● پرونده ویژه
حقوق بشر دغدغه کیست؟
پرونده‌ای برای دهم دسامبر، روز جهانی حقوق بشر
۶۸ سال پس از تصویب مهم‌ترین سند حقوق بشر در سازمان ملل، آیا حقوق اولیه و اساسی انسان‌ها در سراسر جهان، وضعیت بهتری پیدا کرده است؟ پرونده پیش رو به مناسبت روز جهانی حقوق بشر به این موضوع می‌پردازد.
دهم دسامبر روز جهانی حقوق بشر است. ۶۸ سال از تصویب قطعنامه حقوق بشر در سازمان ملل متحد می‌گذرد، اما مجموعه حوادثی که در گوشه و کنار جهان در حال وقوع است، نشان می‌دهد وضعیت حقوق بشر اگر احتمالاً بدتر نشده باشد، بهتر نشده است.
گروه‌های افراطی و جنگ‌طلب، آسایش و امنیت مردم را در اقصا نقاط جهان تهدید می‌کنند و بحران خاورمیانه و جنگ داخلی در سوریه میلیون‌ها آواره بر جای گذاشته است. مردمانی که نه تنها حقوق اولیه بلکه حق حیات و زندگی را از آن‌ها دریغ شده است. جمعیتی چند میلیونی ترک وطن کرده‌اند و سیاستمداران جهان از بحرانی با عنوان بحران پناهندگی سخن می‌گویند.
نقض حقوق بشر بر اساس قانون و به صورتی سیستماتیک همچنان در برخی کشورها از جمله ایران به چشم می‌خورد و فرهنگ و عرف به عنوان ابزار توجیه این امر به کار گرفته می‌شود. مثال روشن این ماجرا حجاب اجباری در جمهوری اسلامی ایران است.
مقام‌های جمهوری اسلامی و به‌طور مشخص علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، به شکل علنی با ترویج حقوق بشر در ایران مخالف‌اند و ابایی هم از ابراز این مخالفت ندارند. آن‌ها این موضوع را چالشی اساسی در رابطه میان ایران و غرب می‌دانند.
خامنه‌ای همواره هشدار داده که غربی‌ها پس از مسأله هسته‌ای خواهان گفت‌و‌گو و مذاکره درباره وضعیت حقوق بشر در ایران خواهند بود و از قضا ایران و اتحادیه اروپا گفت‌و‌گو‌هایی را درباره وضعیت حقوق بشر در ایران آغاز کرده‌اند، اما طرف ایرانی تأکید دارد که این گفت‌و‌گوها در موضعی برابر پیش می‌رود و به طرف غربی اجازه داده نمی‌شود که از موضع بالا درباره وضعیت حقوق بشر در ایران اظهار نظر کند.
از سوی دیگر جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر تلاش کرده است تا «حقوق بشر اسلامی» را در مقابل مفهوم رایج حقوق بشر قرار دهد که آن را غربی می‌خواند.
اعدام، بریدن دست و پای مجرمان و شلاق، بخشی از این حقوق بشر اسلامی‌ست.
دوازدهم مرداد ماه در تقویم ایران، «روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی» نامیده شده است و صادق آملی لاریجانی، رییس قوه قضاییه پیشتر گفته است که تلاش غربی‌ها برای تحمیل حقوق بشر مورد قبول خود به جوامع مختلف خلاف حقوق بشر کثرت گراست: «حالا که جوامع نگاه‌های مختلفی به مقوله حقوق بشر دارند طبیعتاً کشورهای غربی حق ندارند نگاه حقوق بشری خود را به جوامع دیگر تحمیل کنند که این تحمیل خلاف عقلانیت و عدالت و حتی خلاف حقوق بشر است.»
در این پرونده مجموعه مطالبی با رویکردهای مختلف در ارتباط با حقوق بشر و حقوق بشر اسلامی جمع‌آوری شده و پیش روی شما قرار گرفته است تا شاید بتوان توجه بیشتری به وضعیت حقوق بشر داد و به‌خصوص بی‌حقوقی انسان‌ها در ایران را برجسته کرد.
آیا مفهوم «حقوق بشر اسلامی» امری پذیرفتنی‌ست؟ چگونه باید حقوق بشر اسلامی را فهم کرد؟ رادیو زمانه این پرسش‌ها را با چند تن از اندیشه‌ورزان و پژوهشگران دینی (حسن یوسفی اشکوری، محسن کدیور، حسین قیومی، حسن فرشتیان، عبدالحمید معصومی تهرانی و محمد‌جواد اکبرین) در میان گذاشته و پاسخ آن‌ها را جویا شده است.
به بهانه دهم دسامبر، روز جهانی حقوق بشر، رادیو زمانه با تعدادی از هنرمندان ایرانی گفت‌و‌گو کرده و از آن‌ها پرسیده است که با توجه به شرایط و دغدغه‌های حقوق بشری جامعه مدنی ایران، آیا هنرمندان هم دغدغه حقوق بشر دارند و آیا این دغدغه‌ها در آثارشان انعکاس پیدا کرده است یا نه؟
جامعه ایرانی با نادیده‌انگاری و پس‌رانیِ توان‌های بالقوه و بالفعل خویشْ خود را از توان‌های نهفته و عملی فرهنگی‌‌اش برای نزدیکی به مبانی و اهداف حقوق بشر محروم می‌سازد و از شناخت معابر و پل‌هایی طفره می‌رود که می‌توانند نظام اجتماعی و سیاسی ایرانی را به جهان پیوند زنند.
با وجود فراگیر شدن روزافزون گفتمان حقوق بشر در چند دهه اخیر اما، نگاهی گذرا به وضعیت كنونی جنگ‌های داخلی و تنازعات بین‌المللی در جهان، تصویر روشن و امیدبخشی از جایگاه واقعی و تاثیر عملی حقوق بشر در عرصه روابط بین‌الملل به دست نمی‌دهد.
اگر هر دو اعلامیه حقوق بشر جهانی و حقوق بشر اسلامی را به‌مثابه ریسمان در نظر بگیریم، ریسمان حقوق بشر جهانی احتمالاً می‌تواند ما را از ته چاه بیرون بیاورد و ریسمان حقوق بشر اسلامی، شاید همچون طنابی باشد که چوبه دار، تبعیض و قصاص به آن متصل شده‌اند.
تصور کنید بنا بر مسئولیتی که به عهده شما قرار داده شده است، در شرایطی قرار گرفته‌اید که ناگزیر هستید بین رعایت و حفظ حقوق بشر و مبارزه با تروریسم و تأمین امنیت یکی را انتخاب کنید. در آن صورت کدام یک مهم‌تر است؟ حقوق بشر یا مبارزه با تروریسم؟
حقوق بشر هرگز حقوقی از پیش داده و طبیعی نیست. این مساله را نمی‌توان نادیده گرفت و اگر غیر از این در این‌باره سخن گفته شود، بی‌تردید از سر گونه‌ای نگرش رمانتیک به طبیعت و در حقیقت به زندگی خواهد بود
گسترش عوام‌گرايى در سیاست کشورهای عضو اتحادیه اروپا اين امكان را فراهم مى‌سازد تا كشورهايى مانند ایران و عربستان سعودى با تكيه بر حقوق بشر اسلامى به سركوب و نقض بيش‌تر حقوق شهروندان خود بپردازند.
ییته گوته لند، سیاستمدار زن سوئدی از حزب سوسیال دموکرات است. او از سال ۲۰۱۴ عضو پارلمان اروپاست و همچنین عضو میز ایران در پارلمان اروپا و رییس هیات مدیره کمیته سوئد-ایران. او در گفت‌و‌گویی با رادیو زمانه از لزوم و ضرورت حفظ مسأله حقوق بشر به عنوان اولویت در مذاکرات اتحادیه اروپا با جمهوری اسلامی ایران گفته است.
پرونده پیشین رادیو زمانه به مناسبت روز جهانی حقوق بشر:
در همین زمینه:
نظرها
عنوان
کاری جالبی کرده اید که مقالات را رد یک تیتر و خلاصه اورده اید. من اکثر این مباحث خوانده ام. شکی نیست اعلامیه حقوق بشر، یکی از با ارزش ترین اسناد بین الملی تاریخ بشریت است. دستاورد بزرگی است و بعد هزاران سال از تمدن بشر و ایجاد کشورها، بالاخره یک حداقلی از حقوق بشر را مورد توافق و تفاهم قرار گرفته است. اما از قدیم گفته اند حق گرفتنی است و نه دادنی! دولت هایی که ویژگی استبدادی و سرکوب گر دارند موافق این اعلامیه نیستند. این ملت ها هستند باید حق خود مطالبه کرده و برایش مبارزه کنند. البته اگر حکومت ها ایدئولوزیک نباشند و از خردجمعمی برخودرا باشند، در می یابند اساسا اعلامیه حقوق بشر می تواند به حکومت انها کمک کند! این را برخی تعجب می کنند، ولی واقعیت دارد. من این اعلامیه را خوانده ام، اساسا این اعلامیه ذاتاپش با حکومت ها مشکلی ندارد. اجرای اعلامیه، موجب رضایت مردم و کاهش جرم تراشی و در نتیجه کاهش هزینه های حکومت ها خواهد شد. موجب بهبود وضعیت امنیتی می شود. موجب انسجام ملی و همدلی آحاد ملت می شود چون یک توافق جهانی و جهان شمول است و نه منبعی از قومیت یا دینی که موجب اختلاف همیشه هستند. جهان شمولی از ویزگی هایش همین ایجاد انسجام ملی است که بسیار اهمیت دارد در بقای کشورها. هر چه جرم تراشی و درگیری میان حکومت ها و ملتها بیشتر شود به تبعش هزینه هایی بیشتری برحکومتها تحمیل میکند اعم مادی و غیر مادی.