تریاک و تعطیلات نوروزی؛ در جستوجوی فراموشی
روزبه حمید- مجموعه قوانین سختگیرانه مجازات اسلامی برای مبارزه با مواد مخدر به جایی نرسیده است. در این میان، علت فراوانی مصرف تریاک و دوام اجتماعی گرایش به آن چیست؟
نخستین روزهای تعطیلات نوروزی، ماموران پلیس یک ماشین مشکوک به حمل مواد مخدر را در مسیر داراب به فسا در استان فارس، مورد تعقیب قرار دادند. حین تعقیب و گریز سرنشینان خودرو، محمولهای که با خود داشتند را به بیرون از ماشین پرتاب کردند.
فردای آن روز مردم و مسافرانی که از ماجرا با خبر شده بودند، برای پیدا کردن مواد مخدر دور ریخته شده به محل رفتند. عکسهایی که در شبکههای اجتماعی منتشر شده، جمعیتی را نشان میدهد که در طول جاده، مشغول جمع کردن تریاک از روی زمین هستند.
این علاقهمندی به تریاک در ایران از کجا میآید و چه کارکردهایی دارد؟
محمد، ساکن اصفهان است و ۳۷ سال دارد. او به رادیو زمانه میگوید: «همه که تریاک نمیزنند ولی میشود جلوی همه زد. قبلا پنهان میکردند، الان شیشه یک کاری کرده که تریاک محترم شده است. سن استفاده هم پایین آمده. توی دوست و آشناها میبینم. ما توی این سن نزده بودیم. بعضیها هم به بهانه دیابت بساطشان را همه جا پهن میکنند.»
محمد معتقد است آرامشبخش بودن این مخدر و حضور در جمع دوستان از دلایل تمایل به آن است: «وقتی تریاک میکشی آرامش عجیبی را تجربه میکنی. راحت حرف میزنی، ضد استرس است. چرتهای عجیب و غریبش جالب است. اهل تریاک هوای دوستهایشان را دارند. برای همین دور هم جمع میشوند. مثل حشیشیها خسیس بازی ندارند. بعضی از دوستانم از تأثیر جنسیاش راضیاند. معمولا کسی دوست ندارد درباره اعتیاد صحبت کند. آدمهای اطراف من همه تفریحیاند. هیچکس قبول نمیکند معتاد شده باشد.»
او میگوید: «خرید کردن زحمت دارد. کاسبها اصلا به ادب و شخصیت آدم توجه نمیکنند. وقتشناس نیستند. معطل میکنند و بداخلاقاند. گاهی هم جنس بیکیفیت میدهند، ولی من همیشه دلم برای آنها میسوزد. وقتی شنیدم قرار است مجازات اعدام را لغو کنند، خوشحال شدم.»
تریاکیهای ایران باستان
ایرانیان از دوران باستان با تریاک آشنا بودند. در شعرها، روایتهای عامیانه و ادبیات فارسی به شکلهای مختلف به آن اشاره شده است. حتی میگویند نوشدارویی که رستم برای درمان سهراب از کیکاووس درخواست کرد، شیره خشخاش یا همان تریاک بود.
اولین گزارشهای تاریخی درباره مصرف عمومی تریاک اما به دوران صفویه باز میگردد.
پس از منع نوشیدن شراب در حکومت شاه عباس اول، گرایش به استفاده از کُوکنار میان دربار و سپاهیان فراگیر شد.
در زمان نادر شاه افشار، روش دود کردن تریاک با سربازانی که از هند باز میگشتند به جامعه ایران راه پیدا کرد.
دوره قاجاریه، شاهد رواج گسترده این ماده در میان تمامی گروههای جامعه بود. برنامه امیرکبیر برای کشت خشخاش و تولید تریاک به صورت کالایی صادراتی، موجب افزایش مصرف تریاک شد.
از آن زمان به بعد، تریاک جایگاه به خصوصی در فرهنگ عامه و زندگی روزمره ایرانیان پیدا کرد و به عنوان مخدر سنتی به رسمیت شناخته شد. از خواص جادوییاش بسیار صحبت کردند و آن را برای درمان بیماریهای روحی، تسکین دردهای بدن و افزایش قدرت جنسی مفید دانستند.
در نتیجه اعتباری پیدا کرد که تا پایان حکومت پهلوی و گذشتن نزدیک به چهار دهه از عمر جمهوری اسلامی، همچنان پابرجاست.
مجموعه قوانین سختگیرانه مجازات اسلامی و صدور حکم اعدام برای مبارزه با قاچاق، خرید و فروش و جلوگیری از اعتیاد به مواد مخدر، کاری از پیش نبرده است.
اخبار توقیف محمولههای مواد مخدر در داخل ایران آنقدر زیاد است و هر روز تکرار میشود که رسانهها در نهایت به اینکه بگویند چه نوع موادی، به چه مقدار و در کجا پیدا شده است، اکتفا میکنند.
به گفته مرزبانی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، در سال ۹۴ حدود ۶۰ تن انواع مواد مخدر در مرزهای ایران کشف و ضبط شده است.
پیش از این، مدیر کل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر، در گفتوگویی با خبرگزاری فارس گفته بود: «اول تریاک و بعد از آن شیشه به ترتیب با ۵۵ درصد و ۲۶ درصد، پرمصرفترین مواد مخدر در ایران هستند. این آمار بر اساس شیوعشناسی اعتیاد در سال ۹۰ گفته شده است.»
با وجود آمارهای متناقض درباره افزایش علاقه به شیشه و تغییر الگوی مصرف از مواد سنتی به محرکهای صنعتی، آمارها و تحقیقات جدیدتر از جمله نظرسنجیای که در سال ۹۲ و با همکاری جهاد دانشگاهی انجام شده است، همچنان نتایج قبلی را تأیید میکند.
علت فراوانی مصرف تریاک و دوام اجتماعی گرایش به آن چیست؟
تصویر ناخوشایندی از مخدرهای صنعتی وجود دارد و در رسانهها، خبرهای زیادی از جرم و جنایتهای غیرقابل باور در رابطه با این نوع مواد شنیده میشود.
در مقایسه با شیشه، کراک یا هرویین که اعتیاد به آنها وابستگی شدید و عوارض غیرقابل جبرانی به همراه دارد. نگاهها و نظرها نسبت به تریاک اگر خوب نباشد، «خیلی بد» نیست.
بابک، ۲۹ سال دارد و در یکی از شهرهای شمالی ایران زندگی میکند. او میگوید: «من تجربهاش را دارم. تنهایی نه، با دوستان نزدیک. بد نیست گاهی آدم سر خودش را گرم کند. چند سالی است که استفاده میکنم.»
به نظر بابک، تریاک ویژگیهایی دارد که در دیگر مواد مخدر دیده نمیشود: «صنعتیها افتضاحاند. من دوستی داشتم که شیشه میکشید، به کل قاطی کرد و بعد از ترک هم هیچوقت آدم سابق نشد. همیشه توهم داشت، حسابی روی مخ بود ... اسید و اکس باحالاند، اما هزینهشان زیاد است. الان قیمت علف هم بالا رفته، چون نوجوانها دنبال این چیزها هستند. اما تل همیشه هست، ارزان است و راحت گیر میآید.»
تریاک کشیدن زمانبر است. افراد وقت زیادی را با هم میگذرانند و هنگام مصرف میتوانند از همه چیز صحبت کنند.
تریاک، تفریح یا اعتیاد؟
در گفتوگو با کسانی که تریاک مصرف میکنند، مرز بین اعتیاد و تفریح مشخص نیست. بنا بر اخبار منتشر شده ۲۱ درصد مصرف کنندگان مواد مخدر دارای تحصیلات لیسانس و مقاطع بالاتر هستند.
