آسیب‌پذیری پناهندگان سوری دگرباش جنسی

کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان روز ۲۴ دسامبر اعلام کرد که افراد دگرباش جنسی که در حال مهاجرت اجباری به دلیل جنگ و ناامنی در خاورمیانه هستند، تبعیض، تعصب و خشونت بیشتری را در راه‌های مهاجرت تجربه می‌کنند.

این کمیساریای می‌گوید که افراد همجنس‌گرا، دوجنس‌گرا، تراجنسیتی و میان‌جنسی (ال‌جی‌بی‌تی‌آی) که از این سازمان درخواست پناهندگی کرده‌اند، با موانعی روبه‌رو هستند که شامل حال پناهجویان دگرجنس‌گرا نمی‌شود. به همین دلیل این کمیساریای یک بسته آموزشی جامع تهیه کرده تا در تمام دفاتر این سازمان به منظور افزایش آگاهی‌رسانی در مورد مسائل پناهجویان دگرباش جنسی آموزش داده شود. مخاطب اصلی این برنامه آموزشی، خود کارکنان کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، مشاوران این سازمان در گروه‌های غیر دولتی، امدادگران و کنشگران حقوق بشر هستند.

این برنامه با استفاده از روش‌های نوین آموزشی، کارگاه‌ها و کلاس‌ها، اصطلاحات مربوط به دگرباشان جنسی، قوانین بین‌المللی، استراتژی‌های ارتباط‌‌گیری با افرادی که اقلیت جنسی/جنسیتی هستند، روش‌های اخلاقی گفت‌و‌گو و مستندسازی و راه‌حل‌های عملی برای تأمین امنیت، سلامت و تعیین وضعیت پناهندگی را پوشش می‌دهد.

با توجه به شرایط خاص و حساسیت‌های فرهنگی هر منطقه جغرافیایی، برنامه آموزشی مجزا تهیه شده است که مربوط به موانعی است که پناهجویان با توجه به گرایش جنسی و یا هویت جنسیتی خود در آن منطقه با آن مواجه هستند. هدف برنامه حفاظت از امنیت پناهجویان دگرباش جنسی و ارائه خدمات با توجه به نیازهای آنهاست به ویژه در جوامعی که افراد همجنس‌گرا، دوجنس‌گرا، تراجنسیتی و میان‌جنسی نمی‌توانند گرایش جنسی و هویت جنسیتی خود را آشکار کنند.

این برنامه آموزشی به طور مشترک توسط سازمان ملل و «سازمان بین‌المللی مهاجرت» (IOM) تهیه شده و هزینه‌های آن را «دفتر جمعیت، پناهندگان و مهاجرت» (BPRM) ایالات متحده آمریکا تأمین کرده است.

ولکر ترک، معاون کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، می‌گوید با وجود پیشرفت‌های قابل توجه در آگاهی‌رسانی نسبت به مسائل دگرباشان جنسی، تبعیض علیه افراد ال‌جی‌بی‌تی‌آی همچنان ادامه دارد، و نیازهای ویژه این پناهندگان توسط سازمان‌های حمایتی بین‌المللی اغلب برآورده نمی‌شود. ولکر ترک در ادامه توضیح می‌دهد که برنامه آموزشی جدید رویکردی عملی دارد و مهم‌ترین اولویت‌ها را به شکل اقدام‌های ضروری برای کارکنان سازمان ملل و سازمان‌های همراه پوش داده است.

دگرباشان جنسی در اولویت برای اسکان دائم

در راه‌های مهاجرت، مرحله آخر پس از اینکه پناهجویان درخواست پناهندگی می‌کنند و در کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان یا سازمان‌های وابسته ثبت می‌شوند، انتقال به کشور نهایی برای اقامت دائم است. برای اینکه پناهجویان به این مرحله برسند، کشور مقصد باید پرونده آن‌ها را برای انتقال نهایی بپذیرد. تا کنون کشورهای کانادا، بریتانیا و سوئد گفته‌اند که به پناهجویان دگرباش جنسی با توجه به اینکه در میان پناهجویان از گروه‌های آسیب‌پذیر‌تر محسوب می‌شوند، اولویت خواهند داد.

