چاقی، بحران سلامت در قرن ما

سازمان بهداشت جهانی، امسال برای اولین بار ۱۱ اکتبر ۲۰۱۵ را روز جهانی اطلاع رسانی درباره چاقی معرفی کرده است.

از سال ۱۹۹۸ در آمریکای لاتین این روز را به آگاهی بخشی و اطلاع رسانی درباره چاقی اختصاص داده بودند و چون توجه به این مساله در امریکای لاتین بسیار موثر بود، یک روز جهانی از سوی سازمان بهداشت جهانی به همین نام درنظر گرفته شد.

سازمان بهداشت جهانی می‌گوید: «ما احساس می‌کنیم حالا زمانی مناسب است برای اینکه یک روز را به طور ویژه به مساله چاقی بپردازیم. اما این موضوع در هر منطقه و کشوری باید به شکلی اختصاصی بررسی شود تا واقعا تاثیر گذار باشد. توجه و آگاهی بخشی می‌تواند فرصتی ایجاد کند تا مردم کشورهای مختلف جهان درباره اثر چاقی در سیستم سلامت، افراد جامعه و اقتصاد بحث کنند و برای مبارزه با چاقی مفرط و بیمارگونه تلاش کنند. به همین دلیل در سال ۲۰۱۵ برای اولین بار روزی را به عنوان روز جهانی چاقی معرفی کرده‌ایم.»

در جهان چه خبر است؟

اضافه وزن و چاقی بر اساس بی ام آی یا شاخص توده بدنی تعیین می‌شود. برای به دست آوردن این شاخص هر فردی باید وزنش در واحد کیلوگرم را بر مربع قد در واحد متر تقسیم کند. اگر این شاخص بزرگ‌تر از ۲۵ باشد به معنای اضافه وزن است و اگر بیشتر از ۳۰ باشد به معنای چاقی است.

در سال ۲۰۱۴، نزدیک به ۲ میلیارد بزرگسال یا ۳۹ درصد ( ۳۸ درصد از مردان و ۴۰ درصد از زنان) اضافه وزن داشتند که بیشتر از ۶۰۰ ملیون نفر یا ۱۳ درصد (۱۱ درصد از مردان و ۱۵ درصد از زنان) از آنها چاق بودند. این آمار نشان می‌دهد چاقی نسبت به سال ۱۹۸۰ دو برابر شده است.

این آمار در مورد کودکان نگران کننده‌تر است؛ در سال ۲۰۱۳ بیش از ۴۲ میلیون کودک زیر سن پنج سال اضافه وزن داشتند یا چاق بوده‌اند. یکی از مشکلات کشورهای پیشرفته در جهان افزایش کودکان چاق یا دارای  اضافه وزن است. در نواحی شهری کشورهای در حال توسعه و فقیر، چاقی کودکان در حال افزایش است. خوب است بدانید که سرعت افزایش اضافه وزن و چاقی کودکان در کشورهای در حال توسعه و فقیر، ۳۰ درصد بیشتر از کشورهای توسعه یافته است.

چاقی کودکان را یکی از چالش‌ها و دغدغه‌های بهداشت عمومی در قرن ۲۱ می‌دانند. کودکان چاق، به بزرگسالانی چاق تبدیل می‌شوند و نسبت به کودکان دیگر بیشتر در معرض دیابت و بیماری‌های قلبی و عروقی در سنین جوانی قرار دارند و این یکی از دلایل اصلی مرگ و ناتوانی در جوانی است.

اضافه وزن و چاقی به افزایش مرگ و میر در جهان نیز مرتبط است. بیشتر جمعیت جهان در کشورهایی است که مرگ بر اثر چاقی بیشتر از مرگ بر اثر سو تغذیه است (این شامل کشورهایی با درآمد بالا یا متوسط است).مرگ و میر ۴۴ درصد از افراد دیابتی و ۲۳ درصد از کسانی که مشکلات قلبی و عروقی دارند و تا ۴۱ درصد از سرطان‌های مختلف ناشی  از چاقی است.

چرا چاق می‌شویم؟

واقعیت این است که چاقی معمولا نتیجه عدم تعادل بین کالری‌هایی است که فرد مصرف می‌کند و میزان کالری‌ای که می‌سوزاند. بنابراین اگر شما غذاهایی با کالری بالا مصرف کنید و فعالیت بدنی نداشته باشید دچار چاقی ناسالم و بیمارگونه می‌شوید. همچنین کاهش فعالیت فیزیکی با وجود مصرف محدود و به اندازه کالری باعث چاقی می‌شود.

اما مساله چاقی و درمان و یا کنترل ان فقط نیاز به تلاش فردی ندارد. بلکه مجموعه عواملی که سبک زندگی سالم افراد جامعه را می‌سازند نیز مهم است. سازمان بهداشت جهانی بر بهبود وضعیت سلامت افراد به مجموعه عواملی که در زندگی سالم نقش دارند ناکید دارد. این به معنی این است که محیط زندگی فرد، وضعیت اقتصادی، کیفیت مواد غذایی، امکانات ورزشی و همچنین تبلیغات برای بالا بردن کیفیت سبک زندگی بسیار مهم هستند.

به همین ترتیب این مساله در مورد کودکان مهم‌تر و جدی‌تر نیز هست. انتخاب‌هاب کودکان، رژیم غذایی و فعالیت بدنی  آنها همگی وابسته به محیطی است که در آن پرورش می‌یابند.

پیشرفت اجتماعی و اقتصادی و سیاست‌های ‌کشاورزی، حمل و نقل و برنامه ریزی شهری، محیط، آموزش ، تولید و توزیع غذا و تبلیغات  همگی در تعیین عادت‌های غذایی کودکان نقش دارند و می‌تواند با الگوهای حرکتی و ورزشی آنها در چاقی یا لاغری مرتبط باشد. متاسفانه این عوامل بیشتر در راستای افزایش وزن هستند نه رشد کودکان سالم.

رژیم غذایی سالم، پیشگیری از چاقی

با پیروی از یک رژیم غذایی سالم می‌توانید: تناسب وزن داشته باشید، مجموعه توده چربی بدن را کاهش بدهید و چربی‌های اشباع شده را به چربی‌های اشباع نشده تبدیل کنید، میوه وسبزی و غلات مفید بیشتری بخورید و مصرف قند و شکر را به راحتی محدود کنید.

عادت به ورزش؛ پیروی از سبک زندگی سالم

هر فردی باید فعالیت بدنی مفید داشته باشد. حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت‌های روزانه باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطلان روده بزرگ و سرطان پستان می‌شود. داشتن عضله‌های قوی و تمرین‌های تعادلی باعث کاهش  عدم تعادل در پیری می‌شود. اگر می‌خواهید از ورزش برای کاهش وزن استفاده کنید باید این زمان را افزایش بدهید.

مهار اپیدمی چاقی در جهان نیازمند توجه به تفاوت‌های فرهنگی در میان افراد جامعه است. بنابراین اگر قرار است روز جهانی چاقی تلاشی برای توسعه سلامت و کنترل چاقی باشد، باید به آن نگاهی همه جانبه داشت. رویکرد سازمان بهداشت جهانی این است که  برای کنترل بیماری‌های غیرواگیردار نقشه راهی تعیین کنند  که استفاده از آن در همه کشورها  ممکن باشد و باعث نظارت، پیشگری و درمان چاقی شود.