پیشتازان فضا، پیشتاز در حقوق دگرباشان

یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌های مجموعه‌ «پیشتازان فضا» در جدیدترین فیلم این مجموعه که امسال اکران شد همجنس‌گراست. سکاندار فضاپیمای «یو‌اس‌اس انترپرایز»[1]، هیکارو سولو، که جان چو نقشش را بازی می‌کند، در صحنه‌ای از «پیشتازان فضا: فراتر»[2] با مردی که همسرش است و دخترشان نشان داده می‌شود.

چو به همراه دیگر بازیگران فیلم، کریس پاین (فرمانده کرک)، زاکری کوینتو (اسپاک)، کارل اوربان (دکتر مک کوی) و کارگردان جاستین لین در مراسم پیش از اکران در سیدنی استرالیا حضور داشت و اعلام کرد که تصمیم مشترک سایمون پگ، نویسنده و جاستین لین در واقع ادای احترامی به جورج تاکئی است. جورج تاکئی بازیگری که نقش هیکارو سولو را در سری اصلی پیشتازان فضا بازی کرده در زندگی خارج از دنیای تلویزیون و سینما همجنس‌گرا و از پیشگامان حقوق دگرباشان جنسی است.

«پیشتازان فضا: فراتر» سومین فیلم از مجموعه‌ی بازسازی سریال اصلی پیشتازان فضا یا «استار ترک» (۱۹۶۶-۱۹۶۹) است که در سال ۲۰۰۹ به کارگردانی جی جی آبرامز آغاز شد.

پیشتازان فضا، پیشتاز در همه جا

«استار ترک» سریالی علمی تخیلی است که برای اولین بار در فاصله‌ی سال‌های ۱۹۶۶  تا ۱۹۶۹ میلادی از تلویزیون «ان‌بی‌سی» آمریکا پخش می‌شد و تا کنون چهار سری تلویزیونی دیگر و سیزده فیلم سینمایی با استفاده از زمینه‌ داستانی، شخصیت‌ها و ایده‌ اصلی آن ساخته شده است. سری اصلی در ایران پیش از انقلاب نیز با نام «پیشتازان فضا» دوبله شده و طرفداران بیشماری داشت. این سریال آینده‌گرا، با نویسندگی و تهیه کنندگی جین رادنبری، به راستی یکی از تاثیرگذارترین محصولات تلویزیونی علمی و تخیلی‌ست، و این تاثیر تنها به دنیای تلویزیون و سینما محدود نمی‌شود؛ کم نیست کتاب، موسیقی، تکنولوژی، و خرده فرهنگ‌هایی که با الهام از دنیای پیشتازان فضا تولید شده است.

سری اصلی پیشتازان فضا یکی از پایه‌های تبلیغاتی و انگیزشی آمریکا برای رسیدن به پیروزی در رقابت بر سر فتح فضا بود. رقابتی که با فرستادن یوری گاگارین به فضا در آوریل ۱۹۶۱ به سود روسیه و در ژوئیه ۱۹۶۹ (سه سال پس از پخش اولین قسمت سریال) با فرود انسان بر ماه  به سود آمریکا به پایان رسید.

در سال ۱۹۷۷ اولین شاتل فضایی ناسا که در ابتدا به افتخار ۲۰۰ سالگی قانون اساسی آمریکا «کانستیتوشن» نامیده شده بود به درخواست علاقه‌مندان این سریال به «انترپرایز» تغییر نام داد[3]. تکنولوژی به کار رفته در دنیای پیشتازان فضا الهام‌بخش بسیاری از فن‌آوری‌های قرن حاضر است: گوشی همراه، تبلت، مترجم ماشینی، پرینتر سه بعدی ...  بسیاری از موارد علمی مطرح شده در این سریال، از قبیل فضازمان، کرمچاله، زیرفضا، سفر در زمان، و جا به جایی مولکولی در علم فیزیک کنونی قابل بحث و ارائه هستند.

جین رادنبری طرح اصلی پیشتازان فضا را به عنوان «درامای کلاسیک، قطاری به سوی ستارگان» به تلویزیون «ان بی سی» فروخت. سریال در کنار داستان‌های ماجراجویانه، با استفاده از موقعیت‌های آینده گرا، مسائل و معضلات زمین زمان خود را به زبان استعاره بیان می‌کرد. نویسندگان سریال جا به جا معضلات اجتماعی و اخلاقی، همچون برده داری، جنگ، و تبعیض را نشانه می‌گرفتند.

رادنبری در یکی از مصاحبه‌های خود می‌گوید: «به نظر من پیشتازان فضا به هیچ وجه آینده را به تصویر نمی‌کشد، بلکه ما را، اکنون را به تصویر می‌کشد، چیزهایی که باید بفهمیم و درک کنیم.» شعار اصلی سریال، «دلیرانه به مکانی رسیدن که هیچ انسانی بدان نرسیده»، که در ابتدای هر قسمت روی پس زمینه‌ای از آسمان شب و ستارگان شنیده می‌شد، در واقع نشان از میل سازندگان سریال در برداشتن گام‌های نخست دارد.

همزمانی پخش سریال اصلی با جان گرفتن جنبش فمنیسم در اواخر دهه‌ شصت تصادفی بود؛ جنبش فمنیسم در مقابل تفکر سنتی و محافظه‌کار قرار گرفته بود، و پیشتازان فضا به هر حال به سبب زمینه‌ آینده‌گرای داستان‌هایش ناگزیر بود نقش‌هایی متفاوت برای زنان داستانش در نظر بگیرد.

