توالت‌های عمومی چه اهمیتی دارند؟

لابد برای شما هم پیش آمده است که در خیابان یا فضایی عمومی نیاز به استفاده از سرویس بهداشتی پیدا کنید. در رستوران یا کافه‌ای که به سمت توالت رفته‌اید و با دو در جداگانه برای «خانم‌ها» و «آقایان» روبه‌رو شده‌اید. احتمالاً (اگر فردی همسوجنسی باشید) بدون مکث وارد دستشویی مطابق با جنسیت خودتان شده‌اید و شاید هیچ به این فکر نکرده‌اید که همین انتخاب دوگانه ‌به‌ظاهر ساده می‌تواند برای افراد زیادی «مسأله‌ساز» باشد.

رویارویی با دو نشانه یا کلمه «مرد» و «زن» حک‌شده روی در دستشویی‌های عمومی نقطه حساسی در تعیین هویت جنسیتی افراد در جامعه است. یک فرد تراجنسیتی، تراجنسی، میان‌جنسی و یا کوئیر از کدام دستشویی می‌تواند (یا باید) استفاده کند؟ جنسیت افراد را شناسنامه آن‌ها تعیین می‌کند یا هویت جنسیتی که خودشان اختیار می‌کنند؟

اخیراً در دو ایالت آمریکا قوانین تبعیض‌آمیزی در مورد حق دسترسی به سرویس‌های بهداشتی عمومی به تصویب رسید که مورد اعتراض بسیاری از افراد و گروه‌های حامی دگرباشان جنسی قرار گرفت. در این یادداشت به‌طور خلاصه به این دو قانون، واکنش‌ها و نیز مورد دستشویی‌های بی‌جنسیت می‌پردازیم.

قانون HB2 در کارولینای شمالی

به طور کلّی، bathroom bill در آمریکا به قانونی گفته می‌شود که مانع استفاده افراد دگرجنس‌پو، تراجنسی و تراجنسیتی از دستشویی‌های عمومی مطابق با هویت جنسیتی آن‌ها می‌شود.

قانون HB2، که اخیراً در ایالت کارولینای شمالی به تصویب رسیده است، یک نمونه از چنین قوانین تبعیض‌آمیز است. بر اساس این قانون موسوم به House Bill 2 یا «قانون امنیت و حریم سرویس‌های بهداشتی عمومی»، افراد باید فقط از توالت‌هایی استفاده کنند که با جنسیت زیست‌شناختی آن‌ها (یعنی همان جنسیت مندرج در شناسنامه) منطبق‌اند.

این قانون مانع استفاده افراد تراجنسیتی از توالت‌های منطبق با هویت جنسیتی آن‌ها می‌شود. به عبارت دیگر، این قانون زنان تراجنسیتی را وادار به استفاده از دستشویی‌های مردانه و مردان تراجنسیتی را وادار به استفاده از دستشویی‌های زنانه می‌کند. اما گستره تبعیض در این قانون فراتر از مورد دستشویی‌های عمومی است (نگاه کنید به اینجا).

قانون HB1523 در می‌سی‌سی‌پی

بر اساس قانون HB1523 یا «قانون پاسدار آزادی وجدان مذهبی»، که اخیراً به امضای فرماندار می‌سی‌سی‌پی، فیل برایانت رسیده است و از اول ژوئیه به اجرا درخواهد آمد: ازدواج یگانه شکل مشروع وصلت یک مرد و یک زن است و باید باشد، روابط جنسی تنها در چارچوب چنین ازدواجی مجازند. بر اساس متن این قانون منظور از مذکر (مرد) یا مؤنث (زن) جنسیت زیست‌شناختی بی‌چون‌وچرای هر فرد است که در هنگام تولد بنا بر آناتومی و ژنتیک تعیین می‌شود.

بر اساس این قانون، هر فرد یا سازمانی با استفاده از توجیه آزادی باور به دین و مذهب می‌تواند تبعیض علیه دگرباشان جنسی (و نیز مادران مجرد، زوج‌های دگرجنس‌گرای عقدنکرده و…) را توجیه کند. سازمان‌های مذهبی بر اساس این قانون می‌توانند از به‌رسمیت‌شناختن ازدواج دو همجنس و حق حضانت فرزند دگرباشان و فروش خانه به دگرباشان جنسی خودداری کنند. این قانون هم به مانند قانون کارولینای شمالی، مانع دسترسی افراد تراجنسی به دستشویی‌ها و رختکن‌های منطبق با هویت جنسی آنان می‌شود (نگاه کنید به اینجا).

واکنش‌های مخالفان و تحریم‌های اقتصادی

شرکت‌های بزرگ تجاری از جمله رد هت، امریکن ایرلاینز، پی‌پل، اپل، گوگل، فیسبوک، توییتر، آی‌بی‌ام و… در نامه‌ای سرگشاده به فرماندار کارولینای شمالی پت مک‌کروی اعتراض خود را به تصویب قانون HB2 اعلام کردند. بانک ملی آلمان نیز از لغو برنامه گسترش دفاتر خود در این ایالت خبر داد.

