نظارت استصوابی؛ همزاد رهبری آیت‌الله خامنه‌ای
احسان مهرابی- دفاع دوباره رهبر جمهوری اسلامی از نظارت استصوابی شورای نگهبان برای کاندیداهای رد صلاحیت شده انتخابات مجلس چهارم، تکرار چند باره تاریخ است.
احسان مهرابی
دفاع دوباره رهبر جمهوری اسلامی از نظارت استصوابی شورای نگهبان برای کاندیداهای رد صلاحیت شده انتخابات مجلس چهارم، تکرار چند باره تاریخ است. اساسا نظارت استصوابی قدمتی به اندازه دوره رهبری آیت‌الله خامنه‌ای دارد. چرا که در انتخابات مجلس چهارم که اولین انتخابات مجلس پس از رهبری او بود، برای اولین بار به صورت عملی اجرا شد و پس از آن شکل قانونی یافت.
اعتراض‌ها به نحوه نظارت شورای نگهبان بر انتخابات در ۲۴ سال گذشته، شبیه اعتراض‌های نمایندگان رد صلاحیت شده مجلس سوم است. اعتراض‌هایی از نوع استعفا از نمایندگی مجلس تا تلاش برای تغییر قانون انتخابات. کنایه‌های معترضان هم از جنس کنایه‌های آن روزهای افرادی چون آیت‌الله اسدالله بیات زنجانی است. کنایه‌هایی از جنس اینکه شورای نگهبان «تقوا سنج » دارد و وقتی «تقوای» کاندیداها کم شده آنها را رد صلاحیت کرده و وقتی «تقوای‌شان »زیاد شده دوباره تائید کرده است.
از باب همین کنایه‌هاست که رد صلاحیت‌شدگان انتخابات در دوره‌های مختلف در اعتراض خود ابتدا «اشهد ان لا اله الا الله واشهد أن محمدا رسول الله» را می‌خوانند. از همین رو بود که محسن آرمین در مجلس ششم در اعتراض به رد صلاحیت خود گفت که «من محسن آرمین، پنجاه ساله مسلمانم.»
این اعتراض‌ها و کنایه‌ها اما تاثیری بر رفتار آیت‌الله خامنه‌ای نداشته و او همواره شخصا و بدون درنگ، برای دفاع از شورای نگهبان به میدان آمده است. چرا که از نظر او این شورا، اولین سنگر برای جلوگیری از نفوذ منتقدانش به ارگان‌های نظام جمهوری اسلامی است.
درسایه همین حمایت‌ها، شورای نگهبان از انتخابات مجلس چهارم به بعد علاوه بر گروه‌هایی مانند نیروهای ملی مذهبی و نهضت آزادی،تعدادی از کاندیداهای موسوم به طیف چپ و اصلاح‌طلبان را نیز رد صلاحیت کرده است.
انتخاب محمد خاتمی به ریاست جمهوری در دوم خرداد ۷۶ و باز شدن فضای سیاسی،فرصت مغتنمی برای اعتراض به نظارت استصوابی شورای نگهبان فراهم کرد. پس از رد صلاحیت بهزاد نبوی و ابراهیم اصغرزاده در انتخابات میاندوره‌ای مجلس پنجم، دفتر تحکیم وحدت تجمعی اعتراضی را در ۱۱اسفند ۷۶ برگزار کرد. تجمعی که درآن دانشجویان عضو این تشکل دانشجویی فریاد می‌زدند،«نظارت جناحی به شکل استصوابی، ملغی باید گردد،مجلس انتخابی ایجاد باید گردد.»
وقتی که خامنه‌ای از گفته‌های کروبی برآشفت
برگزاری تجمع در اعتراض به نظارت استصوابی و عملکرد شورای نگهبان اما بر گروه‌های موسوم به فشار سنگین آمد و آنها به این تجمع حمله کردند. اعضای دفتر تحکیم وحدت پس از حمله به تجمع‌شان به دیدار رهبر جمهوری اسلامی رفتند و او گفت که نظرش بر تایید صلاحیت ابراهیم اصغرزاده بوده است. آیت‌الله خامنه‌ای درآن دیدار راه را بر نقد نظارت استصوابی نبست و حدود یک سال پس از آن، دفتر تحکیم وحدت سمیناری را با همین عنوان برگزار کرد. در بحبوحه برگزاری این سمینار مهدی کروبی،دبیر کل وقت مجمع روحانیون مبارز، گفت که «در زمان امام نظارت استصوابی نبود». این گفته‌های مهدی کروبی بر آیت‌الله خامنه‌ای سنگین آمد و او شدیدا به منتقدان نظارت استصوابی تاخت. به گونه‌ای که تا مدتی پس از آن اعتراض به نظارت استصوابی متوقف شد.
