی‌مانده، ابلاغیه‌ وزیر ورزش است.

به گفته‌ مولاوردی صورت جلسه‌ ورود زنان به استادیوم‌های ورزشی توسط نمایندگان نیروی انتظامی، وزارت کشور و وزارت ورزش و جوانان امضا شده و در انتظار ابلاغ وزیر ورزش و جوانان است. او همچنین توضیح داده که ساز و کار این مساله در جلسات وزارت کشور تدوین شده است.

سخنان معاون حسن روحانی در امور زنان دوشنبه‌شب، یازدهم خرداد ماه در اخبار شبکه‌ ۳ صدا و سیمای جمهوری اسلامی نیز بازتاب داشت. با این وجود معاونان وزیر کشور و وزیر ورزش و جوانان از ارایه‌ پاسخ دقیق خودداری می‌کنند. اما روابط عمومی فدراسیون والیبال در پاسخ به سوال یکی از زنانی که پیگیری این مساله را برعهده داشت، گفته که از هفته‌ آینده فروش بلیت به شکل اینترنتی مقدور خواهد بود. حساب‌های کاربری اینستاگرام نیز که به والیبال می‌پردازند، چند روزی ا‌ست که خبر از فروش بلیت به زنان داده‌اند.

همه یا چند نفر؟

با نزدیک شدن به دور برگشت مسابقات جهانی والیبال ۲۰۱۵، نگرانی‌ها درباره صدور یا عدم صدور مجوز برای حضور زنان در استادیوم ۱۲ هزار نفری آزادی شدت گرفته است. بسیاری با توجه به سابقه‌ واکنش مسوولان هشدار داده‌اند که ممکن است تنها چند بلیت برای زنان مطرح مانند بازیگران یا هنرمندان صادر شود یا عده‌ای با دعوت در استادیوم حضور پیدا کنند.

 در بازی‌های جام‌جهانی والیبال سال گذشته نیز این مساله اتفاق افتاد. در حالی‌که زنان ایرانی پشت درهای بسته‌ی استادیوم تجمع کرده بودند، عده‌ای از زنان وابسته به سفارت برزیل توانستند در استادیوم حاضر شوند و رسانه‌های جمهوری اسلامی نیز با انتشار تصاویر آن‌ها ادعا کردند که «زنان می‌توانند به استادیوم وارد شوند».

به گفته‌ برخی از کنش‌گران حقوق زنان، حضور زنان برای تماشای فینال بسکتبال که روز دوشنبه یازدهم خرداد برگزار شد نیز «گزینشی» بوده و «بلیت برای تماشای مسابقه به شکل آزاد فروخته نشده است».

پیش‌تر، در فروردین ماه سال جاری عبدالحمید احمدی، معاون وزیر ورزش و جوانان به خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) خبر داده بود که در اسفندماه سال ۹۳ شورای امنیت تایید کرده «زنان می‌توانند برای تماشای برخی رشته‌های ورزشی در سالن‌های ورزشی حضور پیدا کنند». ریاست این شورا بر عهده‌ وزیر کشور است و دولتی‌‌ها در این شورا دست برتر را دارند.

شهین‌دخت مولاوردی نیز جزییات سخنان احمدی را تشریح کرده بود که زنان می‌توانند برای تماشای ورزش‌هایی مانند «والیبال، هندبال، بسکتبال، تنیس و ..» در سالن‌های ورزشی حضور پیدا کنند. بنا به اظهارات او حضور زنان در سالن‌های ورزشی «شنا، بوکس و فوتبال» مقدور نیست. با وجود این، عصر همان روز، بابک دین‌پرست، رییس مرکز اطلاع‌رسانی و امور بین‌الملل این اظهارات را از اساس تکذیب کرد. از آن به بعد دیگر سخنی از این موضوع به میان نیامد تا سخنان اخیر مولاوردی و انتظار برای ابلاغیه‌ وزیر ورزش.

۳۰ سال ممنوعیت

سال گذشته، پیش از آغاز مسابقات جام جهانی والیبال ۲۰۱۴ محمود افشاردوست، دبیر فدراسیون والیبال ایران ممنوعیت حضور زنان در استادیوم را برای تشویق تیم ملی والیبال ایران خبر داد و دلیل آن را «نبود زیرساخت‌های فرهنگی» دانسته بود. در حالی‌که پیش‌تر ورود زنان به استادیوم‌ها ممنوع نبود و آن‌ها می‌توانستند برای تماشای ورزش‌هایی مانند والیبال و بسکتبال به سالن‌های ورزشی بروند.

در پی سخنان افشاردوست، گروهی از زنان در اعتراض به این ممنوعیت همزمان با انجام بازی‌های جام‌جهانی مقابل استادیوم ۱۲ هزار نفری تجمع کردند. تجمع این زنان اما به خشونت کشیده شد و تعدادی از آن‌ها مورد ضرب و شتم قرار گرفتند و برخی نیز بازداشت شدند. در یکی از این تجمعات اعتراضی شهین‌دخت مولاوردی نیز معترضان را همراهی می‌کرد.

با وجود این، درهای سالن‌های ورزشی روی زنان بسته ماند تا آن‌که تصمیم گرفتند مطالبه‌ خود را از طریق ارسال نامه به فدراسیون جهانی والیبال و فوتبال پیگیری کنند. ۱۳۰ کنش‌گر حقوق زنان در نامه‌ای خطاب به فدراسیون جهانی والیبال به این تبعیض جنسیتی اعتراض کردند و از رییس این فدراسیون خواستند که فدراسیون والیبال ایران را در قبال این رفتار مسوول بداند. واکنش فدراسیون جهانی والیبال نیز جدا از برگزاری جلسات مختلف با مسوولان فدراسیون والیبال ایران، لغو میزبانی تعدادی از مسابقات جهانی بود.

در اقدامی دیگر نزدیک به ۲۰۰ کنش‌گر مدنی و سیاسی در داخل و خارج از ایران در نامه‌ای دیگر به سپ‌ بلاتر، رییس سابق فیفا از او خواستند که رفع ممنوعیت حضور زنان ایرانی در استادیوم‌های ورزشی کمک کند. بلاتر چندی پس از این نامه، در یادداشتی منتشر شده در هفته‌‌نامه‌ فیفا از مسوولان ایرانی خواست که «به این محدودیت تحمل‌ناپذیر علیه زنان خاتمه دهد». بلاتر بعدتر در گفت‌وگو با رویترز از دیدار خود با حسن روحانی خبر داد که به وی یادآوری کرده «این موقعیت غیرقابل تحمل می‌تواند در زمانی کوتاه حل شود».

در پی این اقدامات و به خطر افتادن میزبانی ایران در جام ملت‌های آسیا در سال ۲۰۱۹ علی کفاشیان، رییس فدراسیون فوتبال ایران در واکنش به بلاتر گفت که مساله‌ حضور زنان در استادیوم‌های ورزشی «بحث بسیار کوچکی در برابر معیارهای دیگر است». او همچنین تاکید کرده بود که جمهوری اسلامی با حضور «زنان کشورهای دیگر» در استادیوم‌های ورزشی مشکلی ندارد. طبق اظهارات کفاشیان ملیت زنان نیز در این امر نقش بازی می‌کند و تنها زنان ایرانی هستند که نمی‌توانند در کشور خود به سالن‌های ورزشی بروند.

حضور زنان ایرانی در استادیوم‌های ورزشی اما مخالفانی نیز در میان زنان دارد. به عنوان نمونه سکینه عمرانی، عضو فراکسیون زنان مجلس یکی از سرسخت‌ترین مخالفان این موضوع است. او که بارها از تفکیک جنسیتی حمایت کرده، تماشای والیبال توسط زنان را امری «ساخته و پرداخته‌ غرب» دانسته بود که «اصلا اولویت اول زنان نیست و اصلا چیز مهمی نیست». از نظر این عضو فراکسیون زنان مجلس «خانم‌ها می‌توانند بازی‌ها را از تلویزیون تماشا کنند؛ در فضایی آرام‌تر».

هم‌زمان با این اقدام‌ها و اظهارنظرها، کمپین‌هایی برای حمایت از ورود زنان ایرانی به استادیوم‌های ورزشی در خارج از ایران شکل گرفت. شمار بسیاری از ایرانی‌های خارج از کشور در بازی‌های جام‌جهانی والیبال سال گذشته و امسال با حضور در استادیوم‌های ورزشی اعتراض خود را به این ممنوعیت اعلام کردند. صدای اعتراض به این ممنوعیت اما به ورزش‌گاه‌های فوتبال هم رسید. سال گذشته که بازی‌های دوستانه‌ی تیم ملی ایران در جریان بود، بسیاری از ایرانی‌های حاضر در استادیوم با در دست داشتن پلاکاردهایی که شعارهای اعتراضی روی آن نوشته شده بود، به این ممنوعیت اعتراض کردند.

ده سال مقاومت

ممنوعیت ورود به ورزش‌گاه‌ها برای زنان پس از انقلاب ۵۷ با قانونی نانوشته به اجرا درآمد و حتی برخی از روحانیون تماشای مسابقات ورزشی مانند شنا و کشتی از تلویزیون را نیز «حرام» دانسته‌اند. محمود احمدی‌نژاد اگرچه در سال ۸۵ دستور داده بود که زنان می‌توانند به ورزش‌گاه‌ها بیایند اما در سال‌های آخر ریاست‌جمهوری‌اش حق حضور در استادیوم‌های ورزشی را نیز از آن‌ها گرفت. دستور احمدی‌نژاد در سال ۸۵ با موضع‌گیری روحانیونی چون فاضل لنکرانی، صافی گلپایگانی، میرزا جواد تبریزی و مکارم شیرازی روبه‌رو شد و در نهایت رییس دولت نهم و دهم دستور خود را پس گرفت.

تصمیم احمدی‌نژاد مبنی بر آزاد کردن حضور زنان در ورزش‌گاه‌های ورزشی به کنش جمعی فعالان حقوق زن برمی‌گردد که در سال ۸۴ برای اولین بار با سازماندهی به این ممنوعیت اعتراض کرده بودند. روسری‌ سفیدها هنگام بازی‌های مقدماتی جام جهانی مقابل دروازه‌ ورودی ورزش‌گاه ۱۰۰ هزار نفری آزادی با در دست داشتن تابلوهایی که روی آن نوشته شده بود «حق ما نیمی از آزادی» روی زمین نشسته و تحصن کرده بودند. این تجمع نیز با مقابله‌ نیروهای امنیتی و انتظامی روبه‌رو شد و تعدادی از کنش‌گران مصدوم یا بازداشت شدند.

امسال دقیقا ۱۰ سال از شکل گیری کمپین روسری‌سفیدها می‌گذرد و زنان ایرانی هنوز از ورود به استادیوم‌های ورزشی سرپوشیده و سرباز محروم هستند. با وجود این با توجه به اظهارات اخیر مولاوردی و جواب‌های کوتاه تلفنی روابط‌ عمومی وزارت ورزش، آیا حسن روحانی به بخشی از وعده‌ انتخاباتی خود که رفع تبعیض از زنان در تمام امور بود، عمل خواهد کرد و درهای "آزادی" به روی زنان گشوده خواهد شد؟