از میان سیاستمداران نیز چهره‌های سرشناسی چون باراک اوباما، هیلاری کلینتون و بری سندرز نارضایتی خود را از این قانون رسماً اعلام کرده‌اند. از آوریل امسال، بسیاری از ایالات آمریکا، در اعتراض به این قوانین، سفر غیرضروری کارمندان دولتی خود را به دو ایالت کارولینای شمالی و می‌سی‌سی‌پی ممنوع کردند.

اعتراض‌های هنرمندان

بروس اسپرینگزتین، ستاره مشهور موسیقی راک آمریکا، در بیانیه‌ای که در روز ۸ آوریل ۲۰۱۶ روی وب‌سایت رسمی‌اش منتشر شد  اعلام کرد که کنسرت آتی‌اش در کارولینای شمالی را در اعتراض به تصویب این قانون تبعیض‌آمیز و در حمایت از دگرباشان جنسی لغو می‌کند:

«همان‌طور که هوادارانم می‌دانند من طبق برنامه قرار بود روز یکشنبه در کارولینای شمالی کنسرت داشته باشم. و همان‌طور که می‌دانید، این ایالت قانون HB2 را تصویب کرده است، قانونی که رسانه‌ها آن را قانون «دستشویی‌های عمومی» می‌نامند و تعیین می‌کند که افراد تراجنسیتی اجازه دارند از کدام دستشویی [بر اساس جنسیت تعیین‌شده در شناسنامه‌شان] استفاده کنند.
این قانون همچنین به حقوق شهروندان دگرباش جنسی در موارد نقض حقوق انسانی آن‌ها در محل کار حمله می‌کند. به نظر من، این تلاشی است از سوی آن کسانی که پیشرفت کشور ما در زمینه حقوق بشر را نمی‌توانند تحمل کنند. در حال حاضر، افراد و گروه‌های زیادی در حال مبارزه علیه این قانون هستند. من و گروه‌ام نیز همبستگی خودمان را با این مبارزان آزادی نشان می‌دهیم. و در نتیجه با تأسف کنسرت ۱۰ آوریل را لغو می‌کنیم. بعضی امور به‌مراتب مهم‌تر از یک کنسرت راک است و این مبارزه کنونی با تبعیض و تعصب  یکی از آن‌هاست. این قوی‌ترین ابزار من برای رساندن صدای اعتراضم به کسانی است که به جای پیشرفت در جهت پسرفت ما می‌کوشند.»

به دنبال او، رینگو استار، موزیسین و درامر گروه مشهور بیتلز نیز کنسرت خود را در آن ایالت لغو کرد. کمی بعد، برایان آدامز نیز برنامه کنسرت خود را در می‌سی‌سی‌پی به نشان اعتراض لغو کرد؛ او در این مورد گفت:

«برایم غیرقابل‌فهم است که شهروندان دگرباش جنسی در ایالت می‌سی‌سی‌پی این‌طور مورد تبعیض قرار گیرند. من نمی‌توانم با وجدان آسوده در جایی موسیقی اجرا کنم که انسان‌ها را به‌خاطر گرایش جنسی‌شان از حقوق اولیه‌شان محروم می‌کنند…»

در واکنشی مشابه، شارون استون، ستاره مشهور هالیوود نیز اعلام کرد که محل فیلمبرداری پروژه آتی‌اش را (که پیش از این قرار بود در می‌سی‌سی‌پی فیلمبرداری شود) تغییر خواهد داد.

توالت‌های بی‌جنسیت

قدمت توالت‌های جنسیتی (زنانه/مردانه) در اروپا و آمریکا به دوران ویکتوریایی بازمی‌گردد که حرمت و نجابت زنان در فضای عمومی نیازمند مراقبت و نظارت پنداشته می‌شد. در آن دوران استفاده زنان از بسیاری اماکن عمومی «غیراخلاقی» و «ناپسند» شمرده می‌شد. در طول تاریخ، توالت‌های عمومی بر اساس جنسیت، نژاد، طبقه اجتماعی و دین نیز جداسازی می‌شده‌اند.

سرویس بهداشتی بدون جنسی(gender-neutral toilet)  یا سرویس بهداشتی دوجنسه (unisex toilet) یک سرویس بهداشتی یا حمام عمومی است که هر فردی بدون توجه به جنس و جنسیت خود می‌تواند از آن استفاده کند.

نمونه‌های زیادی از چنین توالت‌هایی در اروپا و آمریکا، از جمله در فضای برخی دانشگاه‌ها و خوابگاه‌های دانشجویی، باشگاه‌های شبانه و… ساخته شده‌اند. این گونه توالت‌های همگانی به‌سادگی به تبعیض علیه دگرباشان جنسی (به‌ویژه افراد تراجنسیتی یا کسانی که جنسیت خود را خارج از چارچوب دوگانه مرد/زن تعریف می‌کنند) پایان می‌دهند و برای تمام افراد با هر هویت جنسیتی یا گرایش جنسی قابل استفاده هستند.