اجباری شدن: خدمت یا خیانت به لباس "سنتی" تاجیکان؟

حدود دو ماه است که در تاجیکستان صحبت از فرمانی است که مقدمه‌ اجباری شدن «لباس ملی» است. «اطلس» و «چکن» از لباس‌های مردمی تاجیکان است اما زنان تا امروز در پوشیدن آن اجباری نداشته‌اند. حال قرار است پوشیدن این لباس‌ها اجباری شود.

مقامات دولتی می‌گویند لباس ملی باید «اطلس» و «چکن» باشد و به نظر آنها این لباس‌ها از نمادهای «ملی» تاجیکان و از محبوب‌ترین پوشاک برای زنان تاجیک است. اما بسیاری نگران‌اند که اجباری شدن این پوشاک‌ محبوب باعث کاهش محبوبیت آن در بین بانوان تاجیک بشود و مردم را از آن دلزده کند و به آن به چشم لباسی رسمی نگاه کنند تا مردمی.

دولت تاجیکستان یکی از اولین کشورهای آسیای میانه بود که تقاضا کرد تا «اطلس» و «چکن» به عنوان «میراث ملی» تاجیکان ثبت بشود. همزمان با تلاش‌های بسیار برای محفوظ داشتن عنصرهای مادی و معنوی ملی تاجیکان، مدتی‌ست که دولت تاجکیستان در معرض انتقاد فعالان مدنی و به خصوص زنان فعال کشور قرار دارد. معترضان می‌گویند که اجباری کردن آنچه به علاقه و انتخاب مردم مربوط است باعث روی تافتن آنان از لباسی خواهد شد که هم اکنون نیز صورتی ملی اما عرفی و مردمی دارد.

مهین دوران، فعال اجتماعی و روزنامه‌نگار آزاد در تاجیکستان در گفت‌وگو با رادیو زمانه می‌گوید او هم مثل بسیاری از زنان تاجیک لباس ملی «اطلس» و «چکن» را دوست دارد، اما از زمانی که این دستور صادر شده او دچار تردید شده است. او معتقد است که زنان تاجیک بی‌شک لباس ملی خود را دوست دارند و هر کدام دو سه نمونه از این لباس‌ها را دارند، اما اجباری شدن این پوشاکی‌ها انتخاب آنها را محدود می‌کند و ایشان را مجبور می‌کند در هر مجلس رسمی صرفا از همین لباس ملی استفاده کنند.

به نظر می‌رسد که دولت تاجیکستان این دستور را در برابر دستور قبلی خود یعنی ممنوع کردن حجاب در مدارس و دانشگاه‌ها و دفاتر رسمی صادر کرده تا جلوی گسترش بی‌سابقه حجاب «غیرتاجیکی» را بگیرد؛ یعنی حجاب‌های عربی و ایرانی و پاکستانی که در سال‌های اخیر در کشورهای آسیای میانه طرفداران زیادی چشمگیری پیدا کرده است.

مهین دوران می‌گوید که روز ۸ مارس، روز بین‌المللی زنان، در مراسم دولتی از زنان پیشگام تقاضا شده بود که با لباس ملی «اطلس» و «چکن» به این گردهمایی رسمی ظاهر بشوند. یعنی زنان پیشگام دیگر به قول برخی در انتخاب پوشاک خود هم اختیار ندارند و باید لباسی را بپوشند که دولت تعیین کرده است.

ظاهر شدن همه زنان در مراسم رسمی روز آزادی زنان با لباس‌های اجباری با انتقاد برخی از رسانه‌های تاجیک روبه‌رو شد که تا کی زنان تاجیک به عنوان ابزار ترویج و تبلیغ‌های سیاسی استفاده و سوءاستفاده خواهند شد؟

واکنش زنان این روزها معمولا این است که برخی معتقد هستند که چون از قبل نیز این پوشاک‌ها را می‌پوشیده‌اند حال نیز وضع برای آنها فرقی نخواهد کرد، اما گروهی دیگر می‌گویند که حتی اگر از وظیفه‌های خود برکنار بشوند هم سر به زور خم نخواهند کرد و دیگر این لباس‌های ملی اجباری را به تن نخواهند کرد.

حال باید صبر کرد و دید که آیا آن دختران و بانوانی که لباس ملی «اطلس» و «چکن» را به عنوان یونیفورم نمی‌پذیرند با چه سرنوشتی رو به رو خواهند شد. هرچند تا حال گزارش نشده که دختری یا استاد دانشگاهی یا کارمند دولتی به خاطر سرکشی از این دستور از وظیفه و تحصیل برکنار شده باشد. باید تاکید کرد که نه‌تنها زن‌های فعال و پیشگام بلکه تعداد زیادی از مردان تاجیک نیز مخالف این دستور هستند و خواستار تجدید نظر کردن دولت تاجیکستان هستند.

مهین دوران، از زنان فعال و پیشگام و ساکن شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان است و نگران است که این دستور ممکن است کاملا به عکس عمل کند و نه‌تنها بر حفظ این لباس‌ها کمک نکند، بلکه محبوبیت این لباس‌ها را کاهش دهد. او مثال‌های عینی می‌آورد از رویدادهای مشابهی که در بین زنان پایتخت‌نشین مشاهده کرده است.

به گفت‌وگوی رادیو زمانه با مهین دوران می‌توانید در اینجا گوش دهید: