فمینیسم و جنبش هیپ‌هاپ

هیپ هاپ جنبش فرهنگی است که در دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی به اوج شهرت خود رسید. با وجود اینکه اغلب مردم هیپ هاپ را با موسیقی رپ یکی می‌دانند، اما جنبش هیپ هاپ به غیر از موسیقی رپ شامل گرافیتی، رقص هیپ هاپ و دی جینگ نیز می‌شود.

این جنبش طی دهه‌های گذشته بسیار مورد توجه قرار گرفت و موسیقی رپ به دلیل لحن اعتراضی‌اش تبدیل به یکی از محبوب‌ترین ژانرهای موسیقی مخصوصاً در میان جوانان شد.

رپ که عبارت است از سخنرانی سریع و آهنگین (rhythm and Poetry, Rhythmically)، نوعی طرز گویش و خوانندگی است که توسط جوانان سیاهپوست آمریکایی در محله برانکس که محله کلیمی‌های سیاه پوست در نیویورک و یکی از فقیرترین مناطق شهربود، شکل گرفت و نه تنها به یکی از پرنفوذترین و اثرگذارترین سبک‌های موسیقی بدل شد بلکه به عنوان سلاح مبارزه جوانان سیاه با تبعیض‌های نژادی، اقتصادی و اجتماعی در آن زمان شد. زمانی که این سبک رشد کرد و بسیار پرطرفدار شد نیازمند یک عنوان بود که اصطلاح هیپ هاپ را آفریکا بمباتا ۲ یکی از دی‌جی های آمریکایی اهل محلهٔ برانکس جنوبی که در توسعه سبک هیپ‌هاپ در دهه هشتاد میلادی در نیویورک نقش موثری داشت بعد از چند سال استفاده کرد.

به باور علاقمندان به این سبک، هیپ هاپ فقط نژاد و قومیت نیست، بلکه بیان باورها و عقاید است؛ سبکی که دیدگاه نسل امروز را نسبت به جامعه و جهان تحت تأثیر قرار داده و این مسئله در لباس پوشیدن و طرز صحبت کردنشان نیز به وضوح دیده می‌شود.

این ژانر از موسیقی از درد و رنج مردم آمده است و از موضوعاتی حرف می زند که بقیه ژانرهای موسیقی به آن توجه ندارند. در آمریکا به دلیل نبود امکانات برای خانواده‌ها در مناطق حاشیه نشین، مردم با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کردند که نتیجه‌اش خشونت، ترویج فرهنگ گانگستری، خرید و فروش مواد مخدرو همچنین ازدیاد خشونت خانگی بود. در این شرایط زنان نیز از مهمترین قربانیان این شرایط بودند که سو استفاده جنسی و تجاوز در این بین به وضوح دیده می‌شد.

در آمریکا بعد از اینکه هیپ هاپ شکل گرفت و رشد کرد تا مدت زیادی به صورت انحصاری در دست مردان بود. با وجود اینکه اعتراض در این سبک از موسیقی متوجه مقوله تبعیض بود، اما مردان نیز در آثار خود چهره منفی و زشتی از زنان به تصویر می‌کشیدند و با القاب بد و رکیک آنها را مورد خطاب قرار می‌دادند.

به دلیل تصویر بسیار منفی که از زنان در هیپ هاپ به نمایش گذاشته شد، زنان تصمیم گرفتند که خود نیز از این ژانر، هم برای جواب دادن به رپرهای مرد استفاده کنند و هم اینکه بتوانند حرفهایشان را بزنند و ازعدالت جنسیتی و برابری بگویند. فمینیسم هیپ هاپ شکل گرفت تا سؤال کند که برای مجبور کردن آدمها به پذیرفتن نقشهای سنتی و بر اساس باورهای غلط و شخصی خودمان چه استدلالی داریم و چرا گروهی را ارزش گذاری کرده و پایین‌تر از گروه دیگر قرار می‌دهیم.

فمینیسم هیپ هاپ به فمینیست‌هایی که بعد از سال ۱۹۶۴ به دنیا آمده‌اند اطلاق می‌شود؛ کسانی که احساس می‌کردند فمینیسم سیاه درباره مسائل زنان متعلق به نسل هیپ هاپ بی توجه بوده و فعالیتی در این زمینه نداشته است.

اصطلاح فمینیسم هیپ هاپ را جوآن مورگان روزنامه نگار و منتقد فرهنگی در سال ۱۹۹۹ مطرح کرد. این سبک بر فمینیسم سیاه پایه گذاری شده است که  از جمله قدیمی‌ترین و قدرتمندترین جریانهای فمینیستی اقلیتی است که عمدتاً در آمریکا گسترش یافته و بر این مسئله تاکید دارد که زنان سیاه پوست بیش از آنکه قربانی ظلم مردان باشند قربانی تبعیض‌های نژادی هستند و اذعان می‌کنند که مبارزات آنها باید با در نظر گرفتن تبعیض‌های نژادی، جنسی و طبقاتی پیگیری شود.

