«جکسون پولاک» از تهران
دسامبر سال جاری گنجینه موزه هنرهای معاصر برای نخستین بار در غرب به نمایش درمی‌آید. کاریکاتور هولوکاست اما آرزوهای مجید مولانوروزی را نقش بر آب کرد.
مارتیمن گلن/ ترجمه الاهه نجفی
«نقاشی دیواری روی زمینه قرمز هندی» مهم‌ترین اثر پولاک و مهم‌ترین اثر در قلمرو نقاشی اکسپرسیونیسم انتزاعی به شمار می‌آید.
چشمان مجید مولانوروزی می‌درخشد. می‌گوید: «از همان روز اول این مهم‌ترین هدف من بود.»
دو سال است که این مدیر ۵۰ ساله به عنوان مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی در رأس هنرهای تجسمی ایران قرار گرفته.
موزه هنرهای معاصر سال ۱۳۵۵، دو سال پیش از انقلاب ایران گشایش پیدا کرد. از آن زمان تاکنون در زیرزمین این موزه گنجینه‌ای منحصر به فرد از آثار هنر معاصز غرب انبار شده است. این آثار از بحران‌های سیاسی در تاریخ پس از انقلاب ایران جان سالم به در برده‌اند و به این ترتیب ایران صاحب مهم‌ترین کلکسیون آثار هنرهای مدرن غربی در خارج از اروپا و آمریکاست.
پس از ۴۰ سال اکنون قرار است که اوایل دسامبر سال جاری این گنجینه هنری در خارج از ایران به نمایش گذاشته شود. این آثار را فرح دیبا، همسر پادشاه فقید ایران، در سال‌های پیش از انقلاب گرد آورده بود، اما بعد از سرنگونی حکومت پهلوی در زیرزمین موزه هنرهای معاصر از انظار پنهان ماند. در سالن‌های موزه هنرهای معاصر به جای این آثار، تابلوهایی از هنرمندان ایرانی، تابلوفرش‌ها و خط‌نگاری‌ها و تابلوهای مینیاتور سنتی به نمایش گذاشته شدند.
به مدت ۲۰ سال آثاری از نقاشان امپرسیونیست، کوبیست، آپ آرت و پاپ آرت و مینی‌مال آرت به عنوان نمونه‌هایی از هنر غربی در محاق قرار داشتند. بخشی از این مجموعه که کلاً در بردارنده ۱۵۰۰ اثر است، در دوران اصلاحات به مدت کوتاهی به نمایش درآمد و دوباره مجدداً از انظار مخفی نگه داشته شد.
مواظب باشید: پیکاسو!
۲۰ اثر از پابلو پیکاسو و ادوارد مونک و پیر آگوست رنوار که بر آن‌ها اندام برهنه نقش بسته تا همین امروز برای تماشاگر ایرانی غیر قابل نمایش است. «گابریل با پیراهن باز» اثر رنوار که نمایانگر یک زن زیبا با پیراهنی گشوده است، یکی از این آثار سانسور شده است. گفته می‌شود که این تابلو زمانی به دیوار اتاق خواب پادشاه فقید ایران آویخته بوده است. تابلوی سه‌لتی «آرامیدن دو نفر بر تخت در حضور دیگران» اثر فرانسیس بیکن با یک موتیف همجنس‌خواهانه یکی دیگر از این آثار است. دستگاه سانسور لت میانی این اثر را به انبار موزه هنرهای معاصر منتقل کرد.
معماری موزه هنرهای معاصر تهران با الهام از بادگیرهای کویری طراحی شده است. یک راهروی مارپیچ، مانند موزه گوگنهایم نیویورک به خزانه گنجینه یاد شده راه می‌برد. احسان عباسی از سال ۱۹۹۶ تاکنون نگهبانی از این گنجینه را به عهده دارد. کلید بلند گاوصندوق با در آهنی سنگین را هم همو با موهای جوگندمی‌اش مثل تخم چشم حفاظت می‌کند. در زیرزمین بی‌پنجره که با نور چراغ‌های نئون روشن است، صدای دستگاه تهویه طنین انداخته.
