جاده‌های ایران و ماشین‌هایی که بوی مرگ می‌دهند
دنا دادبه- از سال ۵۷ تا سال ۹۳، ۸۰۰ هزار نفر در ایران جان خود را بر اثر تصادف از دست داده‌اند. تنها در سال ۹۳، ۱۶ هزار و ۸۷۲ نفر قربانی حوادث رانندگی شده‌اند.
دنا دادبه
سازمان بهداشت جهانی، سومین یک‌شنبه ماه نوامبر را روز جهانی بزرگداشت یاد کشته‌شدگان سوانح رانندگی نامیده است. هدف از این نامگذاری این است که افکار عمومی در سراسر جهان بیش از پیش به این موضوع حساس شود تا با آگاهی یافتن از دلایل احتمالی این سوانح، فرهنگ پیشگیری از آن را اشاعه دهد.
از سوی دیگر سایت رسمی روز جهانی بزرگداشت یاد کشته‌شدگان سوانح رانندگی از تلاش نیروهای امدادرسان و اورژانس قدردانی و تاثیر این فعالیت‌ها را به جهانیان گوشزد کرده است.
شعار انتخابی امسال سازمان بهداشت جهانی در این روز: زمان نه گفتن به تخلفات جاده‌ای فرا رسیده است.
کشته‌شدگان تصادفات رانندگی در ایران
بر اساس اظهارات اکبر یساقی، نایب رییس هیأت مدیره ستاد دیه در سال ۹۳، از ابتدای انقلاب (سال ۱۳۵۷) تا سال گذشته، ۸۰۰ هزار نفر در ایران جان خود را بر اثر تصادف از دست داده‌اند. به گفته او در این مدت چهار میلیون نفر نیز دچار معلولیت شده‌اند.
از سوی دیگر بر اساس آمار‌های موجود، سالانه ۵۰ میلیون قبض جریمه برای تخلفات رانندگی در ایران صادر می‌شود.
بررسی‌های انجام شده در گروه آمار سازمان پزشکی قانونی ایران اما نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۳، ۱۶ هزار و ۸۷۲ نفر در حوادث رانندگی کشته شده‌اند.
روابط عمومی سازمان پزشکی قانونی کشور می‌گوید که در سال گذشته بيشترين کشته‌های حوادث رانندگی مربوط به شهريور ماه است: هزار و ۸۱۷ مورد. در مرداد ماه هم هزار و ۶۸۸ مورد مرگ در اثر تصادف گزارش شده است. کمترين تعداد تصادف‌ها هم مربوط به بهمن ماه است با هزار و ۶۹ مورد.
بر اساس آمار، سالانه ۷۵۰ هزار نفر نیز در سوانح رانندگی در ایران مجروح می‌شوند که ۱۰ درصد جراحت‌ها به معلولیت همیشگی افراد منجر می‌شود.
میزان تصادف‌های رانندگی در ایران ۲۵ برابر ژاپن است و جاده‌های ایران از نظر تعداد کشته‌ها خطرناک‌ترین راه‌های دنیا معرفی شده‌اند. در ایران به ازای هر ۱۰ هزار خودرو ۳۷ نفر کشته می‌شوند و این در حالی‌ست که آمار متوسط جهانی، حدود ۹ نفر به ازای هر ۱۰ هزار خودرو است.
پژوهشكده بيمه مركزی ایران، این کشور را از نظر تصادف‌های رانندگی در بين ۱۹۰ كشور جهان، در جایگاه ۱۸۹ قرار داده است: از اين جهت، تنها كشور سيرالئون در غرب قاره آفريقا وضعيتی نامناسب‌تر از ايران دارد.
بررسی دو سانحه مشابه تصادف اتوبوس در ایران و فرانسه و اظهار‌نظرهای مسئولان دو کشور نشان می‌دهد متولیان امر در ایران تنها به متهم کردن راننده و شرکت‌های سازنده خودرو به عنوان مقصران حوادث رانندگی می‌پردازند، در حالی که بهتر است این سوانح را ریشه‌یابی کنند و ابعاد مختلف آن را ببینند.
