مذاکرات آستانه: نزاع نمایندگان بشار اسد، ایران و شورشیان سوریه

در حالی که مذاکرات سوریه در قزاقستان میان دولت بشار اسد، و شورشیان مخالف حکومت اسد، روسیه، ترکیه و ایران با بیانیه‌ای پایان یافته که دولت ترکیه بر سر مفاد آن با دیگر شرکت‌کنندگان اختلاف دارد، «نیویورک تایمز» هم از شدت نزاع لفظی بین نمایندگان شورشیان، بشار اسد و ایران در این مذاکرات خبر داده است.

اجلاس صلح سوریه در آستانه، پایتخت قزاقستان روز ۲۴ ژانویه / ۵ بهمن پرتنش بوده و مذاکرات برای تحکیم آتش‌بس در سوریه با مشکل مواجه شد. ۱۴ گروه شورشی به سرپرستی محمد علوش، رهبر جیش‌الاسلام برای نخستین بار پس از شش سال جنگ داخلی مقابل نماینده دولت بشار اسد، بشار جعفری، نشستند و دعوا کردند.

شدت‌گیری دعوا بین ایران و مخالفان بشار اسد

جلسات آستانه به کلمات پرخشونت، نزاع و اتهامات منجر شد و مقامات قزاقستانی ناچار شدند بسیاری از شرکت‌کنندگان را از هم جدا کنند.

محمد علوش، در آغاز سخنان خود دولت بشار اسد را «رژیم استبدادی خونین» خواند که با حمایت «شبه‌نظامیان فرقه‌ای کینه‌توز» در قدرت مانده است. او همچنین بشار اسد را متهم کرد که ۱۳هزار زندانی سیاسی زن در زندان‌هایش حبس کرده است.

محمد علوش سپس به‌صراحت به نماینده ایران حمله کرد. او نیروهای نظامی ایرانی و حزب‌الله لبنان را تا حد زیادی مسئول بسیاری از موارد نقض آتش‌بس در سراسر سوریه خواند. علوش سپس از شرکت‌کنندگان خواست که یک ماده به بیانیه اضافه شود که نیروهای شبه‌نظامی خارجی باید سوریه را ترک کنند.

نماینده ایران به ماده اخراج نیروهای خارجی در در پیش‌نویس بیانیه آستانه اعتراض کرد.

بشار جعفری در پایان مذاکرات و در گفت‌وگو با خبرنگاران، هیئت شورشیان شرکت‌کننده در این مذاکرات را «گروه‌های تروریستی مسلح» خواند و آنها را به رفتار «تحریک‌آمیز» در جلسات متهم کرد.

به غیر از اینکه آوردن این گروه‌ها کنار هم، چالشی برای روسیه است که تلاش می‌کند خود را رهبر برون‌رفت سیاسی از بحران سوریه نشان دهد، موضوع جدی‌تر این است که اختلاف‌های بشار اسد و مخالفان موجب شده آتش‌بس در سوریه دوام نیاورد.

بشار اسد همچنان آتش‌بس را نقض خواهد کرد

بشار جعفری در آستانه گفت که حملات نظامی بشار اسد به گروه‌های مخالف در منطقه عین‌الفیجه در وادی رودخانه بردی که منبع آب اصلی دمشق در آن قرار دارد ادامه خواهد داشت.

ارتش بشار اسد و هم‌پیمانانش از روز سه شنبه ۲۸ دی ماه به این منطقه حمله کرده‌اند. بشار جعفری می‌گوید که در این منطقه نیروهای شبه نظامی جبهه النصره و جبهه فتح الشام حضور دارند و آنها امنیت آب آشامیدنی دمشق را به خطر انداخته‌اند.

بشار جعفری از محمد علوش و گروه‌هایی هم‌پیمانش خواست که از گروه جبهه فتح الشام فاصله بگیرند. این درخواست به متن بیانیه مشترک ایران، روسیه و ترکیه که در پایان جلسه خوانده شد، اضافه‌شد. اما مشخص نیست که آیا محمد علوش با آن موافقت کرده است یا نه.

چرا که در نزاع‌های میان جلسه، محمد علوش حضور گروه‌های نزدیک به القاعده در این منطقه را انکار کرد. او در ادامه گفت که حملات اسد، ایران و حزب‌الله بهانه برای استفاده از قدرت نظامی در شرایط آتش‌بس است.

بیانیه بی‌نتیجه آستانه

انتظارات برای پیشرفت مذاکرات معنی‌دار بین شورشیان مخالف بشار اسد و نمایندگان او کم است. بسیاری از دیپلمات‌ها و تحلیلگرانی که با «نیویورک تایمز» گفت‌وگو کرده‌اند می‌گویند مذاکرات اصلی، در ماه‌های اخیر در خفا و میان روسیه، ترکیه و ایران برگزار شده است.

اما مذاکرات صلح سوریه در آستانه، پایتخت قزاقستان، به‌طور فزاینده نقش رهبری مسکو در دیپلماسی را به چالش کشید.

با وجود اینکه در پایان مذاکرات آستانه، بیانیه تهران، مسکو و آنکارا از تمایل گروه‌های مخالف بشار اسد و بشار اسد برای شرکت در دور بعدی مذاکرات در ۸ فوریه در ژنو خبر می‌دهد، هنوز مشخص نیست که آیا مخالفان بشار اسد و دولت دمشق از این بیانیه پایانی و به ویژه ماده اجرای قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل متحد حمایت کرده‌اند یا نه.

پس از پایان جلسات هم نه دولت سوریه و نه مخالفان دولت سوریه موافقت خود با بیانیه پایانی مذاکرات آستانه را اعلام نکردند. «ما چیزی را امضاء نکرده‌ایم؛ امضایی در کار نیست»، این را یحیی عریضی، سخنگوی گروه‌های مخالف بشار اسد به خبرنگاران پس از پایان جلسات گفت.

نماینده بشار اسد و تیم همراه او و نماینده مخالفان بشار اسد، جلسات آستانه را با دعوا در حالی ترک کرده‌اند که موضوع آتش‌بس شکننده، حل‌نشده باقی مانده است.

روسیه همواره اصرار کرده که مذاکرات آستانه برای تکمیل و نه از بین بردن فرایند صلح سوریه در سازمان ملل متحد، طراحی شده است. با این حال پس از دو روز بحث بر سر پیش‌نویس بیانیه، به نظر می‌آید که قدرت‌های درگیر در جنگ داخلی سوریه، تنها بر تأکید مجدد بر نیاز به یک راه‌حل سیاسی و آتش‌بس ۳۰ دسامبر که هر طرف دیگری را متهم به نقض آن می‌کند، توافق کرده‌اند.

بیانیه مشترک مذاکرات ۲۳ و ۲۴ ژانویه در آستانه بیشتر از هر چیز بر تحکیم آتش‌بس، اجرای قطعنامه‌های ۲۳۳۶ (مربوط به سال ۲۰۱۶)، ۲۲۵۴(مربوط به سال ۲۰۱۵) و  ۲۱۶۵ (مربوط به سال ۲۰۱۴) شورای امنیت سازمان ملل متحد، اعتمادسازی بین طرفین جنگ داخلی، تضمین دسترسی کمک‌های بشردوستانه و حفاظت و حرکت آزادانه غیرنظامیان در سوریه تاکید دارد.

بیشتر بخوانید:

در همین زمینه: