مدارس طبیعت؛ تجربه کودک از آزادی و خودانگیختگی

نه از صندلی و کلاس‌های بسته خبری است، نه از کتاب و بودجه‌بندی درسی. از سال ۱۳۹۳ وقتی نخستین مدارس طبیعت در ایران تأسیس شد، قرار بر آن بود که کودکان از طریق بازی تجربه کنند، در کارگروهی ادغام شوند و به طور بی‌واسطه بیاموزند و بدون آنکه به طبیعت آسیب برسانند، از پس خود برآیند.

حالا تعداد مدارس طبیعت در سراسر ایران به بیش از ۴۰ مدرسه رسیده است.

این خبر را فریبا رضایی، رییس اداره آموزش اداره کل محیط زیست استان تهران در حاشیه نمایشگاه بین‌المللی محیط زیست اعلام کرد.

این مدارس در دولت حسن روحانی و در اسفند ۱۳۹۲ پا گرفت. زمانی که سازمان حفاظت از محیط زیست تفاهم‌نامه‌ای را با وزارت آموزش و پروزش امضا کرد؛ تفاهم‌نامه‌ای که به تدوین منشور مدارس جم یا مدارس جامع محیط زیستی انجامید.

مجوز مدارس طبیعت و وظایف و تکالیف مدرسه از سوی سازمان حفاظت محیط زیست صادر می‌شود. به طور کلی اما بار راه‌اندازی مدارس طبیعت بر عهده بخش خصوصی است. این مدارس را عمدتاً تسهیلگران طبیعت، گردانندگان مدرسه که اکثراً خود فعالان محیط زیست هستند، اداره می‌‎کنند.

کرمانشاه، همدان، آذربایجان شرقی، گیلان، گلستان، مازندران، خراسان شمالی و جنوبی، اصفهان، فارس و تهران از جمله استان‌هایی‌اند که مدارس طبیعت در آن برپا شده.

از عبدالحسین وهاب‌زاده به عنوان پایه‌گذار مدارس طبیعت در ایران یاد می‌کنند.

او که در دانشگاه ایالتی آیوا امریکا بوم شناسی خوانده، تاکنون سه بار برنده کتاب سال در ایران بوده است و در سال ۱۳۸۴ جایزه ملی محیط زیست ایران را هم بُرد. اما نگارش کتاب «تنوع زیستی» در سال ١٣۸۵ جایزه مهرگان علم را برای وهاب زاده به همراه داشت. او درباره ایده مدارس طبیعت به وب‌سایت خبرآنلاین می‌گوید:

«در مدرسه طبیعت کودک بازی خود انگیختگی می کند و از همه استعدادهایش بهره می گیرد. در این مدرسه بچه ها فرصت دارند که با آب، خاک، سنگ، گل، حیوان وگیاه ارتباط برقرار کنند. در این گفتمان کودکان با عمل خود می آموزند و نه از طریق آموزش مستقیم مربیان. باور کنید که کودکان همه خلاق و مبتکر هستند و این برخی انسان ها هستند که خلاقیت را در آن‌ها می‌کشند. مدرسه طبیعت، بازی را اصل زندگی در این دوره از رشد می‌داند و بر این باور است که کودکان تمرین زندگی می کنند».

تسهیل‌گران مدرسه طبیعت معتقدند این مدارس برای کودکان اعتماد به نفس می‌آورد. آنها در این مدارس از آزادی عمل و به همین اعتبار خودانگیختگی برای یادگیری بیشتر برخوردارند.

در حال حاضر تمامی دانش‌آموزان به خصوص گروه سنی زیر ۹ سال می‌توانند در این مدارس ثبت نام کنند. کودکان تا سن هفت سالگی می‌توانند تمام وقت در این مدارس حضور یابند. پس از آن بچه‌ها از طریق اردو می‌توانند در مدرسه حاضر باشند.

اما حضور والدین کودکان در این مدارس ممنوع است.

بچه ها در این مدارس می‌توانند با ابزار ساده خانه‌های چوبی بسازند، آشپزی کنند و با حیوانات اهلی آشنا شوند. آموزش در این مدارس از طریق مواجهه مستقیم با طبیعت صورت می‌پذیرد.

درسنامه‌های مدارس طبیعت از جمله کتاب «مدرسه و طبیعت» تنها در اختیار تسهیل‌گران قرار می‌گیرد و نه کودکان و بچه‌ها.

ایده مدارس طبیعت دهه‎هاست که به اشکال گوناگون در سراسر جهان دنبال می‌شود.

در ایران ظرف دو سال گذشته از این مدارس استقبال خوبی شده و گمان می‌رود ظرف دو سال آینده ۶۰ مدرسه طبیعت مشغول به کار باشند.

این مدارس هم در مکانی ثابت دایر هستند و هم سیار ایجاد می‌شوند.

قرار است در ساختار این مدارس هدر رفتن انرژی به کمترین میزان خود برسد، مصرف آب کم شود، از کاغذ استفاده شود و حداکثر استفاده از انرژی‌های نو و تجدیدپذیر در دستور کار قرار گیرد.

در سال‌های اخیر سازمان حفاظت محیط زیست توجه ویژه‌ای به آموزش‌های زیست محیطی نشان داده است. این سازمان با وزارت علوم  نیز به توافق رسیده تا برای آشنایی بیشتر فارغ التحصیلان رشته‌های دانشگاهی، چهار واحد درسی محیط زیست برای تمام رشته‌های تحصیلی دانشگاه تهران در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری اختصاص یابد.

در همین زمینه