«کسی به داد ما نمی‌رسد»

محسن کاکارش - هرسال شمار چشمگیری از شهروندان ایرانی به دلیل نبودن امنیت‌های اجتماعی و شهروندی کافی در زادگاه خود و همچنین مشکلات سیاسی به سایر کشورهای جهان پناه می‌برند.
بیشتر این شهروندان با مراجعه به کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در کشورهای همسایه ایران تقاضای پناهندگی به کشور سوم می‌کنند.

روند انتقال به کشور سوم مدت زمان مشخصی ندارد و به همین دلیل به تازگی شماری از پناهجویان ایرانی در کشورهای آذربایجان و ترکیه دست به اعتصاب غذا زده‌اند.
 

مشکل اصلی این پناهجویان ایرانی، توقف کارهای اداری در مرحله انتقال به کشور سوم در کمیساریای عالی پناهندگان است.

متین کوراباتیر، سخنگوی کمیساریای عالی پناهندگان در ترکیه درباره روند انتقال به کشور سوم به بخش فارسی دویچه‌وله، شبکه برون مرزی آلمان گفته است: «در پروسه پناهندگی هیچ زمان مشخص و ثابتی وجود ندارد، نه در دوران پذیرش پناهندگی و نه در مرحله‌ای که این افراد در آن قرار دارند یعنی پیدا کردن یک کشور ثالث. در بعضی موارد این دوران خیلی کوتاه است اما در موارد دیگری این زمان می‌تواند خیلی طولانی شود. هر پرونده و هر مورد مختص خود است و هیچ زمان استانداردی وجود ندارد. بله بعضی‌ها خیلی سریع کارشان انجام می‌شود اما این طبیعی است که برای برخی دیگر این دوره بیشتر طول بکشد.»

سخنگوی کمیساریای عالی پناهندگان در ترکیه با اشاره به این‌که تاکنون نتوانسته‌اند هیچ کشور مناسبی برای این پناهجویان پیدا کنند، افزوده است: «ما به تلاش‌مان ادامه می‌دهیم، اما من باید این را بگویم که کمیساریا نمی‌تواند کشوری را مجبور به پذیرش پناهنده کند. این تصمیم خود کشورهاست و مشکل هم در اینجاست.»

دو تن از این شهروندان در گفت‌وگو با زمانه از عدم پاسخگویی کمیساریای عالی پناهندگان در شهرهای وان ترکیه و باکوی آذربایجان گفته‌اند.

یکی از آنها که در وضعیت جسمی وخیمی قرار گرفته و تاکنون چندین‌بار به بیمارستان منتقل شده است، می‌گوید: «هیچکس به داد ما نمی‌رسد! می خواهیم مانند یک انسان با ما رفتار شود.»

با یکی از پناهجویان آذربایجان که در سومین روز اعتصاب غذای خشک خود قرار دارد تماس می‌گیرم: خسرو حیدری که لب و گوش خود را دوخته است و با صدایی لرزان و بریده بریده به سئوالات من پاسخ می‌دهد.

در چندمین روز از اعتصاب غذای خشک به سر می‌برید و چندنفر هستید؟

خسرو حیدری: سه روز از اعتصاب خشک ما می گذرد. ما سه نفر هستیم. البته دوماه پیش هم اعتصاب کرده بودیم. آن زمان رئیس «یو.ان» در باکو به طور شفاهی به ما قول داد که کار انتقال به کشور سوم به زودی درست می‌شود، اما فقط خواست ما را فریب دهد و تاکنون اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است.

به نظر شما چرا کمیساریای عالی پناهندگان در باکو با این‌که به شما قول داده ولی تاکنون کاری برای شما انجام نداده است؟

آقای آریان سال که رئیس یو.ان در باکو است و از چهارسال پیش در این بخش مشغول به کار بوده، مدت خدمتش رو به اتمام هست. تنها می‌خواهد وقت‌کشی کند و همه کارها را به صورت معلق گذاشته است. شاید در چند روز آینده این پست را تحویل بدهد.

در چندروز گذشته چه پاسخی به شما داده‌اند؟

تاکنون هیچ پاسخی به ما نداده‌اند.

شما از کدام شهر ایران به آذربایجان آمده‌اید؟

بنده از شهر سقز، یکی از دوستانم علی اکبر نیکبخت از تهران و گشتاسب شاهی از آذربایجان ایران.

از چه زمانی وارد خاک آذربایجان شده‌اید؟

۱۹ سال است که در آذربایجان هستم و ۱۱ سال پیش از یو ان پاسخ مثبت گرفته‌ام. علی‌اکبر نیکبخت هم به همان شیوه سال‌هاست که قبولی گرفته است ولی ما را به کشور سوم منتقل نمی‌کنند. با این مدت طولانی هیچ کسی به داد ما نمی‌رسد. می‌خواهیم تنها مانند یک انسان با ما رفتار شود. ما دنبال حق انسانی خود هستیم.

چهار روز از اعتصاب غذای خشک شما می‌گذرد. می‌توانید از وضعیت جسمی خودتان برای ما بگویید؟

به شدت سردرد و سرگیجه داریم. روز به روز ضعیف‌تر می‌شویم. یکی از دوستانم تاکنون دوبار دچار سکته قلبی شده است.

می‌خواهید به این اعتصاب غذا ادامه دهید؟

قصد شکست اعتصاب را نداریم، تا ببینیم خدا چه می‌خواهد.

آیا خانواده شما نیز در آذربایجان هستند؟

بله، بنده همراه با همسر و دو فرزندم در آذربایجان هستیم. علی اکبر نیکبخت هم متاهل است و شاهی مجرد.

چه تقاضایی از نهادهای بین‌المللی و حقوق بشری دارید؟

به ما می‌گویند تروریست. وقتی سازمان ملل اینگونه برخورد کند، دیگر فعالیت حقوق بشری چه معنایی پیدا می‌کند. به ما می‌گویند: هیچ کاری از دست ما بر نمی‌آید؛ شما تروریست هستید... به اندازه کافی ضررمند و تحقیر شده‌ایم و شاهد تبعیض بوده‌ایم. از همه کسانی که کمکی از دست‌شان برمی‌آید، می‌خواهم به ما کمک کنند. با ژنو و دیگر نهادها تماس بگیرید و به آنان بگویید که چرا بدین شیوه با ما برخورد می‌شود؟ ما از ظلم و بیدادگری جمهوری اسلامی فرار کردیم و اینجا در زندان افتادیم. ما چه گناهی کرده‌ایم؟

پناهجویان در ترکیه

پناهجویان اعتصاب‌کننده در شهر وان ترکیه هفت نفر هستند: شش شهروند کرد ایرانی و یک زن افغان که در ششمین روز اعتصاب غذای خشک به سر می‌برند.

یکی از آنها به نام سعدی، با زمانه به گفت‌وگو نشسته است. شما در چه منطقه‌ای از شهر وان دست به اعتصاب غذا زده‌اید؟

سعدی: ما هشت روز است که روبه‌روی یو.ان در شهر وان، دست به اعتصاب غذا زده‌ایم.

مسئولان کمیساریای عالی پناهندگان چه پاسخی به شما داده‌اند؟

تاکنون پاسخی دریافت نکرده‌ایم. فقط یک‌بار، سه‌روز پیش رئیس یو.ان به ما سر زد. اسمش توماس هست. به نوعی با ما حرف می‌زد که انگار کار بدی انجام داده‌ایم. به نوعی تحقیرآمیز با ما صحبت می‌کرد که انگار می‌خواست به ما بگوید که کار شما اصلاً درست نبوده است و خلاصه هیچ کاری از دست ما بر نمی‌آید و شما هم کاری از پیش نخواهید برد.

شما به آقای توماس چه گفتید؟

مدت زیادی از پذیرش ما می‌گذرد. در بین ما کسانی هستند که چهار تا شش‌سال است که در ترکیه هستند. از پذیرش ما هم بین دو تا چهارسال می‌گذرد. به وی گفتیم هیچ راه دیگری نداریم و آخرین راهی است که امتحان می‌کنیم. ما می‌خواهیم به اعتصاب غذای خود ادامه بدهیم تا بلکه بالاخره جوابی دریافت کنیم.

آیا پیشتر در این زمینه با کمیساریای عالی پناهندگان صحبت کرده بودید؟

ما تاکنون بارها به یو.ان مراجعه کرده‌ایم و به‌ندرت موفق شده‌ایم با رئیس یو.ان یا یکی از مسئولان صحبت و درخواست‌های‌مان را مطرح کنیم. هربار هم که مطالبات‌مان را مطرح کرده‌ایم، گفته‌اند پرونده شما به ما ربطی ندارد و هیچ کاری از دست ما برنمی‌آید. یا به ما می‌گویند به آنکارا مراجعه کنید. آنکارا هم فقط روزهای پنجشنبه به مدت سه ساعت یک خط تلفن برای تماس همه پناهجویان در ترکیه گذاشته است.

با گذشت هفت روز از این اعتصاب غذا، حال در چه وضعیتی جسمی قرار دارید؟

پس از گذشته سه روز پزشک به ما گفت اگر آب ننوشید حتماً کلیه‌های خود را از دست می‌دهید. از روز سوم فقط آب می‌نوشیم و کماکان در اعتصاب غذا به سر می‌بریم. یکی از دوستان ما که میانسال است دو روز در بخش مراقبت‌های ویژه در یکی از بیمارستان‌های شهر وان بود. دکتر گفته است هر لحظه امکان سکته قلبی وی وجود دارد. به همین خاطر دو روز تحت مراقبت پزشک بود.

روز گذشته هم یکی از دوستان‌مان پس از حالت بیهوشی به بیمارستان منتقل شد که بعد از پنج ساعت با وصل کردن سرم برگشت و هم اکنون در اینجا حضور دارد. تاکنون همه ما بدون استثنا به بیمارستان منتقل شده‌ایم ولی بعضی از ما چندبار این اتفاق برای‌شان افتاده است.

آیا پیشتر نیز برای رسیدن به خواسته‌های‌تان دست به اعتصاب غذا زده بودید؟

ما سابقه اعتصاب نداریم و همه مراحل قانونی که یو.ان برای یک پناهجو وضع کرده، با کمال احترام طی شده است، اما تاکنون پاسخی دریافت نکرده‌ایم. ما هم ناچار شدیم بدین‌شیوه اعتراض خود را بیان کنیم. ما طی صدها نامه به یو.ان این مسئله را مطرح کرده‌ایم که هم خود و خانواده‌های‌مان در ایران دچار مشکل هستند. این آخرین راهی بود که برگزیدیم.

ما از دست ظلم و ستم جمهوری اسلامی به یو.ان در این کشور پناه آورده‌ایم. از همه فعالان و نهادهای حقوق بشری می‌خواهیم نامه‌های حمایتی خود را به یو.ان شهر وان بفرستند تا ما از این وضع رهایی یابیم و به کشور سوم منتقل شویم.