از برلین به رم و بعد هم جاهای دیگر
تابلوی دو متر و چهارده سانتی‌متری «نقاش و مدلش» اثر پابلو پیکاسو در میان یونولیت بسته‌بندی شده. عباسی در مشایعت همکارانش به هر کس که کمی به این تابلو نزدیک شود با لحن مؤدبانه‌ای می‌گوید: «مراقب باشید لطفاً. این تابلوی پیکاسوست.»
نگهبانان با مهارت دیوارهای کشویی آهنی را بیرون می‌کشند و آثار کلود مونه، ماکس ارنست، مارک روتکو، پابلو پیکاسو، فرانسیس بیکن، ویکتور وازارلی، روی لیختن اشتاین، اندی وارهول، و ۳۰ شاهکار دیگر از هنر معاصر غرب با ارزش بیش از یک و نیم میلیارد یورو هویدا می‌شود. این آثار، از جمله « نقاشی دیواری روی زمینه قرمز هندی» از جکسون پولاک همراه با ۳۰ اثر از نقاشان ایرانی در گالری ملی برلین به نمایش درمی‌آیند. «نقاشی دیواری روی زمینه قرمز هندی» مهم‌ترین اثر پولاک و مهم‌ترین اثر در قلمرو نقاشی اکسپرسیونیسم انتزاعی به شمار می‌آید.
ایده به نمایش گذاشتن این آثار گرانبها در غرب در گفت‌و گوهای مجید مولانوروزی و همکار برلینی او ماکس هولاین که پدرش موزه شیشه و سرامیک تهران را ساخته، شکل گرفته. یک سال آزگار این دو نفر پشت درهای بسته با هم رایزنی و گفت‌و‌گو کردند تا اینکه سرانجام پاییز گذشته سیاستمداران ایرانی و آلمانی هم آن را تأیید کردند.
بیشتر بخوانید:
دولت آلمان و ایران به طور مشترک هزینه بیمه این گنجینه هنری را به عهده گرفته‌اند. قرار است که از مارس ۲۰۱۷ به بعد این آثار در موزه ماکسی روم هم به نمایش گذاشته شوند. در مجموع چهار تا پنج سال این آثار بین موزه‌های مختلف جهان دست به دست خواهد شد.
با گالری تیت لندن و برخی موزه‌ها در پاریس، واشنگتن و نیویورک هم مذاکراتی برای به نمایش گذاشتن این آثار انجام می‌شود که هنوز به نتیجه مشخص و امضای قرارداد نرسیده.
بدبیاری ملانوروزی
مولانوروزی که در دوران هشت ساله ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد خانه‌نشین بوده می‌گوید: « تردید ندارم که این آثار جهان را شگفت‌زده می‌کند. این گنجینه می‌تواند فاصله بین ملت ایران با ملت‌های دیگر را از بین ببرد.»
هرمان پارتسینگر، مدیر بنیاد «میراث فرهنگی پروس» در آلمان هم می‌گوید: «مجموعه‌ای به نمایش گذاشته می‌شود که به لحاظ تاریخی منحصر به فرد است. تا امروز هیچ موزه‌ای در جهان موفق نشده که مجموعه هنرهای مدرن غرب را که در تهران نگهداری می‌شود به نمایش بگذارد و این آثار را در کنار نقاشی ایران عرضه کند. این یک رویداد هنری مهیج است.»
نقشی که مجید ملانوروزی در برگزاری جشنواره کاریکاتور هولوکاست در تهران ایفا کرد، اما سایه بلندی بر این رویداد مهیج هنری انداخته است. در مراسم اهدای جوایز این جشنواره که در خرداد سال جاری در مرکزی فرهنگی سرچشمه در تهران برگزار شد، ملانوروزی یکی از صحنه‌گردانانی بود که به چهار نفر از انکارکنندگان هولوکاست جوایزی اهدا کرد.
قرارداد نمایش گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران دو هفته پیش از این تاریخ در جریان سفر وزیر خارجه آلمان به تهران به امضاء رسیده بود.
قرار بود که ملانوروزی مهمان ویژه برلین باشد. اما دولت آلمان در واکنش به حضور اثرگذار او در جشنواره کاریکاتور هولوکاست، دعوتش از او را پس گرفته است. می‌توان گفت آرزو و هدف ملانوروزی تحقق پیدا نکرد.
منبع: دی تسایت
بیشتر بخوانید:
نظرها
نظری وجود ندارد.