ندا، ۲۶ سال دارد و در تهران زندگی میکند. او به رادیو زمانه میگوید: «من دوست ندارم همیشه مصرف کنم. ترجیح میدهم تفریحی بروم سراغش. بیشتر زمانی جذب میشوم که افسرده و خستهام و میخواهم حواس خودم را پرت کنم. دوست دارم کنار دوستانم بکشم که حس اعتیاد نداشته باشم و با دیگران معاشرت کنم. وقتی از هر لحاظ شارژ و پرانرژیام دنبالش نیستم، چون اگر توی این زمان مصرف کنم عذاب وجدان میگیرم.»
تجربه یک محیط اجتماعی سرگرم کننده، آن چیزی است که مصرف کنندگان به دنبالش میگردند.
مرفین تسکین دهنده دردهایی است که منشا آن روانشناختی، فردی و اجتماعی است: افسردگی، ضعف قوای بدنی و تنهایی.
او در ادامه میگوید: «اما عدهای هم هستند که همیشه عمل دارند. اگر مصرف نکنند، نمیشود به امور زندگی برسند و دائما نسخاند. لایفاستایل اینها تریاک کشیدن است. دیدم که حتی به دلیل نداشتن موقعیت و مکان، همیشه شربت متادون همراه دارند و سر کار، کلاس و دانشگاه از آن مصرف میکنند.»
از گفتههای ندا میتوان فهمید، شرایط بد اجتماعی و یکنواختی زندگی، در مصرف تریاک مؤثر است: «توی ایران تریاک خیلی جواب میدهد. برای چند ساعت مسائلی که دائم با آن درگیر هستی را فراموش میکنی، مخصوصا بیکاری و بلاتکلیفی. تریاک توی محافل مختلف به دلایل متفاوتی مصرف میشود. گاهی برای کنار هم نشستن، گاهی برای ریلکس کردن. بعضیها هم برای پایین آمدن از آمفتامین و بعد از الاسدی، تی میکشند.»
بر اساس تحقیقی که با عنوان «هنجارهای تسهیل کننده مصرف مواد مخدر (تریاک و نظایر آن) در میان خرده فرهنگهای قومی در ایران» در سال ۸۸ منتشر شده است؛ توصیههای دارویی، باورهای عامیانه و ضربالمثلها و رسوم خاص در بعضی جشنها و میهمانیها، نقش به سزایی در تشویق جامعه به مصرف مواد مخدر دارد.
جامعه ایران با مشکلات اقتصادی، نظام آموزشی ناکارآمد و بیکاری درگیر است. به ورزش کردن و مراقب از بدن اهمیتی داده نمیشود و نظام سلامت، حول مسائل پزشکی میگردد.
عزاداریهای مذهبی پیوسته ادامه دارد و محدودیتهای شرعی و پلیسی، جایی برای تحرک اجتماعی باقی نمیگذارند.
رسانههای دولتی که بودجه زیادی میبرند، بدون توجه به نیازها و شرایط روز، برنامههایی تبلیغاتی و جهتدار میسازند که در بیان نیازهای جامعه ناتوانند.
افق سیاسی کشور و شرایط اجتماعی پیرو آن، خوشبینی به آینده و امید به زندگی را از مردم میگیرد.
در فقدان ارتباطات گسترده و اجتماعات آزاد، شهروندان بیشتر وقت خود را در خانهها و میان حلقههایی از دوستان و فامیل سپری میکنند.
در این شرایط و در نبود امکانات تفریحی مناسب، دور هم نشستن و جور کردن برنامهای برای فراموش کردن محیط اطراف با تریاک، بهخصوص در تعطیلات نوروزی، تفریحی دستیافتنی و کم خرج میشود.