اینک نیز با نزدیک شدن موعد انتخاباتی دیگر رهبر جمهوری اسلامی به حسن روحانی و اصلاح‌طلبان فرصت نداد تا انتقاد از شورای نگهبان را ادامه دهند. چرا که ادامه فشار‌ها می‌توانست این شورا را تا حدودی به عقب‌نشینی وادار کند. همان‌گونه که درانتخابات مجلس ششم،این شورا مجبور شد تا حدودی راه را بر منتقدان باز کند. اتفاقی که تا سال‌های سال بعید است تکرار شود. چرا که رهبر جمهوری اسلامی حتی در مجلس نهم هم خاطرات مجلس ششم را فراموش نکرده و گاه از آن به تلخی یاد می‌کند.
نظارت استصوابی برای رهبری تا حدی مهم است که انتقادهای نزدیکانش از گفته‌های حسن روحانی درباره نظارت شورای نگهبان را کافی نداسته و خود شخصا به میدان آمده است. چرا که او به خوبی می‌داند اگر شخصا به میدان نمی‌آمد بحث‌ها دراین باره ادامه پیدا می‌کرد.
اینک که رهبر جمهوری اسلامی تحت فضای پس از رد صلاحیت اکبر هاشمی رفسنجانی به ریاست جمهوری حسن روحانی رضایت داده و پس از آن نیز راه را بر توافق اتمی وین نبسته، رضایت دادن به تغییر ترکیب مجلس دهم برای او به معنای از دست دادن آخرین سنگر‌ها است.
این نگرانی آیت‌الله خامنه‌ای را علی سعیدی، نماینده او در سپاه پاسداران ۱۹ خرداد شفاف‌تر مطرح کرده و تغییر مجلس اصولگرا به «مجلسی دیگر» را «تهدیدی» برای به گفته او «مصالح نظام» و هم‌چنین «آرمان‌های» آیت‌الله خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای، خوانده بود.
پاسخ به کنایه‌های هاشمی رفسنجانی
هراس دیگر رهبر جمهوری اسلامی از ادامه بحث‌ها درباره نظارت استصوابی این است که چهره‌هایی چون اکبر هاشمی رفسنجانی نیز به میدان بیایند و از گفته‌های حسن روحانی دفاع کنند. سخنان رهبر جمهوری اسلامی در روز ۱۸ شهریور مبنی بر این که درسال ۸۸ از «حق الناس» دفاع و در مقابل ابطال انتخابات ایستاده است،پاسخی به کنایه‌های پیشین هاشمی رفسنجانی بود.
هاشمی رفسنجانی پس از انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری بارها با اشاره گفته‌های پیشین آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر «حق الناس» بودن رای مردم، به صورت تلویحی به رهبر جمهوری اسلامی و اطرافیانش کنایه زده بود که «حق الناس» بودن رای مردم فقط مربوط به روز انتخابات نیست و پس از انتخاب رئیس جمهوری نیز همه نهادهای جمهوری اسلامی باید برای اجرای برنامه‌های دولت همکاری کنند،نه اینکه چوب لای چرخ دولت بگذارند.
نگرانی از انتخابات خبرگان رهبری
گفته‌های آیت‌الله خامنه‌ای درباره نظارت استصوابی، از نگرانی نصفه و نیمه او درباره انتخابات مجلس خبرگان رهبری هم حکایت دارد.
هرچند هاشمی رفسنجانی و اصلاح‌طلبان در انتخابات مجلس خبرگان رهبری به اندازه انتخابات مجلس شورای اسلامی امکان یافتن کاندیداهای هم‌سو را ندارند اما اصل حضور هاشمی رفسنجانی می‌تواند انتخابات مجلس خبرگان رهبری را به چالش بکشد.
شورای نگهبان که یک بار هاشمی رفسنجانی را برای انتخابات ریاست جمهوری رد صلاحیت کرده، برای رد صلاحیت هاشمی رفسنجانی در انتخابات مجلس خبرگان رهبری بعید است هنوز به نتیجه نهایی رسیده باشد.
حضور فردی هاشمی رفسنجانی درانتخابات خطری را ایجاد نمی‌کند اما حضور او به همراه گروهی از کاندیداهای هم‌سو چالشی است که شورای نگهبان را وادار می کند تا بر قدرت خود برای اعمال نظارت استصوابی بیشتر حساب کند.
نظرها
نظری وجود ندارد.