از انتخابات ۹۲ تا انتخابات ۹۶: سهم زنان از مشارکت سیاسی

تا انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری در ایران چیزی باقی نمانده. نامزدها در مناظره‌های گروهی، با فیلم‌های تبلیغاتی و گفت‌وگوهای مستقیم و حضور در شهرهای مختلف در حال رقابت‌اند. دعواهای سیاسی بالا گرفته و هرکدام دیگری را به کم‌کاری و بی‌اعتنایی به مطالبات مردم متهم می‌کنند اما در این میان صدای رسایی از زنان یا درباره مطالبات زنان شنیده نمی‌شود و تنها یک بیانیه با امضای کنشگران حقوق زنان منتشر شده که در آن مطالبات اساسی جامعه زنان را مطرح کرده ‌اند.

از سویی، نسبت به دوره‌های قبل سکوت و کم اعتنایی از سوی نامزدهای انتخابات بیشتر به چشم می‌آید. اگر در دوره‌های قبل برخی از نامزدها تلاش می‌کردند با وعده‌های انتخاباتی مبنی بر بالا بردن اشتغال زنان، دادن سهم بیشتر به زنان در پست‌ وزارت و معاونت رای نیمی از جامعه یعنی زنان را به خود جلب کنند، این بار حتی تلاش چندانی برای این کار نمی‌کنند.

پرونده پیش رو، برگزیده‌ای است از مطالب زمانه درباره سهم زنان از مشارکت سیاسی، چه در قالب کاندیدا و نماینده، چه در مقام رای‌دهنده و نیروی اجتماعی؛ در فاصله دو انتخابات از ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶.

بخش زنان زمانه

زنان و انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۶

۱۴ روز مانده به انتخابات ریاست جمهوری در ایران، جمعی از فعالان حوزه زنان از مطالبات خود با ۱۸۰ امضا رونمایی کردند. امضاکنندگان نوشته‌اند که انتظار دارند دولت دوازدهم سهم ناچیز زنان را در بازار کار به بیش از دوبرابر آمار فعلی افزایش دهد و حداقل ۳۰ درصد از کابینه به زنان توانا و برابری‌خواه اختصاص یابد.

انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری در ایران با کمترین میزان طرح مطالبات جامعه زنان کشور از زبان کاندیداها در حال برگزاری است اما همین فرصت هم بهانه‌ای برای طرح مطالبات زنان در فضای جامعه و شبکه‌های اجتماعی شده است.

نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در حالی در یک مناظره سه ساعته با عنوان «مناظره فرهنگی و اجتماعی» شرکت کردند که حتی یکی از شش سؤال اصلی این مناظره درباره زنان نبود.

با اینکه هربار در آستانه انتخابات‌ ریاست‌جمهوری در ایران بحثی درباره امکان کاندیداتوری زنان مطرح شده، اما این بحث‌ها هرگز اهمیت سیاسی پبدا نکرده‌ و به دلیل غلبه و سیطره مردان موضوع به سرعت از بحث فعالان سیاسی خارج شده است.

شورای نگهبان در آستانه انتخابات دوره دوازدهم ریاست جمهوری در ایران، معنای واژه «رجال» را که از شرایط ریاست جمهوری در ایران است، روشن نکرد اما برخی از زنان با حضور در محل ثبت نام کاندیداها به این روند اعتراض کردند.

اعظم طالقانی که به انگیزه تعیین تکلیف در مورد تعریف «رجل سیاسی» برای انتخابات ریاست جمهوری نامزد شده بود، گفته است: «ما یک روز در قم به خدمت علما رسیدیم تا موصوع حضور زنان در انتخابات ریاست‌ جمهوری را حل کنیم ولی به جز یکی از علما که در این مورد سکوت کردند باقی علما با این امر مخالفت کردند.»

افزایش یک درصدی زنان کاندیدای شورای شهر، در کنار افزایش موردی و گاه غلبه تعداد زنان کاندیدا در برخی از مناطق ایران، این تصور را به وجود آورده که مشارکت بسیار گسترده بوده و سهم زنان چشمگیر، این پرسش همچنان وجود دارد که حضور شش درصدی زنان در مقابل حصور ۹۳ درصدی مردان چه تاثیری بر مدیریت شهری و روستایی ایران خواهد داشت؟

موانع مشارکت سیاسی زنان

شمار زیادی از زنان فعال، با اتهام فعالیت‌های سیاسی، زندان‌های ایران را تجربه کرده‌اند. حتی آن‌ها که عرصه فعالیت‌شان اجتماعی و فرهنگی بوده، به سیاسی بودن فعالیت‌های‌شان متهم شده‌اند. زنان بسیاری به عنوان معترض در صحنه تظاهرات و گردهمایی‌‌ها حاضر شده‌اند. با این حال، مشارکت سیاسی زنان ایران در مقایسه با کشورهای دیگر دنیا به چشم نمی‌آید.

سهم زنان در عرصه سیاسی در ایران چقدر است؟ در ریاست قوای سه‌گانه، عضویت در شورای نگهبان، مجلس خبرگان رهبری، مجمع تشخیص مصلحت نظام، قضاوت و .. تقریبا صفر.

زنان در دوره‌های مختلف مجلس ایران چگونه حضوری داشته‌اند و نقش آن‌ها در پیگیری مطالبات‌ زنان چه بوده است؟

حزاب ایران، اصلاح‌طلب یا غیر اصلاح‌طلب، کارنامه پرباری از نظر حضور زنان ندارند. بیشتر آن‌ها در زمان تاسیس از اساس این بخش از جامعه را نادیده گرفته‌اند و اعضای اصلی و موسسان آن‌ها مردان بوده‌اند.

زنان چقدر آمادگی پذیرش نقش‌های کلان سیاسی را دارند؟ فعالان سیاسی زن چقدر برای به دست آوردن کرسی‌های مجلس یا شوراهای شهر و روستا تلاش می‌کنند؟

زنان و انتخابات مجلس دهم

برای انتخابات مجلس دهم ایران، آرایش سیاسی زنان برای تغییر چهره مجلسی با اکثریت اصول‌گرا، تغییر کرد. با وجود این تحرکات، حتی نشانه‌ای از امکان ورود زنانی با افکار و ایده‌های متفاوت به مجلس دیده نمی‌شد.

در حالی که گروهی از زنان در ایران کمپینی به نام «تعییر چهره مردانه مجلس» راه‌ انداخته‌ بودند، برخی از چهره‌های نزدیک به محافظه کاران در ایران، این کمپین را مورد انتقاد قرار می‌دادند.

کمپین تغییر چهره مردانه مجلس خاموش شد وصدای زنان و مطالبات‌شان از مجلس ایران هم خاموش شد. تنها برخی از گروه‌ها  تلاش کردند در شبکه‌های ارتباطی مثل تلگرام برای مشارکت سیاسی زنان فعالیت کنند و باقی صداهای مخالف به نفع آنچه که «رای سلبی» خوانده می‌شود، خاموش شد.

زنان و انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲

زنان به عنوان همسران شخصیت‌های سیاسی در سنت سیاسی ایران اثر مستقیمی نداشته‌اند. محافظه‌کاری رهبران مذهبی ایران، هرگز اجازه نداده که همسران خود را به عنوان شخصیت‌های دارای نقش سیاسی به جامعه معرفی ‌کنند.

دولت یازدهم: فعالان حقوق زنان، چه چشم‌اندازی را برای جنبش زنان و مطالبات این جنبش در دوران زمامداری او به عنوان سیاستمدار راست میانه‌ای که حمایت اصلاح‌طلبان را نیز دارد، پیش‌بینی می‌کنند؟

با اینکه هنوز فهرست نهایی و قطعی اعضای کابینه جدید از سوی حسن روحانی اعلام نشده، اما گمانه‌زنی‌های منتشر شده در رسانه‌ها حاکی از آن است که هیچ زنی در دولت یازدهم به سمت وزارت منصوب نخواهد شد.

سهم‌خواهی زنان از قدرت سیاسی، سال‌هاست که به عنوان یکی از مطالبات اجتماعی و سیاسی در میان فعالان زنان مطرح بوده و  همواره نسبت به موانع و محدودیت‌هایی که در این زمینه وجود دارد، اعتراض می‌شود.

بسیاری از کاندیداهای ریاست جمهوری دوره یازدهم، برای جمع‌آوری آرای مردم و جلب نظر آنان قول انتصاب زنان در سمت‌های مدیریتی کلان را داده بودند. سهم زنان چه شد؟

بیشتر بخوانید، در صفحه ویژه انتخابات