به عنوان مثال چندی پیش خبر تصادف دو دستگاه اتوبوس و کامیون در فرانسه به خبر اول رسانه‌های اروپا تبدیل شد.
این تصادف در یک جاده روستایی رخ داد و هر دو خودرو پس از این تصادف، آتش گرفتند و در جریان این سانحه ۴۳ نفر از مسافران کشته شدند. شدت سانحه به حدی بود که رئیس جمهوری فرانسه وعده داد در مورد این حادثه که آن را فاجعه بزرگ خواند، تحقیقات کامل انجام شود.
مشابه این حادثه اما در ایران ابعاد دیگری داشت: دو سال پیش حادثه مشابهی در ایران اتفاق افتاد و در جریان تصادف دو اتوبوس در جاده قم-تهران ۴۴ نفر کشته و ۳۹ نفر مجروح شدند. یکی از اتوبوس‌ها که از کاشان به سمت تهران در حرکت بود، با انحراف از جاده و رد شدن از گارد‌ریل وسط بزرگراه به سمت مخالف منحرف شد و با یک دستگاه اتوبوس دیگر که از تهران راهی یزد بود، برخورد کرد. بر اثر این برخورد، هر دو اتوبوس آتش گرفتند.
در فرانسه پس از این حادثه، صحبت از تحقیقات کامل برای رسیدن به عوامل بروز این تصادف شد اما در ایران مقام‌های مسئول یکدیگر را متهم کردند و به موضوعات حاشیه‌ای پرداختند و تقصیرها را به گردن هم انداختند.
در حادثه مشابه دیگری در آمریکا یک اتوبوس مدرسه در بزرگراهی در نیویورک بعد از تصادفی شدید با یک کامیون آتش گرفت و به طور کامل سوخت. هیچ دانش‌آموزی هنگام آتش‌سوزی در اتوبوس حضور نداشت، اما راننده و کمک‌راننده اتوبوس مجروح شدند.
بررسی نحوه انعکاس این حادثه نیز نشان می‌دهد که مسئولان ترابری در آمریکا تا پیش از انجام بررسی‌های فنی و کارشناسی از اظهار‌نظر عجولانه و معرفی مقصران احتمالی اجتناب کردند و هیچ خبری از نام برندهای خودرویی که تصادف کردند نیز مطرح نشد.
این در حالی است که در حادثه‌های مشابه در ایران موضوع به شکل دیگری مطرح می‌شود و دستگاه‌ها تلاش می‌کنند حاشیه امنی برای خود بسازند و بخش دیگر را مقصر جلوه دهند. تصادف‌ها در ایران اما می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله کم‌کاری وزارت راه و شهرسازی در ساخت جاده‌های ایمن باشد که بر کیفیت رانندگی هم تاثیر می‌گذارد.
علت تصادف‌ها در ایران
کارشناسان، تولید خودرو بیش از حد ظرفیت جاده‌ها، نقص فنی ۳۰ درصد خودروها، نبود فرهنگ احترام به مقررات در جاده‌ها، فرسودگی نظام حمل و نقل جاده‌ای و نبودن ضابطه و معیار مشخص برای به کار گیری رانندگان در اتوبوس‌های حمل و نقل جاده‌ای را از مهمترین عوامل افزایش سوانح رانندگی در کشور می‌دانند. این در حالی است که مسئولان بیشتر بر نقش عامل انسانی در بروز حوادث تکیه دارند.
سایت رسمی نیروی انتظامی اما دلایل اصلی تصادف‌های منجر به مرگ را خصوصیات رفتاری و روان‌شناختی، اضطراب، بی‌حوصلگی، خستگی و خواب‌آلودگی، خطاهای ادراکی، مصرف مواد توهم‌زا و محرک و ... می‌داند.
