پیام خامنه‌ای به‌مناسبت حج؛ چالش دوباره با عربستان

آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در آستانه حج پیامی خطاب به مسلمانان جهان نوشت و در آن به‌شدت حکومت عربستان را به باد انتقاد گرفت. این نامه در حالی نوشته شده است که روابط تیره ایران و عربستان سعودی در منطقه پیامدهای فاجعه‌باری در پی داشته است.

رهبر جمهوری اسلامی در پیام خود رهبران عربستان سعودی را عامل اعزام نشدن حجاج ایرانی به عربستان دانسته و با اشاره به رویداد منا گفته است: «جهان اسلام، اعم از دولت‌ها و ملّت‌های مسلمان باید حاکمان سعودی را به درستی بشناسند و به‌خاطر جنایاتی که در گستره‌ جهان اسلام به بار آورده‌اند، گریبان آن‌ها را رها نکنند و فکری اساسی برای مدیریّت حرمین شریفین و مسئله‌ حج کنند.»

او کسانی که سفر حج را به «سفر زیارتی ـ سیاحتی» فرومی‌کاهند «شیطان‌هایی خُرد و حقیر» خوانده و افزوده است: «حکام سعودی که امسال ... راه حجّاج غیور و مؤمن ایرانی به خانه‌ِ محبوب را بسته‌اند، گمراهانی روسیاهند که بقای خود بر اریکه‌ قدرت ظالمانه را در دفاع از مستکبران جهانی و هم‌پیمانی با صهیونیسم و آمریکا و تلاش برای برآوردن خواسته‌ آنان میدانند و در این راه از هیچ خیانتی روی‌گردان نیستند.»

تصمیم به عدم اعزام حجاج ایرانی در مراسم حج امسال، پس از چند دور مذاکره بین مقامات ایرانی و سعودی در خردادماه سال جاری توسط سازمان حج و زیارت ایران گرفته شد. مقامات ایران با اشاره به حادثه منا، دلیل این تصمیم را «نپذیرفتن شرط امنیت زائران ایرانی از سوی عربستان» عنوان کردند.

علی خامنه‌ای در نامه خود با لحنی تند حکام عربستان سعودی را «فتنه‌انگیز» و «سیاست‌بازانِ از خدا بی‌خبر» خطاب کرده و گفته است آن‌ها «تلاش بیهوده می‌کنند که جمهوری اسلامی را در محروم‌سازی حجاج ایرانی از حج امسال، متهم نشان دهند.»

او سران عربستان سعودی را در حادثه منا نیز مقصر دانسته و افزوده است: «حکام سعودی به جای عذرخواهی و پشیمانی و تعقیب قضائی مقصران مستقیمِ این حادثه‌ هولناک، با نهایت بی‌شرمی و وقاحت، حتّی از تشکیل هیئت حقیقت‌یاب بین‌الملل اسلامی نیز سر باز زدند.»

در حادثه منطقه منا در شهر مکه، (دوم مهر ۱۳۹۴ / ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵) به‌دلیل ازدحام جمعیتِ زائران، بیش از دو هزار نفر جان باختند که تعداد کشته شدگان ایرانی در این رویداد ۴۶۴ نفر اعلام شد. در پی این حادثه تنش‌های دیپلماتیک بین ایران و عربستان سعودی ایجاد شد زیرا مقامات ایران مسئول این رویداد را عربستان سعودی می‌دانستند. آمار دقیق کشته‌شدگان این حادثه هنوز روشن نیست.

مقام‌های ایران، از جمله رهبر جمهوری اسلامی از زمان وقوع حادثه منا حملات شدیدی به مسئولان سعودی کرده و آن‌ها را «بی‌کفایت» خواندند. حتی برخی از مسئولان جمهوری اسلامی این حادثه را نوعی «توطئه» خواندند در حالی که عربستان سعودی آن را یک «حادثه غم‌انگیز» انسانی دانسته و دلیل آن را ازدحام بیش از حد حجاج عنوان کرده بود.

پیشینه تنش بین ایران و عربستان بر سر مراسم حج به کشتار حجاج در مکه در روز ۹ مرداد ۱۳۶۶ (۳۱ ژوئیه ۱۹۸۷) باز می‌گردد. در آن زمان زائران ایرانی در مراسم حج شعارهای سیاسی سر دادند و نیروهای امنیتی سعودی به روی آن‌ها آتش گشودند. در جریان این درگیری‌ها  ۲۷۵ تن از حجاج ایرانی، ۸۵ تن از مأموران پلیس سعودی و ۴۵ تن از حجاج دیگر کشورها کشته و شماری نیز زخمی شدند. پس از این رویداد عربستان سعودی سفارتخانه خود را در تهران تعطیل و روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرد.

برخی از مقامات ایرانی، از جمله آیت‌الله حسینعلی منتظری، جانشین وقت آیت‌الله خمینی رهبر انقلاب ایران، مسئولیت این کشتار را تنها برعهده مقامات سعودی نگذاشتند و تندروی و بی‌برنامگی ایران را نیز در آن دخیل دانستند.

روابط ایران و عربستان سعودی در یک سال اخیر به‌شدت رو به تیرگی گرایید و پس از حمله به مقرهای دیپلماتیک این کشور در تهران و مشهد در دی‌ماه سال گذشته، عربستان سعودی کلیه روابط خود با ایران را قطع کرد. از آن زمان تا کنون تنش بین دو کشور همچنان باقی ا‌ست.

رهبر جمهوری اسلامی در حالی پیام تند خود به‌مناسبت مراسم حج را منتشر کرده که اوضاع پرتنش خاورمیانه با جبهه‌گیری‌های ایران و عربستان سعودی بیش از بیش تشدید می‌شود و این دو کشور در منطقه با ایجاد بلوک‌های شیعه و سنی به بحران منطقه بیشتر دامن می‌زنند.