نظرها
مریم
متاسفم برای کسانی که راه حل مشکلات را کشیدن تریاک میدانند
سیامک
این مقاله نگاهی مثبت به تریاک دارد ولی حقیقتش تریاک داروست و نه تفریح. ضربه بزرگی به سیستم عصبی انسان می زند . بطور عادی خود بدن اندومورفین برای سهولت کارکرد سیستم عصبی تولید می کند .ولی تریاک این مکانیزم تولید را تنبل می کند. با قطع مصرف تریاک بدن نمی تواند کارکرد طبیعی خود را از سر بگیرد و لذا بدن دچار رخوت و رعشه می شود. این مانند این است که بجای حمایت از تولیدکننده داخلی به واردات حارجی اتکا شود. اندومورفین یا همان تریاک تولید شده بدن بهترین تریاک جهان است و قابل مقایسه با تریاک گیاهی نیست. شادی و خنده و سکس و موزیک و هنر مدیتیشن و عبادت می توانند مقادیر زیادی آندومورفین در بدن تولید کنند.
many
مقاله بسیار جالبی بود.و یک ادم عادی غیر متخصص هم می داند که دلایل کشیدن تریاک در ایران چیست ولی مسئولین!!نمی دانند و نخواهند فهمید و بدانند هم کار ندارند! چون اقایون کار خودشان را می کنند.نوحه خوانی در مرگ ابی الفضل، دعای کمیل-ندبه و توسل بازارشان گرم است.تعزیه و دروغ ریش کذایی و هزار بامبول از نوع اسلامی مجالی برای پرداختن به معضلات نگذاشته. تا کی این خیمه شب بازی ادامه داشته باشد.من نمی دانم.عن قلاب اسلامی یک شوخی خطر ناک بود که متا سفانه استارتش را ما زدیم.گهی بود که فعلا باید انرا قاشق قاشق سر بکشیم.نوش جانمان.
بهرام کاشانی
مصرف قلیان و تریاک و علف و حشیش و شیشه و باقی نعمات الهی در نظام اسلامی با دو راه حل به شدت کاهش پیدا می کند ! 1. تاسیس بار و آزاد شدن نوشیدن و شاد نوشی و آب جو و شراب و 2. به مرخصی فرستادن اسلام عزیز و رها شدن ما ایرانی ها به حال خودمان تا با مدرنیزم ایرانی و فرهنگ ایرانی ( نه اسلامی) خودمان بتوانیم در این جهان پرشتاب چند قدمی پیشرفت کنیم .جمهوری ایرانی راه حل تمام مشکلات ما است .ما برای زندگی سعادتمندانه چیزی کم نداریم ،110 سال تجربه ی مشروطه و چند هزارسال تمدن و مدنیت ( که متاسفانه با وحشیگری ضدبشری اسلام آلوده و بیمار شد و نیاز به درمان با داوری شفا بخش انسانگرایی و دین زدایی دارد ) و 5 میلیون ایرانی متخصص از وطن گریخته و چند تریلیون دلار ثروت ایرانیان تبعیدی .زنده باد جمهوری ایرانی
همايون
افيون، يا به عبارتي ماده اي كه زندگي و شرايط عادي ان را مختل ميكند، هرگز متوجه اين ديدگاه نميشوم كه تفريحي و يا براي گذر از وضعيت حاد و بد فعلي دست به عملي بزنيم كه واضح است در اينده و احتمالا پس از عادت و "اعتياد" در هر شرايطي حتي "خوب" مجبور به استفاده از ان شويم. اعتياد به معني مرگ و زوال تدريجي است و متاسفانه بعضي از إنسان ها براي فرار از تألو و عذاب وجدان خود ان را اقدام "تفريحي" ميخوانند
کاوه
مقاله جهت داری بود.اینهمه کنکاش و شخم فضای اجتماعی و بعد چاره کار تریاک؟ ذره بین خوبی بود .ولی جهت داشت.ایکاش کسی به اونجاها کشیده نشه.
ali
سلام من علی 29 سالمه متاهل هستم،یه دختر 2ساله هم دارم،تقریبا 7 سالی میشه تریاک مصرف میکنم هر وقت خاستم کنار گذاشتم،و بدی ازش ندیدم،الان هم سه ماهی کنار گذاشتم چون تریاک خوب پیدا نمیشه سرب قاطی داره،ما میخاییم طبیعی مصرف کنیم قرارباشه داخل پر ماده شیمایی باشه که نشد تریاک،یکی از دوستام هست تریاک میکشید یکم سست عنصر بود ترک کرد رفت کمپ چند تا دوست داخل کمپ پیدا کرد الان شیشه میزنه پدرش مرد الان یه داداش کوچولو و خواهر کوچلو موندن دستش همیشه توهم هیچ جوری هم خوب نمیشه،میگم بر پدر ومادر .....اخه چرا مردممیره سراغ مشروب ممنوع داخلش ماده قاطی میشه توسط سپاه میره سراغ تریاک قاطی میشه توسط سپاه،چون شیشه الان دیگه محصول کشورپول بیشتری تو جیب شون میره ،بابا سه ماه منتظر یه تریاک خوبم همه هم از تریاک خوب راضی هستن ،خیلی ها خوادشون هم میدونه و راضی مثل من ،الان خوناده دوستم میگن تریاک بخریم بکش بدش میاد نکنید این کارا رو تریاک رو بزارین برسه دست مردم و گرنه 5 سال دیگه کل ایران میشه چتی و تو همی ،البته برا شما خوبه از اینجا بگیر ببر یه پول تو کمپ بگیر بگو ترک کرد بعد دو باره چرخه خوبی ،اما بچه های خودتون درگیر شیه شد میفهمین چی میگم
..رضا..
خخخخخخ خیلی جالبه ! 3000 میلیاردی که دزدیده شد و این پولهایی که باباک زنجانی دزدید و خواستن اعدامش کنن الکی با سیاست گفتن بخشیدیمش و دیگه هم خبری ازش نیست , توی مملکت ما جرم حساب نمیشه اصلا اینهمه راندخاری و دزدی ! بعد یه ادم بدبخت که هزارتا دردو مرض لاعلاج داره واسه تسکین دردش دوتا تیکه ترساک اونم با پول حلال خودش که کار کرده جون کنده در وارده بکشه جرمه! اونی که تریاک قاچاق میزنه کثافتکاری میکنه حداقل و اخر سر واسه اون پولی که میگیره جای مواد مخدرش ملت از اون پولی که میدن یه لذتی میبرن اما این عاغایون چی ؟ فقط نشستن میگن این جرمه اون خلافه ! متاسفانه وضع تریاک خیلی خیلی خیلی خرابه و خیلی دیگه گندش رو در اوردن . تریاک درجه یک رو از افغانستان وارد میکنن 20 دست اشغال قاطیش میکنن . من اهوازم گاهی تریاک میکشم واسه مرض قندم . خدامیدونه چیزی که به ادم میفروشن به همه چیز میخور بجز تریاک . همش اشغالو جرمه . تریاکی که از استان فارس وارد خوزستان میشه خیلی خیلی بهت لطف کنن و منصف باشن 20 درصده اما همین 20 درصد رو یکی یک کیلوشو میخره روی هر 100 گرمش حداقل 20 گرم اشغال اضافه میکنه میکنش 120 گرم میده یکی دیگه . یکی دیگه میخاد 10 گرم واسه مصرف خودش از این 120 گرم دراره دویاره 10 گرم دیگه قاطیش میکنه تا برسونه دست خورد فروش . خورده فروشم دوباره اشغال قاطی این تریاک که چه بگم . قاطیش میکنه و کلی هم از وزنش روی ترازو میدزده میده دست مصرف کننده بدبخت بیچاره ! اینکه دیگه تریاک نیست بی انصافا . یکدفعه بگو اقا پولتو بده همینم بهت نمیدم خودتو راحت کن ! 5 گرم تریاکو میگیری با پارچه 4 لایه میجوشونی به زور 1/5 گرم شیره از توش درمیاد اون شیره هم باز همون طعم و بوی بد تریاکه که جوشوندی توش هست ! اما بازم از نشئگی خبری نیست! اقای دولت مردم ایران که همه تریاک مصرف میکنن و دوستش دارن . توی خود دولتم افرادی هستن که مصرف میکنن پس حداقل بیا خودت تریاکو بکار و انحصاریش کن تا سودش توی جیب خودت بره . توکه شربت تریاک داری میدی دست مردم و متادون که همونا خماریو بدن دردش از تریاک بیشتره ! ادم دیگه چرا با اعتاد توی مملکش رودروایسی کنه همون تریاکو بکار مثل قدیم سهمیه بندی کن خیلی بهتره والا!
آباقی در امان
کاری را که زمان شاه کردند با برسی و مطالعه بود و اجتناب ناپذیر باتوجه به سابقه فرهنگی و حرام بودن الکل و ......گروهی از سن خارج از تولید و فعالیت را استثنا کردن و کوپن دادند و کشت خشخاش را که برا کشاورز سود آور بود تحت کنترل اجراکردند . در مجموع موفق بود .اگر ضررهای اجتماعی آن را بخواهند مطرح کنند باید ضررهای الکل در جهان مقایسه کنند . آیا میسر است الکرا در جهان ممنوع کرد . پس این هم همان قاعده را دارد .پس گیر بی جا ندهید و بگذارید درست تر پیش برود و آسیب های آن را نیز کنترل کنند . اگر برآید
محمد
باسلام خدمت خوانندگان این مطلب.به عنوان کسی که جندین دهه گرفتار این معضل بودم وهرکاری کردم مرخصی داشت ولی جدایی هرگز میسرنشد .ریشه یابی هم علاج مشکل نمیشود چراکه مجموعه ای از دلایل که برای هرفردی متفاوت هست چنان درهم میپیچدکه دریافتم موثرترین راه کنترل وعدم پشیمانی میباشد.آنچه خانمان برانداز هست بی پولی و پنهان کاری وسرخودکلاه گذاشتن است وبس اگربه فکر یک درآمدمجازباشیم و عشق ومحبت راسرلوحه کارهایمان قراردهیم ویک معتاد بی آزار وباغیرت بشیم ووقت هرکاری را فدای وقت اعتیادمان نکنیم وباخیال آسوده درآغوش گرم خانواده باشیم ومشکلات مالی زن وفرزند ونیازهای عاطفی آنهارادرنظرداشته باشیم ویک مکان مشخص برای مصرفمان طوری که فضای سالم خانواده را با بی بندباری و لش بازی آلوده نکنیم .ودرعین صداقت با همسرمان وبا کمک ایشان و صدالبته خداوند همیشه مهربان این مشکل را کنترل کنیم میتوان گفت که زندگی لذت بخشی میشود واگراینهمه میسرشد شما معتادبه معنای بدکلمه نیستید.همیشه به خداتوکل کنیم وبازتاکیدمیکنم عشق وحال نگذاریدعامل بی غیرتی شود .اون زمانی که شروع به مصرف کردیم جنتا دوست خیلی صمیمی بودیم که به مرور زمان یکی درخیال یه شبه پولدارشدن الان حبس ابدبهش دادن چون واسه خلاف قاطی کرد یکی دیگه مدام ازخانواده پنهان کاری که ماه پشت ابرنماندوچون غیرت کارکردن داشت زندگی بدی نداره وخودم که درس وکاروزحمت روپیشه کردم معتادم ولی سعی کردم فرزندخوب برای والدینم واکنون شوهرخوبی برای همسرم وپدرخوبی برای فرزندانم باشم خداهم کمکم میکنه واززندگیم خیلی راضیم .امیدوارم شماخواننده محترم هم همیشه خوش وسربلندباشید.خدانگهدارتان