سی‌امین سالگرد درگذشت غلامحسین ساعدی
ساعدیِ نمایشنامه‌نویس، ساعدیِ کنشگر
محمد تنگستانی -غلامحسین ساعدی یک نویسنده چندسویه بود. کدام سویه او برجسته‌تر است؟ نمایشنامه‌نویسی، داستان‌نویسی یا کنش او برای آزادی بیان؟ ناصر تقوایی و اسد سیف پاسخ می‌دهند.
محمد تنگستانی
غلامحسین ساعدی در سفر به جنوب ایران: «اهل هوا» و «ترس و لرز» دستاورد این سفر بود
غلامحسین ساعدی که در سال ۱۳۱۴ در تبریز در یک خانواده کارمندی متولد شد، نویسنده و روشنفکری بود چندوجهی. او داستان‌نویس و نمایشنامه‌نویس بود و پس از تبعید هم نه تنها آثار بسیاری پدید آورد، بلکه کانون نویسندگان ایران در تبعید را بنیان گذاشت و با انتشار شش شماره نشریه الفبا ادبیات تبعید را رونق بخشید. او ۲ آذر ۱۳۶۴ در پاریس درگذشت. کدام سویه او برجسته‌تر جلوه می‌کند؟ نمایشنامه‌نویسی، داستان‌نویسی یا کنش او برای آزادی؟ ناصر تقوایی و اسد سیف پاسخ می‌دهند.
به مناسبت سی‌امین سالگرد درگذشت غلامحسین ساعدی فیلم «آرامش در حضور دیگران» ساخته ناصر تقوایی بر اساس داستانی به همین نام در پاریس به نمایش درمی‌آید.
ناصر تقوایی در گفت‌و‌گویی که با او انجام دادم، درباره آشنایی‌اش با غلامحسین ساعدی می‌گوید: «وقتی به تهران آمدم در مجله آرش با ساعدی آشنا شدم. سیروس طاهباز «آرش» را منتشر می‌کرد و محلی شده بود برای آشنایی نویسندگان و هنرمندان ایرانی با هم. با ساعدی دوست بودم و آثار او را می‌خواندم.»
«آرامش در حضور دیگران» (۱۳۴۹) اولین فیلم بلند ناصر تقوایی است. این فیلم در قالب طنزی سیاه و تلخ که بر مناسبات اجتماعی – سیاسی انسان‌ها، سرگردانی و آسیب‌پذیری شهروندان شهرستانی سایه انداخته بود، مهاجرت انسان‌های پیرامونی به شهر و رویارویی آنان با دنیایی که رو به فراموشی است را به تصویر می‌کشد.
هنوز سال‌های دهه ۱۳۴۰ فرانرسیده بود که نام ساعدی به عنوان یک نمایشنامه‌نویس مطرح بر سر زبان‌ها افتاد. «چوب‌به‌دست‌های ورزیل» و «پنج نمایشنامه درباره انقلاب مشروطه» نام او را در ردیف نمایشنامه‌نویسان مهم ایران قرار داده است.
ناصر تقوایی در گفت‌و‌گو با رادیو زمانه می‌گوید: «ساعدی اصولاً بیشتر نمایشنامه‌نویس بود تا داستان‌نویس. تا پیش از او، آشنایی ما با ادبیات نمایشی از راه ترجمه بود. با ساعدی اما نمایشنامه‌نویسی در ایران رونق گرفت.»
آن بیداردل معترض
اسد سیف، منتقد ادبی در گفت‌و‌گو با رادیو زمانه از غلامحسین ساعدی به عنوان یک نویسنده «بیداردل و معترض» یاد می‌کند و به تلاش او در سال‌های تبعید اشاره می‌کند. می‌گوید ساعدی در زمانی انتشار نشریه الفبا در پاریس را از سر گرفت که سرکوب و اختناق در ایران هر روز افزایش بیشتری پیدا می‌کرد.
به گفته اسد سیف مطرح‌ترین نویسندگان ایران در آن سال‌ها با نشریه الفبا همکاری می‌کردند. مقالات ساعدی در پنج شماره الفبا همچنان به یاد ماندنی‌ست. با این‌حال عده‌ای گمان می‌کنند که ساعدی در سال‌های تبعید منفعل بود.
اسد سیف در این‌باره می‌گوید: «جمهوری اسلامی در پیدایش این فکر بی‌تأثیر نبوده. می‌گویند ساعدی به پاریس رفت که خودکشی کند. می‌گویند آنقدر مشروب خورد که خودش را عاقبت به کشتن داد. با تأملی در حجم کارهای ساعدی در تبعید به خلاف این نظر می‌رسیم. او همه جا حضور داشت و مورد اعتماد همه بود.»
گفت‌و گو با ناصر تقوایی و اسد سیف را بشنوید:
نظرها
نظری وجود ندارد.