ابراهیم یزدی، دبیرکل نهضت آزادی درگذشت

ابراهیم یزدی، دبیرکل نهضت آزادی ایران، شامگاه ۶ شهریور در سن ۸۶ سالگی در بیمارستانی در شهر ازمیر ترکیه درگذشت.

خانواده یزدی به «ایسنا» گفته‌اند که پیکر او را برای مراسم تدفین از ازمیر به تهران منتقل خواهند کرد. یزدی با سرطان پروستات و لوزالمعده مبارزه می‌کرد.

یزدی که در طول اقامت روح‌الله موسوی خمینی در فرانسه از مشاوران اصلی او بود، در سال ۱۳۵۷ به همراه خمینی از نوفل‌ لوشاتو به تهران آمد. او ابتدا به روزنامه کیهان رفت و سرپرست این رسانه شد. اما پس از آنکه خمینی او را عضو شورای انقلاب اسلامی کرد و کریم سنجابی از سمت وزیر خارجه استعفا داد، وزیر امور خارجه دولت موقت مهدی بازرگان شد.

مهم‌ترین اثرگذاری او اما در سال‌های انقلاب در کنار خمینی، بنیان‌گذار انقلاب بود. ابراهیم یزدی یکی از اعضای شورای انقلاب بود، نخستین نهادی که پس از انقلاب‌ و پیش از تأسیس مجلس شورای اسلامی وظیفه قانون‌گذاری را بر عهده داشت.

یزدی در مقام وزیر خارجه دولت موقت تا مدتی بحران سیاست خارجی مرتبط با گروگان‌گیری در سفارت ایالات متحده آمریکا را مدیریت کرد. او مایل بود که این بحران با آزادی سریع گروگان‌ها پایان یابد. پس از اینکه دولت موقت بازرگان در مواجه با این بحران استعفا داد، یزدی هم همراه با بازرگان شد. او سپس به مجلس رفت و نماینده دور اول مجلس از تهران شد.

اما شکافی که بین نهضت آزادی و خمینی از زمان استعفای بازرگان ایجاد شده بود، نهایت عمیق‌تر شد و ابراهیم یزدی و نهضت آزادی ایران از جریان اصلی سیاست در جمهوری اسلامی به تدریج کنار گذاشته شدند.

یزدی کماکان در عضویت نهضت آزادی باقی ماند و از منتقدان حکومت جمهوری اسلامی شد. پس از درگذشت بازرگان، ابراهیم یزدی دبیرکل نهضت آزادی ایران شد و این سمت را تا زمان مرگ حفظ کرد.

جمهوری اسلامی، نهضت آزادی را پس از استعفای دولت موقت به عنوان حزب سیاسی به رسمیت نشناخت. در انتخابات دور دوم مجلس شورای اسلامی صلاحیت ابراهیم یزدی به واسطه عضویت در نهضت آزادی رد شد و با این اقدام یزدی برای همیشه از سیاست مرکزی جمهوری اسلامی کنار گذاشته شد.

پس از مرگ آیت‌الله خمینی نامه‌ای منتشر شد که در آن او خطاب به وزیر کشور وقت گفته بود اعضای نهضت آزادی «صلاحیت برای هیچ امری از امور دولتی یا قانون‌گذاری یا قضایی را ندارند و ضرر آن‌ها… از ضرر گروهک‌های دیگر بیشتر و بالاتر است». در این نامه همچنین آمده بود که «نهضت آزادی و افراد آن از اسلام اطلاعی ندارند و با فقه اسلامی آشنا نیستند.» نهضت آزادی همواره نسبت به درستی این نامه از سوی خمینی ابراز تردید کرده است در حالی‌که نیروهای حکومتی همیشه به آن استناد کرده‌اند.

ابراهیم یزدی در طی ۳۹ سال حکومت جمهوری اسلامی بارها محاکمه شد و زندان رفت.

نهضت آزادی در جریان حوادث پس از انتخابات ۱۳۸۸ به نتایج انتخابات معترض بود. پس از انتخابات در پی حوادث عاشورا (دی ماه ۱۳۸۸) مأموران امنیتی به خانه یزدی یورش بردند و او را بازداشت کردند. ابراهیم یزدی در سال ۱۳۸۹ نیز در فاصله ۹ مهر تا ۲۹ اسفند زندانی بود.

آخرین بار در روز ۱۱ آبان ۱۳۹۰، قاضی صلواتی یزدی را به اتهام «اقدام علیه امنیت کشور، تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی و فعالیت در نهضت آزادی» محاکمه و به هشت سال زندان محکوم کرد.

با وجود تهدیدها، حکم سنگین قضایی و بیماری، ابراهیم یزدی کماکان سعی می‌کرد که صدای حامیان حزب نهضت آزادی در فضای سیاسی ایران باشد. در سال ۱۳۹۴ ابراهیم یزدی، در نامه‌ای خطاب به وزارت کشور به رد صلاحیت غفار فرزدی و هادی هادی‌زاده، دو عضو شورای مرکزی این حزب در دهمین دوره انتخابات مجلس اعتراض کرد. با این حال او از ریاست جمهوری حسن روحانی هم در انتخابات ۱۳۹۲ و هم در انتخابات ۱۳۹۶ حمایت کرد.

در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۴ ابراهیم یزدی در بیانیه‌ای از مردم خواست که به روحانی رای بدهند تا «زمینه تداوم سیاست‌های مصلحانه و بروز تحولات بهبودگرایانه و مترقی و دموکراتیک را فراهم سازد».

ابراهیم یزدی که مهر ماه سال ۱۳۱۰ در قزوین به دنیا آمد، پس از مهاجرت خانواده‌اش به تهران دانش‌آموز مدرسه دارالفنون شد. یزدی در دانشکده داروسازی دانشگاه تهران درس خواند و برای تکمیل تحصیلاتش به آمریکا رفت. نتیجه این تحصیلات ده‌ها کتاب‌ و مقالاتی است که او در زمینه داروشناسی و داروسازی منتشر کرده است.

در آمریکا او به انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا و کانادا پیوست و اولین مسجد شهر هوستون تگزاس را بنیان گذاشت. او همچنین «جامعه مسلمانان هوستون» را که در میان جامعه مسلمانان آمریکا اهمیت ویژه‌ای دارد، ایجاد کرد. فعالیت در این نهادها موجب شد که یزدی رابطه عمیقی با مسلمانان از کشورهای مختلف داشته باشد. روابطی که او در سال‌های بعد از انقلاب ۱۳۵۷ نیز حفظ کرد.

پس از دستگیری یزدی در سال ۱۳۸۹ «جامعه اسلامی هوستون»  همراه با ۳۰۰ هزار عضو این نهاد در نامه‌ای به سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی به دستگیری یزدی اعتراض کردند.

او پیش از تشکیل نهضت آزادی، عضو جبهه ملی بود. پس از مهاجرت به آمریکا به عنوان دبیر جبهه ملی در آمریکا علیه رژیم محمدرضا پهلوی فعالیت می‌کرد. در سال ۱۳۴۰، یزدی عضو نهضت آزادی شد و تحت چارچوب قوانین این نهضت در کشورهای خارجی فعال شد. یزدی همچنین مدتی سردبیر ماهنامه «پیام مجاهد» رسانه نهضت آزادی در خارج از ایران بود.

فعالیت در جامعه دانشجویی آمریکا همچین موجب شده بود که او رابط خمینی با دیگر دانشجویان مخالف حکومت پهلوی از جمله گروه‌های چپ و کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی باشد. آنچه نقطه قوت کار سیاسی ابراهیم یزدی بود تعامل او با دیگر گروه‌ها و پذیرش نسبی گوناگونی‌ افکار انقلابی‌های اسلام‌گرا در سیاست بود. نهایت همین نگاه و منش سیاسی او مورد پسند خمینی و جریان اصلی سیاست‌مداران جمهوری اسلامی نبود.