از اواخر دهه ۸۰، بسیاری از هنرمندان سیاه پوست در متن آهنگهای خود به مسائل زنان پرداختند و سعی کردند از طریق موسیقی، پیام‌های مختلفی را به مردم و مخصوصاً زنان برسانند. کوئین لطیفه، لارین هیل، سالتان پپا از جمله افرادی بودند که از این ژانر موسیقی برای قدرت دادن و تقویت و احترام به زنان به خصوص زنان سیاه استفاده کردند؛ به طور مثال کوئین لطیفه با آهنگ خانمها مقدم‌ترند، مک لیت با آهنگ دختر بزرگ گریه نمیکنه.

فمینیسم هیپ هاپ با فمینیسم سنتی که تمرکزش بر جنبشهای آزادی خواهانه و برابری خواهانه است تفاوت دارد؛ به این معنا که فعالان حقوق زن و هنرمندان فمینیست حامی برابری‌های جنسیتی، به دنبال برابری حقوق زن و مرد در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هستند و تبعیضاتی را که علیه زنان در جامعه اعمال می‌شود، نقد می‌کنند و تمرکزشان متوجه حقوق زنان و حقوق مدنی آنها (که عمدتاً مربوط به مسائل و منافع سفیدپوستان) است.

فمینیسم هیپ هاپ یک راه اندیشیدن و زندگی کردن است که ریشه در تجربیات زندگی افراد دارد. هنرمندان این سبک از موسیقی به خود زنان توجه می‌کنند؛ کوئین لطیفه در سال ۱۹۹۵ با آهنگ وحدت (unity) از وحدت میان زنان حرف می زند، از بی احترامی که به زنان در سطح جامعه می‌شود، از شرایطی که مردان برای خوار کردن زنان از الفاظ رکیک مخصوصاً فاحشه استفاده می‌کنند می‌خواند و می‌گوید. این آهنگ آغازگر بحث درباره خشونت و تجاوز به زنان در جامعه آفریقایی- آمریکایی شد و همچنین به زنان رپر سیاه پوست در حوزه این سبک از موسیقی قدرت داد، جایی که مردان فقط بر آن سلطه داشتند.

آیشه دوره‌ام هیپ هاپ فمینیسم را یک جنبش اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و فکری می‌داند که ریشه در آگاهی نهادینه شده از نسلی از زنان می‌داند که به رسمیت شناخته شدن در جامعه را موقعیت محوری برای مداخله سیاسی جهت به چالش کشیدن، مقاومت کردن و بسیج همگانی برای از بین بردن سیستم سلطه گری بر خود می‌دانند. او بحث فمینیسم هیپ هاپ را فراتر آر این می‌برد و آن را به عنوان جنبش متمایزی معرفی می‌کند که هدفش تغییر و شکل دادن به هویت و جنسیت زنان سیاه و به طور کلی فمینیسم است.

از زمان پیدایش جنبش هیپ هاپ، زنان در عرصه‌های مختلف آن حضور داشتند اما نقش و حضور آنها در موسیقی هیپ هاپ بسیار نادیده گرفته می‌شد.

موسیقی رپ تحولی در ایجاد موج جدید فمینیستهای سیاه ایجاد کرد، کسانی که نه تنها از تبعیض‌های جنسی و نژاد پرستی حرف می‌زدند بلکه از این ژانر از موسیقی به عنوان وسیله‌ای برای تقویت جامعه زنان آفریقایی- آمریکایی استفاده می‌کردند.

آن‌ها توانستند پلی بزنند بین فرهنگ مردمی عامه پسند و معروف با فعالیتهای فمینیستی که قابلیت ایجاد بسیج همگانی و موج جدید را داشت؛ و این فعالیتها از زمانی که روزنامه نگاران، محققان و نظریه پردازان شروع به ونوشتن کتاب و مقالات درباره این موضوع کردند، پررنگ‌تر شد

بسیاری از زنانی که کار خود را در حوزه هیپ هاپ آغاز کردند خود را یک فمینیست نمی‌دانستند، حتی بیشتر آنها حتی فکرش را هم نمی‌کردند که روزی از فعالیت‌های آن‌ها برداشت فمینیستی شود و آنها به نوعی فعالان حوزه فمینیست به شمار بیایند که برای رسیدن زنان (حتی با وجود اینکه تمرکزشان بر موقعیت زنان سیاه پوست بود) به مطالباتشان و حقوق برابر کمک کنند.