علاوه بر این نیروی انتظامی معتقد است وجود ناهنجاری‌های روانی، عجله و شتاب، شیرین‌کاری، خود‌نمایی، بی‌دقتی، افسردگی و دردهای روحی، فرصت‌طلبی و مصرف مشروبات الکلی، موجب کاهش قدرت تصمیم‌گیری در زمان مقابله با خطر و بروز تصادف‌ها می‌شود.
همچنین اعلام شده است که استفاده از داروهای آرا‌م‌بخش از هوشیاری فرد کاسته و رانندگان را با خطر مواجه می‌سازد، طوری‌که برخی تحقیقات نشان می‌دهند استفاده از قرص‌ها، خواب‌آورها و مصرف الکل، تا حدود ۵۰ درصد عامل تصادف بوده‌اند.
ناایمن بودن خودروهای داخلی اما در بروز حوادث رانندگی به قدری مؤثر بوده که سال گذشته در همین زمینه درگیری‌هایی بین رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی و مدیران خودروسازی در ایران صورت گرفت.
از سوی دیگر نصب ترمز «ای بی اس» بر روی وسایل نقلیه از مباحث مورد اختلاف بین پلیس و خودروسازان است که نشان از نقش پررنگ نقص فنی خودروها در بروز حوادث دارد.
علاوه بر این موارد، قوانین مربوط به راهنمایی و رانندگی در ایران نیز گاهی مشکل‌ساز هستند چرا که حدود ۴۰ سال پیش نوشته و تدوین شده‌اند. هر‌چند در ۱۰ سال اخیر سیاست افزایش جریمه‌ها با هدف تأثیر بر رفتارهای رانندگی افراد و کاهش میزان تصادفات در دستور کار راهنمایی و رانندگی بوده است، با این حال روند افزایش میزان تصادف‌ها کماکان صعودی است.
چرا تصادف می‌شود؟
ندا افروغ، جامعه‌شناس، درباره علل و چرایی شمار بالای تصادف‌های رانندگی در ایران به رادیو زمانه می‌گوید:« میان تصادف‌های رانندگی و میزان "خود تنظیمی" راننده رابطه مستقیمی وجود دارد. هر چه‌قدر میزان خود تنظیمی راننده بیشتر باشد، میزان تصادف او کم‌تر است. خودتنظیمی به معنای کنترل غرایز و احساسات و هماهنگ بودن با محیط و قواعد آن است.»
این جامعه‌شناس معتقد است متغیرهای اقتصادی نیز تاثیر زیادی بر احتمال وجود تصادف دارند: «فقر، درآمد پایین و زندگی در مناطق فقیرنشین ضمن اینکه باعث می‌شود نوع وسیله نقلیه متفاوت باشد، احتمال وقوع تصادف را نیز افزایش می‌دهد چرا که بسیاری از این افراد توانایی تعمیر وسیله نقلیه خود را ندارند و با خودروهای خراب و چه بساز از کار افتاده، باعث ایجاد تصادف می‌شوند.»
خانم افروغ می‌گوید: «زندگی در مناطق فقیرنشین و نقض قوانین به دلیل شرایط اقتصادی باعث می‌شود قانون‌شکنی برای بسیاری از این افراد امری عادی تلقی شود.»
عوامل دیگری مانند سبک زندگی، وضع خانوادگی، میزان تحصیلات و ... نیز بر میزات تصادف‌ها تاثیر دارند: «تحقیقات نشان داده‌اند بیشتر تصادف‌های داخل شهر تهران به‌خصوص در بزرگراه‌ها متعلق به رانندگان مرفه است. این تحقیقات گویای این است که فقر لزوما نمی‌تواند بر روی وقوع تصادف تاثیر‌گذار باشد. نگرش فرد نسبت به قوانین، تخلف رانندگی، ابزارهای کنترل و میزان آگاهی فرد نسبت به قوانین تاثیر بسیار زیادی بر میزان تصادف‌ها دارد. در خانواده‌ای که تخلف از قوانین امری بدیهی تلقی می‌شود، تخلف از قوانین رانندگی نیز طبعا آسان است.»
نظرها
نظری وجود ندارد.