بیماری آلزایمر و جست‌جوی تصویری از گذشته
حمید نامجو - رمان «پادشاهی پیر در تبعید» نوشته آرنو گایگر، نویسنده اتریشی یکی از سویه‌های پنهان بیماری آلزایمر را آشکار می‌کند: امکانی برای بازنگری در گذشته.
حمید نامجو
آرنو گایگر، نویسنده اتریشی و پدرش که به آزایمر مبتلاست
رمان «پادشاهی پیر در تبعید» نوشته آرنو گایگر، نویسنده اتریشی یکی از سویه‌های پنهان بیماری آلزایمر را آشکار می‌کند: امکانی برای بازنگری در گذشته. این رمان به تازگی به ترجمه شیرین قرشی توسط نشر ققنوس منتشر شده است.
گایگر قبل از این کتاب پنج رمان موفق منتشر کرده، اما موضوع «پادشاهی پیر در تبعید» ، ششمین اثر او برگرفته از زندگی خصوصی و خانوادگی خودش است.
پدر گایگر در ده سال پایانی عمرش دچار آلزایمر می‌شود. او شاهد زوال تدریجی حافظه و توانایی پدرش است. ابتلا به بیماری آلزایمر و مشکلات و محدودیت‌های ناشی از آن مراقبت دائمی از بیمار را ضروری می‌کند. به همین دلیل گایگر وقت بیشتری را با پدر می‌گذراند و در اثر نزدیکی و مراقبت دائم از پدر بیشتر در واکنش‌های عاطفی و رفتارهای او دقیق می‌شود و به یک معنا گدشته خودش با او را مرور می کند.
او در محیط خانوادگی که در آن پرورش یافته، در موقعیت اجتماعی پدرش در شهری که هشتاد سال در آن زندگی کرده و در نحوه ارتباطات پدرش با دیگران تأمل می‌کند. به دلیل جدایی مادر و پدرش از هم شالوده خانواده از هم گسیخته و حالا بیماری آلزایمر سبب می‌شود که روابط خانوادگی جان تازه‌ای بگیرد: خواهران و برادران و وابستگان نزدیک و حتی مادرش از نو دوباره گرد هم جمع شوند و مناسبات خانوادگی بهبود پیدا می‌کند.
پیشرفت بیماری آلزایمر روندی تدریجی و مخرب دارد. این بیماری مثل نگریستن به تصویری‌ست که به تدریج محو می‌شود و خطوط و مرزبندی‌ها از بین می‌روند. آنگاه گذشته و خاطرات و پیشینه انسان در پس صفحه‌ای مات ناپدید می‌شود. با این حال لحظات و گاهی ساعت‌هایی هم وجود دارند که همه چیز سر جای خودش قرار می‌گیرد. در این لحظات کمیاب هشیاری فرد به طور کامل بازمی‌گردد. دقایقی هم وجود دارند که بیمار از موقعیتش آگاه است و می‌توان آنچه در گذشته اتفاق افتاده را در پاسخ‌ها یا واکنش‌های او بازیافت. رمان بیانگر چنین لحظاتی و شگفتی نویسنده از تأمل در این لحظات است. ما هم با مطالعه کتاب در این شگفتی سهیم می‌شویم.
با وجود آنکه موضوع رمان بیماری آلزایمر است، اما داستان مطلقاً شرح مشاهده‌ها و گزارش بالینی یک بیماری مبتلا به دمانس نیست، بلکه رمانی‌ست درباره یک زندگی؛ رمانی که شخصیت‌های آن در طی زمان شکل می‌گیرند و زندگی سه نسل مختلف در طی یک قرن و در شرایطی اجتماعی خاص روایت می‌شود. زندگی این سه نسل با کار پرمشقت کشاورزی و همچنین با جنگ و مصیبت‌های آن درآمیخته. در نهایت نسل سوم که اکنون به میانسالی رسیده، بار اصلی زندگی امروز را به دوش می‌کشد.
گایگر در این داستان از علائق پدرش می‌گوید و از اراده او به بهبود زندگی خودش. از همتش برای بازسازی خانه و وسایل آن. از تعمیرگاه اختصاصی‌اش. از عشق به زادگاهش و از نحوه بودنش در این جهان. به این ترتیب شخصیتی آرام و همراه و دلسوز ساخته می‌شود. جالب است که همین ویژگی‌های شخصیتی علت ناسازگاری مادر و پدرش بوده‌اند و البته در کنار اینها دور ماندن پدر از علائق و تعلقات فردی فرزندانش.
«پادشاه پیر در تبعید» نثری شیرین و صمیمی دارد و پر است از جملات و عبارت‌هایی که خواننده را به تأمل وامی‌دارد. وقتی از دریچه چشم نویسنده به جهانی که توصیف می‌کند می‌نگریم درمی‌یابیم که آنچه را که پیش از این بدیهی می‌پنداشتیم، چندان هم بدیهی نیست. مثل این است که درپرتو نوری که نویسنده به زندگی شخصیت‌هایش می‌تابند رنگ‌های دیگری آشکار می‌شود.
رمان «پادشاهی پیر در تبعید» نوشته آرنولد گایگر و به ترجمه شیرین قرشی را نشر ققنوس در ۱۶۰ صفحه و به قیمت هشت هزار تومان منتشر کرده است.
نظرها
بیژن
بالاخره رادیو زمانه بعد از مدتها کتاب خوبی را معرفی کردند که جای تقدیر دارد.این رمان را که تازه منتشر شده خوندم. خیلی جالب و خواندنی است. به دوستان اهل مطالعه پیشنهاد میکنم حتما این کتاب را بخوانند.