در مورد پناهجویانی که از سوریه و مناطق زیر کنترل گروه «دولت اسلامی» می‌آیند، کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان شاخص‌های آسیب‌پذیری با توجه به خطرات جانی و روحی پناهجویان تعریف کرده است: قربانیان خشونت و یا شکنجه؛ پناهجویانی که نیاز به حمایت قانونی و یا امنیت فیزیکی دارند؛ آنها که نیازهای پزشکی، ناتوانی‌های جسمی یا روحی دارند؛ کودکان و نوجوانان؛ و افراد در معرض خطر به علت گرایش یا هویت جنسی.

کشور کانادا نیز اعلام کرده است که اولویت‌ها در پذیرش پناهجویان سوری را با توجه به همین معیارهای آسیب‌پذیری مشخص خواهد کرد و به طور ویژه از پناهجویان دگرباش جنسی حمایت خواهد کرد.

همچنین مقامات مهاجرت در کشور سوئد روز ۲۲ دسامبر اعلام کردند که آن‌ها سه پناهگاه ویژه پناهجویان دگرباش جنسی دارند که پیش از این وجود آن‌ها آگاه نبودند. این پناهگاه‌ها گنجایش پذیرش ۱۵۸ پناهجو را دارند. مقامات این کشور از اسکان دادن دائمی پناهجویان دگرباش جنسی که در نتیجه جنگ داخلی سوریه و قدرت گرفتن گروه «دولت اسلامی» آواره شده‌اند، استقبال کرده‌اند.

افراد همجنس‌گرا، دوجنس‌گرا، تراجنسیتی و میان جنسی با نظامی شدن فضاهای شهری و روستایی در جنگ داخلی سوریه، بیشتر مورد آزار و خشونت قرار می‌گیرند. در مناطق تحت کنترل گروه «دولت اسلامی» (داعش) مردانی را که با همجنس رابطه جنسی دارند می‌توانند در دادگاه به اعدام محکوم شوند که این حکم معمولا با روش پرتاب از بلندی اجرا می‌شود. در سال گذشته ده‌ها مرد به اتهام رابطه جنسی با همجنس از بلندی پرت شده‌اند و در مواردی فیلم این اعدام‌ها هم توسط داعش در فضای اینترنت منتشر شده است.

اما فرار از فضاهای اجتماعی زیر کنترل داعش لزوما برای دگرباشان جنسی امنیت به ارمغان نمی‌آورد. اردوگاه‌های آوارگان جنگی همچنان فضایی است که در آن دگرباشان جنسی مورد آزار قرار می‌گیرند.

کنشگران حقوق پناهجویان دگرباش جنسی می‌گویند پناهگاه‌های مختص اقلیت‌های جنسی/جنسیتی، امن‌تر از پناهگاه‌های عادی است که در آن افراد می‌توانند به دلیل گرایش جنسی و یا هویت جنسیتی خود در معرض خطر، آزار یا دیگر تبعیض‌ها قرار بگیرند. علی که دو سال پیش از شمال آفریقا به سوئد پناه آورده و یک پناهجوی دگرباش جنسی است به رویترز می‌گوید: «این غیر منطقی است که شما باید با گروه‌های مشابه که با شما فرار کرده‌اند، بمانید.»

پال دیلان از گروه «مهاجرت لزبین‌ها و گی‌ها» در بریتانیا می‌گوید تنها راهی که امنیت پناهجویان دگرباش جنسی را تأمین می‌کند، اسکان دائمی پناهندگان ال‌جی‌بی‌تی‌آی در کشورهایی است که حقوق دگرباشان جنسی را به رسمیت می‌شناسد.

او در ادامه توضیح می‌دهد که اردوگاه‌های پناهندگی و شهرهای کوچک در خاورمیانه، مکان امنی برای دگرباشان جنسی نیستند و مقامات سازمان ملل و کشورهای میزبان باید دست به شناسایی پناهجویان دگرباش جنسی بزنند. به ویژه در کشورهایی مانند اردن و لبنان که خطرات برای پناهجویان ال‌جی‌بی‌تی‌آی به حدی است که بیشتر آن‌ها برای معرفی خود به نیروهای سازمان ملل و نیروهای امدادی وابسته، واهمه دارند.

دگرباشان جنسی مجموعه پیچیده‌ای از چالش‌ها و تهدیدات را در تمام مراحل جابه‌جایی تجربه می‌کنند. برنامه آموزشی سازمان ملل می‌تواند تا حدودی تبعیض، تعصب، خشونت و مشکل دسترسی به خدمات بشردوستانه را حل کند و ارائه خدمات به افراد ال‌جی‌بی‌تی‌آی را در مراحل مختلف پناهندگی آسان‌تر کند.