هر چند، شخصیت‌های زن اصلی، شخصیت‌هایی در جایگاه تصمیم‌گیری، با شغل‌هایی خارج از تصور معمول برای زنان (مثلا تکنسین ارتباطات یا پزشک) به یک یا دو نفر محدود می‌شدند، و بقیه با همان دیدگاه سنتی و معمول، سبک و بدون عمق بودند. با این حال، درست است که حضور زنان با شخصیت‌های نه چندان عمیق و پرورده شده در داستان امروزه ما را ناامید می‌کند، اما فراموش نکنیم که در آن زمان همین اندک نقش‌های تاثیرگذاری که در این سریال به زنان سپرده شده بود برای اولین بار در تلویزیون به تصویر کشیده می‌شد.

به همین ترتیب پیشتازان فضا برای اولین بار در تاریخ تلویزیون آمریکا با به‌کارگیری شخصیت‌های مثبت سیاهپوست، آسیایی، اروپایی، و حتی فرازمینی در کنار هم گامی تاثیرگذارتر در محکوم کردن تبعیض نژادی برداشت.[4]

گامی دیگر و نارضایتی جورج تاکئی

جورج تاکئی، هنرپیشه، کارگردان و نویسنده‌  ۷۹ ساله‌ی ژاپنی-آمریکایی در سری اصلی پیشتازان فضا نقش سکاندار فضاپیمای «یواس‌اس انترپرایز» را باز می‌کرد و به سرعت موفق شد نقش کوتاه خود را، که در واقع نماینده‌ حضور یک «آسیایی» یا «زردپوست» در دنیای بدون تبعیض نژادی آینده بود، به شخصیتی همیشگی در سریال تبدیل کند.

تاکئی در سال ۲۰۰۵، پس از چهل سال حضور مداوم در دایره‌ی توجه طرفداران یکی از بزرگترین مجموعه‌های تلویزیونی و سینمایی، در مجله‌ی «فرانتیرز»[5] که قدیمی‌ترین و پرتیراژترین مجله‌ اختصاصی دگرباشان جنوب کالیفرنیا است، رسما اعلام کرد که همجنس‌گرا و در رابطه‌ای هجده ساله با همراهش، برد آلتمن است.

مسئله‌ گرایش جنسی تاکئی هرگز بر نزدیکان و طرفداران پیشتازان فضا پوشیده نبود و تاکئی هرگز فعالیتش را در سازمان‌های دفاع از حقوق دگرباشان پنهان نکرده است. با این حال پس از مشخص شدن حاشیه‌ی جدید شخصیت هیکارو سولو در جدیدترین فیلم پیشتازان فضا جورج تاکئی در مصاحبه‌ای به مجله‌ هالیوود ریپورتر گفت «واقعا مایه‌ تاسف» است که چنین تصمیمی گرفته شده، و با طرح اصلی که جین رادنبری برای این شخصیت در دهه‌ ۱۹۶۰ در نظر داشته مغایر است.

این اظهار نظر تعجب طرفداران و دست اندرکاران فیلم را برانگیخت. سایمون پگ، نویسنده‌ «پیشتازان فضا: فراتر» در پاسخ به نظر تاکئی از تصمیم خود دفاع کرد: «تاکئی حق دارد، بسیار مایه‌ تاسف است. مایه‌ی تاسف است که نسخه‌ سینمایی روادارانه‌ترین و پذیراترین اثر علمی تخیلی تا امروز شخصیتی دگرباش را به نمایش نگذاشته.»

پگ همچنین در توضیح تصمیم مشترک خود با کارگردان و نگرانی‌های پیش آمده، نسبت به اینکه شخصیت جدید هیکارو سولو تحت تاثیر هویت دگرباش قرار خواهد گرفت، اینطور توضیح داده: «]هویت دگرباش بر این شخصیت تاثیر نخواهد داشت[ زیرا بینندگان این طور برداشت خواهند کرد که حضور دگرباشان در دنیای پیشتازان فضا (حداقل در خط زمانی سری جدید، که به «خط زمانی کلوین» معروف است) مقوله‌ای عادی است، و قهرمانی همجنس‌گرا در این دنیا نه چیزی تازه و نه عجیب است. این را هم اضافه کنم که همجنس‌گرا بودن شخصیت سولو در این دنیا به هیچ وجه مخفی نشده، فقط تا این لحظه صحنه‌ای برای بیانش وجود نداشته.«[6]

جورج تاکئی نیز پس از این در صفحه‌ی فیسبوک[7] خود متنی طولانی‌تر منتشر کرد و به بیان جزئیات نظر خود پرداخت. وی می‌گوید که «بسیار خوشحال است و وقتش رسیده بود پیشتازان فضا به طرح مسئله‌ی دگرباشان بپردازد»، اما همانطوری که از یکسال پیش و در جریان نوشتن فیلمنامه با خود کارگردان در میان گذاشته، تنها دلیل نارضایتی‌اش از این تصمیم احترام و علاقه‌ای است که به سازنده‌ اصلی دنیای پیشتازان فضا دارد.

به هر حال، پیشتازان فضا در ۲۲ ژوئیه با هیکارو سولوی همجنس‌گرا روی پرده‌ی سینماها رفت و بدین ترتیب گامی دیگر در جهت نشان دادن مسائل و موضوعات جوامع امروزی در قالب داستانی آینده‌گرا برداشت.

پانویس:

[1] USS Enterprise

[2] Star Trek: Beyond

[3] نگاه کنید به اینجا.

[4] برای مطالعه‌ بیشتر درباره‌ تاثیرات فرهنگی پیشتازان فضا، رک: ویلیام سندر جونیور، پیشتازان فضا: پدیده و بیانه‌ای اجتماعی در دهه‌ی شصت؛

[5] Frontiers

[6]نگاه کنید به اینجا

[7] نگاه کنید به اینجا