دولت یازدهم تا چه حد به توافقنامه اقلیمی پاریس پایبند بود؟

در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۶ از مجید محمدی محقق کارشناس ارشد انرژی و نویسنده این حوزه پرسیدم که سیاست‌های دولت در حوزه انرژی چقدر موفق بوده؟ دولت تا چه حد توانسته به توافقنامه اقلیمی پاریس به عنوان مهم‌ترین تعهد زیست محیطی خود در عرصه بین‌الملل پایبند باشد؟

مجید محمدی محقق در سوئد تحصیل کرده و اکنون بیش از دو دهه است که با مسائل انرژی در بزرگترین شرکت انرژی آن کشور مواجه بوده است.

♦ زمانه: با در نظر داشتن شعارهای زیست محیطی دولت و تعهد ایران به توافقنامه پاریس، آیا دولت ایران توانسته به سمت اقتصاد کم‌کربن و جایگزینی انرژی‌های تجدیدپذیر با سوخت‌های فسیلی حرکت کند؟

مجید محمدی محقق: در کنفرانس پاریس در سال ۲۰۱۵ ایران متعهد شد که به شرط برداشته شدن تحریم‌ها حاضر است تا سال ۲۰۳۰ میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را در مقایسه با سال ۲۰۱۰ تا سقف ۱۲٪ کاهش دهد؛ البته در صورت ادامه تحریم‌ها تا سقف ۴٪.

بنابر این تعهد نسبت به سقف تولید ۱۳۸۹ ایران می‌باید سقف تولید دی اکسید کربن خود را تا سال ۱۴۰۹ حدود ۵۸۰ میلیون تن کاهش دهد. در نمودار۱ دو فرض یکی اگر روند رشد تولید دی اکسید کربن به همین منوال ادامه پیدا کند و دیگر اگر ایران پایبند به تعهد خود باشد ترسیم شده است.
اصولاً تولید گازهای گلخانه‌ای حاصل فعالیت انسان را می‌توان به‌طور کلی به چند دسته تقسیم کرد:

به دلیل شرط داشتن اختصار در این مصاحبه فقط به نکته اول یعنی بررسی تولید گازهای گلخانه‌ای توسط نیروگاه‌های حراتی می‌پردازم. البته لازم به ذکر است که این خود یکی از اصلی‌ترین عوامل تولید گازهای گلخانه‌ای است.

بگذارید ببینم که ایران در سال ۱۳۸۹ چه میزان دی اکسید کربن در نیروگاه‌های حرارتی خود تولید کرده است.

در این سال حدود ۱۱۸ میلیون تن دی اکسید کربن توسط نیروگاه‌های حرارتی تولید شده است. اگر ایران بخواهد به حداقل تعهد خود عمل کند در این صورت می‌باید سقف تولید خود را تا سال ۱۴۰۹ به ۱۱۳ میلیون تن در سال کاهش دهد. شاید تصور کنید که ۵ میلیون تُن آن هم در ظرف ۲۰ سال رقم زیادی نیست. اما مشکل این است که نیاز به برق هر سال رو به افزایش است و برای مثال این افزایش بین سال‌های ۹۴ تا ۹۵ بیش از ۳٪ بوده است.

با این فرض که این رشد ادامه پیدا کند این خود بدین معنی است که مسئولان با یک چالش بزرگ مواجه هستند زیرا از یک طرف می‌باید تولید فزاینده برق را پاسخگو باشند و از طرف دیگر سقف تولید دی اکسید کربن را نگذرانند از حد مجاز بیشتر شود. و این شدنی نیست الا با سیاست بلند مدت انرژی.

نظری به نمودار ۲ نشان می‌دهد که دولت توانسته است در تولید برق جلوی افزایش دی اکسید کربن را لااقل برای سال ۹۵ بگیرد و حتی میزانی آن را کاهش دهد. لازم به ذکر است که تولید دی اکسید کربن بسیار وابسته به رشد اقتصادی است و برای مثال بین سال‌های ۹۱ تا ۹۲ ما افت کلی تولید دی اکسید کربن داشته‌ایم. اما در اینجا در بین سال‌های ۹۴ تا ۹۵ صنعت برق مجبور بوده است ۸٫۵ تروات ساعت برق بیشتری درست کند.

♦ زمانه: دولت یازدهم چگونه و با چه ابزاری توانسته در بخش تولید برق از تولید گازهای گلخانه‌ای بکاهد؟

مجید محمدی محقق: به طور کلی دولت توانسته

اما این میزان کارکرد هر چند مطلوب است اما کافی نیست زیرا برای مثال بخش بزرگی از این افت انتشار دی اکسید کربن مربوط به بالا بردن کارایی نیروگاه اتمی بوشهر است که در سال آینده هر چند میزانی بهبود می توان انتظار داشت اما این افزایش بسیار کمتر از سال ۹۵ خواهد بود. نکاتی که می‌باید با آن بیشتر کار شود عبارتند از:

♦ زمانه: ایران چه چالش‌های کلانی در این مسیر پیش روی خودش دارد؟

مجید محمدی محقق: اول از همه نرخ بهره بالا سبب گران شدن سرمایه‌گذاری‌ها می‌شود. به‌خصوص در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر که احتیاج به سرمایه زیاد در زمان طولانی دارد.

دوم اینکه خشکسالی باعث می‌شود ایران نتواند به نیروگاه‌های برق آبی جهت تولید بیشتر برق تکیه بکند. در ضمن رو آوردن به شیرین‌سازی آب که خود طلب انرژی می‌کند؛ در حال حاضر این انرژی توسط سوخت فسیلی تامین می‌شود.

علت سوم هم فقدان سرمایه دولتی که بتواند به‌طور چشمگیر به سبد انرژی کمک کند. برای مثال آنچنان که دولت آلمان در مورد نیروگاه‌های تجدیدپذیر کرده است.

♦ زمانه: آیا تأمین برق از طریق نیروگاه های اتمی در ایران میتواند جایگزین زیست محیطی مناسبی برای نیروگاه هایی قدیمی باشد تا بدین ترتیب تولید دی اکسید کربن کاهش یابد؟

مجید محمدی محقق: اجازه دهید چند فاکت برای توضیحی مطلب بیاورم: