معامله پیشنهادی کردهای عراق: زمین در ازای استقلال

رهبران کردستان عراق در نظر دارند از سرزمینهایی که در جریان بازپس گیری موصل از داعش تصرف کرده‌اند، به عنوان برگ چانه‌زنی برای پیشبرد خواست استقلال استفاده کنند.

در حالی که نیروهای عراقی به پیشروی خود به سمت مناطق کلیدی تحت کنترل داعش درغرب موصل ادامه می‌دهند، توجه‌ها به سمت شمال عراق و سرنوشت آن پس از قلع و قمع گروه‌های جهادی معطوف شده است. وزیران دولت منطقه‌ای کردستان عراق بر این باور‌اَند که یکی از گزینه‌های آنها برای کسب استقلال، که آرمان کردها کردها برای دهه‌ها است، می‌تواند ارائه سرزمین‌هایی به بغداد باشد که نیروهای پیشمرگه در جنگ اخیر تصرف کرده‌اند.

خوشبین به ترامپ

فلاح مصطفی، رئیس دفتر روابط خارجه اقلیم کردستان از دفترش در اربیل می‌گوید، علی‌رغم اتحاد نیروهای پیشمرگه و سربازهای عراقی در جنگ برای بازپس‌گیریِ موصل، دومین شهر عراق، زمان آن رسیده است که کردستان به تنهایی به جلو حرکت کند.

«مهم است که حق تعیین سرنوشت و استقلال دوباره بر روی میز قرار گیرد. ما به اتمام این رابطه ناسالم (با بغداد) نیاز داریم. اکنون ما نه کاملاً با بغداد یکپارچه هستیم و نه خودمان حاکمیت و استقلال کامل داریم.»
«ضروری است که درباره آینده بغداد و اربیل گفتگو شود، مخصوصاً راجع به استقلال. اکنون زمان بحث در مورد تعیین فرمول جدیدی برای این رابطه رسیده است. چیزی که  قبلاً ما در انجام آن شکست خورده بودیم.»

دولت ترامپ ممکن است از رؤیای استقلال حمایت کند؛ این اعتقاد موجب تقویت انگیزه کردها برای اقدام در جهت استقلال بوده است. همین تازگی ریاست جمهوری کردستان، مسعود بارزانی، با «جدیت» مسأله استقلال را با معاون رئیس جمهوری ایالات متحده، مایک پنس، در میان گداشته است.
فلاح مصطفی می‌گوید:

«تماس‌های مقدماتی‌ای که ما قبل، در حین و بعد از انتخابات آمریکا داشتیم دلگرم کننده بوده‌اند. ما باور داریم که این فرصت خوبی برای توسعه روابط هست. به زودی تماسهای بیشتری بین رهبران ما و رهبران آمریکایی برقرار خواهد بود. این‌ها همه دلگرم کننده است. و ما خوشبین هستیم.»

او همچین پیشنهاد داده که شنگال، محل سکنای ایزدی‌های کردزبان و دشت‌های نینوا، با ساکنان غالباً مسیحی، هر دو درنهایت به مناطقی خودگردان در کنار کردستان بدل بشوند.

پشت‌گرم به نفت و زمین

برای دولت منطقه‌ی کردستان، یک ضمانت بالقوه در کارزار جدایی از بغداد، نوار بزرگی از زمین است که نیروهای پیشمرگه از سیطره داعش آزاد کردند. مناطقی که نیروهای کرد بازپس گرفتند عبارت‌اند از بشیقه، تعداد زیادی از روستا و هزاران کیلومتر مربع از کشور که شامل قسمت بزرگی از استان کرکوک، شمال دیاله و شنگال می‌شود. در کل، کردها مناطق تحت کنترل خود را تا ۴۰درصد افزایش دادند.
مقامات نظامی کرد معتقد اند اینها مناطقی هستد که به بهای جان سربازان کرد پس گرفته شده‌اند. یک افسر کرد می‌گوید که تنها درجریان یک حمله علیه بشیقه، دژ سابق داعش، ۳۱ نفر از نیروهای پیشمرگه جان خود را از دست دادند. تا هفته پیش، در جنگ طاقت‌فرسای ۳۰ ماهه بر علیه داعش، ۱۶۸۲ نفر کشته و ۹۷۸۷ نفر زخمی شدند. وانگهی، این جنگ سنگین و شدید، عوارض و عواقب سنگینی بر دوش اقتصاد ضعیف منطقه گذاشته است.
کریم شنگالی، وزیر امور داخلی اقلیم و وزیر موقت امور نیروهای پیشمرگه می‌گوید: «جنگ هزینه بالایی دارد. باید از خانواده شهیدان حمایت کرد و مجروحان نیاز به درمان دارند.»
مسأله دیگر غنایم جنگی موصل است. با اینکه نیروهای پیشمرگه موافقت کرده‌اند که وارد شهر نشوند، کردها در ایجاد و حفظ امنیت مناطق واقع در شمال موصل نیروی مفید و مؤثر بودند، و این به نیروهای عراقی اجازه داد تا مأموریت خود را انجام دهند.
فلاح مصطفی در پاسخ به سؤال در مورد تمهیدات و برگهای مذاکره اربیل درخصوص موضوع استقلال گفت که «مسلماً» سرزمینهای تحت کنترل را باید حساب آورد:

«این مسأله مهمی است. مسئولیت، زمین، نفت، اقتصاد، فضای هوایی؛ همه این موارد باید به بحث گذارده شوند. ما می‌خواهیم مذاکرات با بغداد به شکلی صلح‌آمیز آغاز شود، به خصوص که ما همیشه با هم یک رابطه نزدیک استراتژیک داشته‌ایم.»

