نادیا مراد: زنی که می‌خواهد عدالت درباره داعش اجرا شود

نادیا مراد ۲۱ ساله بود وقتی که جنگجویان دولت اسلامی او را ربودند، کتکش زدند و به او تجاوز کردند. او یک یزیدی بود که داعشی‌ها آنها را کافر به حساب می‌آورند، در دو سال اخیر او تنها به دنبال تحقق عدالت درباره آنهاست.

این هفته، مراد یک پیروزی کوچک اما مهم به دست آورد. کشورش عراق اجازه داد که شورای امنیت یک گروه حقیقت یاب مستقل را برای جمع آوری مدارک درباره جنایت‌های دولت اسلامی و نه فقط علیه یزیدیان به این کشور بفرستد. بدون چنین اجازه‌ای شورای امنیت مجبور به صدور قطعنامه برای فرستادن چنین گروهی بود.

باید معلوم شود که این جنایت‌ها چطور و کجا صورت گرفته و اتهامات تا چه حد قابل اعتمادند.

تلاش نادیا مراد، آزمودن صحت وعده‌های بین المللی درباره عدالت است که از خاکستر نسل کشی ناسیونالیستی ۷۰ سال پیش، پس از جنگ جهانی دوم متولد شده است.

دولت اسلامی، زمانی که جهان مجموعه ای از قوانین محکم ایجاد کرده و دادگاه بین المللی کیفری در لاهه را به طور دقیق برای جلوگیری و مجازات افرادی که مرتکب چنین جنایاتی شده‌اند تشکیل داده، مرتکب این جنایات شد.

در اوایل ماه اوت، کمیسیون تحقیق مجاز سازمان ملل متحد، قدرت های جهانی را به رسمیت شناختن جنایات نسل کشی علیه یزیدی‌ها و «بازگشت به وضعیت عدالت» فراخواند. با این حال، تلاش برای تحقیق درباره این جنایت‌ها ساده نیست چه رسد به پیگرد قانونی آنها.

شورای امنیت قدرت فرستادن محققان برای جمع آوری مدارک و یا ایجاد یک دادگاه ویژه را دارد. اما بدون رضایت عراق تمایلی به انجام این کار نداشت.

این رضایت چهارشنبه صادر شد. ابراهیم الجعفری، وزیر امور خارجه عراق، در نامه‌ای به سازمان ملل متحد گفت که دولت او با دولت بریتانیا، بر اساس پیش نویس قطعنامه شورای امنیت ملل متحد، خواستار حضور «متخصصان بین المللی جرم و جنایت» برای تحقیق درباره دولت اسلامی است. حساسیت سیاسی در نامه او روشن بود. الجعفری بر حفظ «حاکمیت ملی و مصلحت» عراق در تصویب چنین قطعنامه ای تأکید کرد.

امل کلونی، وکیل و فعال حقوق بشر بریتانیایی که نماینده خانم مراد است، گفته که او از رضایت عراق برای بررسی‌های بین‌المللی استقبال می‌کند.

خانم کلونی در بیانیه‌ای که روز چهارشنبه صادر کرد گفت: «یزیدی‌ها و دیگر قربانیان ISIS می‌خواهند عدالت را در یک دادگاه قانونی ببینند و شایستۀ آن هستند. من امیدوارم که نامه دولت عراق، آغاز پایان عدم مصونیت نسل کشی و سایر جنایاتی باشد که داعش در عراق و سراسر جهان مرتکب شده است.»

البته عدالت برای اخزاب و گروه‌های مختلف معانی متفاوتی دارد.

عراق هزاران عضو مظنون به عضویت در گروه‌های تروریستی ممنوع را تحت قوانین ضد تروریسم خود بازداشت کرده است که ممکن است مجازات‌شان اعدام باشد.

پرونده جنگجویان دولت اسلامی در دادگاه‌های داخلی تونس و آلمان و عراق در حال بررسی است، هرچند هنوز مشخص نشده است که چگونه و یا در چه شرایطی، رهبران ارشد گروه به اتهام جنایات بین المللی، از جمله نسل کشی، محاکمه خواهند شد.

تلاش برای محاکمه چنین جنایاتی در دادگاه‌های محلی، می‌تواند مشکل باشد. بالکیز جراح، مشاور ارشد سازمان دیده بان حقوق بشر می‌گوید: «به طور قابل ملاحظه ای، اراده سیاسی برای مجازات مستقل و بیطرفانه در کشورهایی که تحت تاثیر اختلافات قرار دارند، موجود نیست.»

خانم مراد، اکنون ۲۴ ساله و به اندازه کافی بلندپرواز است. او خیلی لبخند نمی‌زند و به ندرت از آنچه که روی کاغذ نوشته فاصله می‌گیرد. او تونیک‌های سیاه و کفش های مناسب راه رفتن استفاده می‌کند. گاهی اوقات به نظر می‌رسد که او به جای اینکه به فکر ظاهر و شیک پوشی‌اش باشد، می‌خواهد رهبران جهان را تحت تاثیر وحشتی که تجربه کرده قرار دهد.

او با نخست وزیر کانادا، ملکه اردن، سفیران ایالات متحده (نمایندگان از هر دو دولت اوباما و ترامپ)، دو دبیر کل سازمان ملل متحد در چندین مراسم با حضور مقامات و شهروندان، ملاقات کرده است.

نادیا داستان غم انگیز خود را بازگو کرده است. مردی که نخستین بار به او حمله کرد یک «هیولا» بود. برادرانش اعدام شده‌اند. گورهای دسته جمعی را دیده است.

هر چه زمان می‌گذرد، و او داستان خود را بازگو می‌کند، برایش سخت‌تر می‌شود که خشمش را کنترل کند.

نادیا در یک نشست شورای امنیت در اوایل سال جاری، چشم از یادداشت‌های خود برداشت، زبان انگلیسی را کنار گذاشت و در اتاقی پر از دیپلمات‌های خاموش از کشورهای قدرتمند جهان، فریاد کشید و پرسید: «چه چیزی بیشتری می‌خواهید تا دست به عمل بزنید؟»

نادیا مراد سال گذشته جایزه حقوق بشری واسلاو هاول را دریافت کرد. سازمان ملل متحد او را به عنوان حسن نیت منصوب کرد. خاطرات او، با عنوان «آخرین دختر: داستان من از زندان و مبارزاتم با دولت اسلامی»، توسط انتشارات Tim Duggan منتشر شده است.

نادیا مراد که اکنون در آلمان زندگی می‌کند، می‌گوید که هرگز این زندگی را نمی‌خواست. او یک دختر کشاورز بود. او می‌خواست یک سالن زیبایی را باز کند.

در مصاحبه‌ای که پاییز گذشته داشت، اعتراف کرد که فرسوده شده، اما قادر به رها کردن نیست.

او گفت: «من زمانی به زندگی عادی خود باز خواهم گشت که زنان در اسارت به زندگی خود بازگردند، زمانی که یزیدی‌های سرزمینی  و مکانی داشته باشند، زمانی که ببینم جنایتکاران پاسخ جنایت‌های خود را می‌دهند.»