گوگل، برادر بزرگ‌تر

حضور گوگل با خدمات و نرم‌افزارهای مختلفی که عرضه می‌کند، بسیار فراگیر و گسترده شده است. این گستردگی تا بدان پایه است که انجام امور عادی کاربران رایانه‌ها، گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها، و اینترنت بدون درگیر شدن با یکی از انواع خدمات این شرکت بسیار مشکل است. کاربران خدمات گوگل هر روز اطلاعات ارزشمندی از خود در اختیار این شرکت قرار می‌دهند. گوگل همواره راه‌هایی برای حفاظت از ما در مقابل سارقین اطلاعات پیشنهاد و اجرا کرده، پرسش این است که در کنار راه‌های جلوگیری از دسترسی سارقین به اطلاعات خود، آیا نیازمند اتخاذ روش‌هایی برای حفاظت از اطلاعات خود در قبال گوگل نیز هستیم؟

گوگل چه می‌کند؟

دشوار است که به روشنی بگوییم گوگل چه کار می‌کند، شاید بهتر باشد که بپرسیم در دنیای رایانه‌ها و خدمات اینترنتی گوگل چه کار نمی‌کند؟ خدمات گوگل از جستجوگر اینترنتی تا خدمات آگهی‌ها و رایانامه [۱] و ذخیره اطلاعات، و نرم‌افزارهای ویرایش اطلاعات را شامل می‌شود. اما این همه آن چیزی نیست که این شرکت انجام می‌دهد. گستره بزرگ خدماتی که این شرکت ارائه می‌کند، در کنار ساختار به هم تنیده‌ای که در خدمات آن وجود دارد، بستری برای جمع‌آوری روزانه اطلاعات از کاربران را ایجاد کرده است. گوگل کارهایی از پیاده‌سازی سیستم‌عامل اندروید، جستجوگر اینترنتی، نرم‌افزارهای کاربردی و هوش مصنوعی، تا تولید تلفن همراه و خودرو را انجام می‌دهد. این شرکت که یکی از غول‌های فن‌آوری روز دنیاست، همواره خود را به بهترین ابزارهای فن‌آوری مجهز ساخته است، اما به باور بسیاری نقطه قوت اصلی گوگل دسترسی بدون مزاحمت این شرکت به اطلاعات ارزشمندی از زندگی روزانه مردم دنیاست. این همان کاری است که گوگل با کمک همه ابزارهای خود انجام می‌دهد.

ارزش اطلاعات کاربران گوگل

افراد و شرکت‌های بسیاری از محل دور ریختنی‌ها و زباله‌های عمومی ثروت‌های کلانی ایجاد کرده‌اند. اطلاعاتی که کاربران به راحتی و بدون حساسیت در اختیار گوگل قرار می‌دهند نیز همین نقش را دارد. شاید به نظر برسد که دانستن محل‌های رفت و آمد ما ارزش چندانی ندارد، یا اینکه فهرست علاقه‌مندی‌های ما نکته مفیدی در خود ندارد، اما گوگل دست‌کم مانند یک سامانه جمع‌آوری زباله و بازیافت، از این اطلاعات استفاده می‌کند. شاید در پاسخ این پرسش که گوگل در قبال این همه خدمات رایگان چه چیزی از ما دریافت می‌کند، تنها به موضوع درآمدهای تبلیغاتی توجه کنیم. فواید کاربران برای گوگل منحصر به عواید آگهی‌ها و افزایش تعداد بازدید از صفحات نیست. بلکه کاربران روزانه اطلاعاتی را در اختیار این شرکت قرار می‌دهند که بزرگ‌ترین سازمان‌های اطلاعاتی نیز از دریافت آن عاجز هستند. این اطلاعات همان‌هایی است که امروز با مطرح شدن مفاهیمی چون کلان داده [۲] و داشتن امکانات پردازش‌های گسترده توسط ابررایانه‌ها[۳] به ابزار قطعی شناسایی‌ها و تحلیل‌های پیچیده کاربردی تبدیل شده است. آنچه که به صورت انفرادی برای ما ارزش و اهمیت چندانی ندارد، در یک نگاه کلان تبدیل به کالای با ارزشی می‌شود که از مهم‌ترین وجوه برتری گوگل نسبت به سایر رقبایش است. به این ترتیب آنچه که جورج اورول [۴] در سیمای یک برادر بزرگ‌تر ترسیم نمود که چشمانی بینا حتی در تک تک خانه‌ها داشت، سال‌هاست به‌صورتی جدی‌تر ایجاد شده است.

مخاطرات فردی و اجتماعی گوگل

در نخستین نگاه گوگل مجموعه بزرگی از خدمات کاربردی را به شکل سخاوتمندانه‌ای در اختیار کاربران قرار داده است. بسیاری از این خدمات در نوع خود بی‌نظیر یا کم‌نظیر هستند. رایگان بودن یا هزینه اندک، در کنار مزایای کاربردی باعث می‌شود که هر روزه گروه بزرگی از کاربران به سمت استفاده از این خدمات بروند. استفاده از هر کدام از خدمات گوگل باعث می‌شود که اطلاعات بخشی از فعالیت‌های روزمره ما در اختیار این شرکت قرار بگیرد. رایانه‌هایی که از آن برای جستجوی اینترنتی استفاده می‌کنیم، خدمات رایانامه، مکان‌یابی های اینترنتی، گفتگوهای متنی و صوتی و تصویری، و همه انواع ابزارهای مشابه؛ در پشت صحنه اطلاعاتی از ما و رفتارهای روزمره‌مان جمع‌آوری می‌نمایند. شیوه عمل در این نوع جمع‌آوری اطلاعات را می‌توان در بخشی که گوگل در ماه‌های اخیر به عنوان حساب کاربری من [۵] ایجاد کرده دید. این بخش در واقع نسخه جدید از تعدادی صفحات است که همواره برای کنترل حساب‌های کاربری مختلف کاربران وجود داشته اما به‌تازگی یکپارچه شده است. بررسی برخی قسمت‌های حاوی سابقه فعالیت‌های کاربران در فضای اینترنتی می‌تواند حتی برای خود آنها نیز ترسناک باشد.

تصور کنید که این اطلاعات در کنار پرونده‌هایی که در فضای دیسک مجازی گوگل [۶] ذخیره می‌کنید، یا محتویات رایانامه‌های شما قرار گیرد. آیا "برادر بزرگ" به چیزی بیش از اینها نیاز دارد؟ حتی اگر نگرانی دسترسی سازمان‌های اطلاعاتی به این داده‌ها را کنار بگذاریم، یا امکان نفوذ سارقین به این نوع داده‌ها را منتفی بدانیم، آیا اطلاع گوگل از همه عملکرد روزانه خود را خوشایند می دانیم؟ ممکن است بگوییم که فعالیت‌های ما مورد علاقه هیچ سازمان اطلاعاتی نیست، و اقداماتی که نافی قانون باشد انجام نمی‌دهیم، اما در نگاه کلان، آیا دسترسی یک شرکت تجاری به این حجم از اطلاعات درباره تک تک افراد مخاطره آفرین نیست؟ قدرت عظیمی که به این ترتیب در اختیار یک شرکت قرار می‌گیرد با چه روش‌هایی مهار و مدیریت می‌شود؟ در این میان حقوق تک تک افراد، و منافع جامعه چگونه تشخیص داده شده و از آنها حفاظت می‌شود؟

در مقابل گوگل چه باید کرد؟

روشن است که نه تنها حقوق فردی ما بلکه حیات اجتماعی‌مان تحت تأثیر بی‌توجهی به موضوع حضور همه جانبه شرکت‌هایی چون گوگل قرار می‌گیرد. اما در حالی که خدمات این شرکت جذابیت بیشتری نسبت به خدمات مشابه خود دارد، باید به فکر راه‌هایی برای محدود ساختن مخاطراتی که برشمردیم بود. اقدامات متنوعی در سطوح مختلف فردی، منطقه‌ای، جهانی را می‌توان سازمان‌دهی کرد، اما بهتر است که قبل از همه آنچه را که به صورت فردی می‌توان انجام داد مورد توجه قرار دهیم. یکی از نخستین راه‌ها مسدود ساختن مسیر اطلاع‌رسانی مستمر به گوگل است. در واقع هر نوع اقدامی که بتواند اطلاعات کمتری از فعالیت‌های ما در اختیار گوگل قرار دهد مفید است. بنابراین در نخستین قدم:

۱- در قسمت تنظیمات حساب کاربری گوگل، گزینه ذخیره سازی سوابق فعالیت خود را غیرفعال کنید

۲- برای ذخیره‌سازی اطلاعات خود از خدمات فضای ابری استفاده نکنید.

۳- برای گفتگوهای خود از سایر خدمات که امکان رمزگذاری دو طرفه دارد استفاده کنید.

۴- گزینه مکان‌یابی روی گوشی‌های خود را غیرفعال کنید.

مجموعه اقدامات بیشتری در این زمینه می‌توان انجام داد که در نوشته‌های دیگری به آن می‌پردازیم.

پی‌نوشت‌ها:

[۱] Email

[۲]  Big Data

[۳] Super Computer

[۴] نویسنده خالق رمان ۱۹۸۴ که تصویری از یک جامعه تحت سلطه نظام تمامیت‌خواه دیکتاتوری را ارائه می‌دهد که به نام برادر بزرگ همه‌جا حاضر و ناظر رفتارهای شهروندان است.

[۵] My Account

[۶] Google Drive

برای دسترسی به آرشیو بخش امن گذر، اینجا را کلیک کنید.