در کنار آرزوهای اولیه برای ابراز عقیده و بیان نظر بسیاری از رپرهای زن به دنبال همان خواسته‌هایی بودند که خوانندگان رپ مرد بودند؛ تمایل به نشان دادن متنهای جذاب آهنگشان، آرزوی داشتن مخاطبان بیشترو انگیزه دادن به ایجاد تغییر در جامعه.

از اولین نسل هنرمندان هیپ هاپ، مردان و پسران در هر چهار حوزه هیپ هاپ نقش بیشتری را بازی کردند و سلطه بیشتری داشتند و در اشعار خود نیز درباره زنان اما با لحنی تحقیر آمیز حرف می‌زدند. در نتیجه اولین زنان رپر شروع به جواب دادن مستقیم به همتایان خود از طریق متن آهنگ‌هایشان می‌کردند. در واقع موسیقی رپ مجالی برای کشمکش، جدل و دعوا بین این دو گروه بود که با گذشت سالها همچنان ادامه دارد.

به نظر جفریس (Jeffries) در فرهنگ هیپ هاپ نمایش دسته جمعی و فردی زنان و انتقادهایشان به طور طبیعی مربوط به حوزه فمینیسم نیست. تنها در صورتی که در متن آهنگهایشان ودر تصاویر به طور مشخص سلطه مردان به زنان را به چالش بکشند، می‌توان آنها را فمینیست نامید و فعالیتهایشان را در زمره فعالیتهای فمینیستی قلمداد کرد. زنان رپری را که عناوین قدرتمند برای خود برگزینند و یا در متن آهنگهایشان به صورت پرخاشگرانه برخورد کنند، نمی‌توان فمینیست هیپ هاپ دانست. به چالش کشیدن وضع موجود مهترین مسئله است.

موضوع مورد بحث در آهنگهای امروز هنرمندان زن هیپ هاپ بیشتر به موضوعات روزمره و دغدغه‌های ذهنی زنان می‌پردازد؛ از بدنتان خجالت نکشید، سایز و افتادگی بدنتان و نداشتن طراوت جوانی و نوجوانی باعث نشود خودتان را از نظر روحی تحت فشار بگذارید، یاد بگیرید به بدن خود عشق بورزید. آن‌ها در آهنگ‌هایشان از زنان می‌خواهند که از تجربیاتشان هرچند تلخ و ناگوار بگویند. اگر مورد آزار و اذیت جنسی قرار گرفته‌اند از ابراز آن نترسند، اگر به آنها تجاوز شده است احساس شرمندگی نکنند و خود را مقصر ندانند.

با وجود اینکه فمینیسم هیپ هاپ بیشتر در رابطه با فمینیسم سیاه شناخته می‌شود اما به عقیده بسیاری از محققان و فمینیست‌ها بهتر است یک وسیله برای فمینیست‌ها (چه سیاه چه سفید) قلمداد شود.

ارزش گذاری زنان پایین‌تر از مردان، توهین، خشونت خانگی، آزار و اذیت جنسی از جمله مشکلاتی است که زنان با هر نژاد، سن و شرایط اجتماعی با آن مواجه هستند و بسیار مهم است که این مسائل روشن‌تر، بدون ترس و از زبان خود زنان بیان شود.

لینک مطلب در تریبون زمانه

منبع: کانون زنان ایرانی

منابع ترجمه

Kalle Berggren, Hip hop feminism in Sweden: Intersectionality, feminist critique and female masculinity, January 7, 2014

Price, Kimala (2007), “Hip-hop feminism at the political crossroads: organizing for reproductive justice and beyond”

Hargrove, Callia (March 5, 2015). “What hip-hop taught me about feminism”. racked.com. Racked. Retrieved December 8, ۲۰۱۵

Rampton, Martha (October 25, 2015). “Four waves of feminism

Ofori-Atta, Akoto (21 March 2011). “Is hip-hop feminism alive in 2011?”. The Root. Retrieved ۹ May ۲۰۱۵٫

Hargrove, Callia (March 5, 2015). “What hip-hop taught me about feminism”. racked.com. Racked. Retrieved December 8, ۲۰۱۵٫

“Women, Feminism, & Hip Hop”. socialism.com. Retrieved ۲۰۱۶-۱۲-۰۹٫

Lindsey, Treva B. (2015). “Let me blow your mind: hip hop feminist futures in theory and praxis”. Urban Education. Sage. ۵۰ (۱): ۵۲–۷۷٫ doi:10.1177/0042085914563184.