داعش از بین نمی‌رود

به نظر اکثر ۵/۵ میلیون جمعیت کرد مناطق شمالی، جدا شدن از عراق باید زودتر اتفاق می‌افتاد. آنها احساس می‌کنند که دولت مرکزی عراق حتی دیگر تظاهر به رعایت حقوق کردهای ساکن شمال کشور نمی‌کند. فلاح مصطفی می‌گوید «بغداد از ما می‌خواهد تابع و مطیع باشیم. ما نمی‌توانیم چنین چیزی را قبول کنیم. تشکیل یک عراق فدرال پروژه‌ای شکست خورده است.» او اضافه می‌کند اگر بغداد از به‌رسمیت شناختن استدلالهای ما سرباز زند، ممکن است برای مشروعیت بخشیدن به کارزار استقلال، اقدام به برگزاری یک همه‌پرسی کنیم. بنا به یک همه‌پرسی غیررسمی که در سال ۲۰۰۵ انجام شد، ۹۹درصد از دو میلیون نفرشرکت‌کنندگان موافق استقلال بودند.
اکنون اما این موفقیت نظامی نیروهای پیشمرگه است که رهبران کردستان عراق را امیدوار به تحقق این مسأله کرده است. دونالد ترامپ –که عهد کرده داعش را در هم بکوبد— کاملاً تحت تأثیر پیروزی‌های کردهای تحت حمایت نظامی آمریکا قرار گرفته است. کردها عامل اصلی جلوگیری از پیشروی نظامی ۲۰۱۴ داعش در سراسر کشور تلقی و به این خاطر تحسین شده‌اند. دولت اقلیم کردستان اعلام کرده است که این موفقیت علی‌رغم پشتیبانی بغداد حاصل شده است.
کریم شنگالی می‌گوید:

«در دو سالی که ما با داعش در جنگ هستیم، تنها چیزی که از بغداد دریافت کردیم، مقداری مهمات بوده است. آنها هیچی به نیروهای پیشمرگه نمی‌دهند. نه حقوقشان و نه حتی خرجشان را، هیچی.»

شنگالی همچنین اخطار داده است، پس از نابودی داعش، تنش‌های میان جمعیت سنی شمال عراق و نیروهای شیعه ممکن است ادامه یابد. بسیاری از سنی‌های عراق بدواً از ورود داعش به شهرهایشان استقلال کردند، چرا که آن را نیرویی آزادی‌بخش در مقابل نیروی‌های تحت کنترل شیعیان بغداد می‌دانستند. اکنون، پس از داعش نیز، به گمان شنگالی، این دینامیسم یک شبه از بین نخواهد رفت:

«داعش به این زودی از بین نمی‌رود، قلمروشان از دست می‌رود ولی در خاطر می‌مانند. ما باید ریشه‌های ظهور داعش را حل و فصل کنیم. اگرنه، یکی دیگر می‌آید. القاعده از بین رفت، داعش آمد. داعش برود، یکی دیگر می‌آید.»

کمتر از ۱۰۰ کیلومتر آن طرف‌تر در غرب دفتر شنگالی، یعنی در خط مقدم جنگ موصل، بنا به آخرین گزارش‌ها، نیروهای امنیت عراق با حمله به پدافند نیروهای جهادی از چند جبهه به پیشروی خود به سمت قلب موصول ادامه می‌دهند. با این حال، شنگالی گوشزد می‌کند این پیشروی با رسیدن جنگ به پیچ و خم‌های هزارتوی مرکز تاریخی شهر احتمالاً کند خواهد شد:

«در بخش قدیمی شهر نمی‌شود از تانک و وسائل نقلیه زرهی استفاده کرد، بنابراین نبرد خانه به خانه خواده بود. درهرحال، داعش هزاران نیروی خود را در جبهه شرقی از دست داده است. قویترین بخش از نیروها، به ویژه جنگجویان خارجی، کشته شده‌اند.»

او همچنان هشدار می‌دهد که داعش احتمالاً تاکتیک‌های کثیفی را به کار خواهد بست، مانند استفاده از ۷۵۰ هزار شهروندان غیر نظامی به عنوان سپر انسانی.
ساکنان بخش شرقی شه ر— که ماه پیش پاکسازی شد — در حال برگشتن به سر خانه و زندگی‌شان هستند. با این حال، دولت اقلیم کردستان هنوز میزبان یک میلیون و هشتصد هزار پناهنده عراقی و سوری است و از جامعه بین‌المللی درخواست حمایت فوری بشردوستانه کرده است.
شنگالی در توصیف بازدیدش از یک بیمارستان گفت:

«روی هر تخت ۴ بچه، ۳ نفر آواره، و یک محلی قرار دادند. می‌توانید ببینید که این مشکل چه فشاری روی خدمات ما گذاشته است.»

منبع: گاردین 

بیشتر بخوانید: