روزگار کارگران در زمانه عادی‌سازی تعویق دستمزدها

در روزهای اخیر تهران و سایر شهرها شاهد چندین تجمع کارگران و بازنشستگان با خواست پرداخت دستمزد یا مستمری معوقه بودند. برخی از این تجمعات از روزها و هفته‌های قبل ادامه دارند، اما تعویق چند ماه مزد و مستمری ظاهرا برای کارفرمایان و مسئولان نهادهای دولتی چنان عادی است که اعتراض به آن به نظرشان عجیب می‌رسد.

یک کارفرما در واکنش به کارگران معترض بر سر تعداد ماه‌هایی که دستمزد به تعویق افتاده، چانه می‌زند و دیگری مانند مدیر عامل نیشکر هفت تپه می گوید وضع کارگران این مجتمع از بسیاری از کارخانه‌ها‌ی دیگر بهتر است و کارخانه‌های دیگری هستند که کارگرانشان یک سال است حقوق نگرفته‌اند.

قابل تامل‌ترین اظهار نظر اما از آن حامد هادیان، رئیس اداره کار شهرستان سیرجان است که به بنر کارگران مس چهار گنبد سیرجان مبنی بر فروش کلیه واکنش نشان داده و پرسیده: «کجای دنیا کارگری که یک ماه حقوق نگرفته، کلیه‌اش را برای فروش می‌گذارد؛ کارگران با نصب این آگهی خواسته اند شوخی کنند.»

یک کارگر مس چهار گنبد سیرجان اما در توضیح آگهی فروش کلیه می گوید: «تعدادی از بچه‌ها مستاجرند؛ بدهکاری دارند؛ وقتی حقوق می‌گرفتند نمی‌توانستند زندگی شان را بچرخانند، حالا که دو ماه است بی‌پول هستند؛ در این شرایط، تصمیم گرفتند شماره موبایل بدهند که کلیه‌هایشان را بفروشند. آگهی کردند و زدند سردرِ شرکت و بعد هم آمدند. مردم، عکس برداشتند و این شد که همه فهمیدند کارگران چهار گنبد حاضرند کلیه‌هاشان را بفروشند تا زندگی کنند.»

این فرض که ۳۰۰ کارگر مس چهار گنبد سیرجان که از خرداد تا کنون دستمزد نگرفته‌اند، به جای اعتصاب، تصمیم می‌گرفتند از کارفرما شکایت کنند، احتمالا بیشتر خنده آور است چون مرجع قانونی‌، اداره کار سیرجان است و حامد هادیان، رئیس آن.

ظاهرا برای مسئولان قابل فهم نیست که دستمزدهای کارگران حتی در صورتی که سر موقع پرداخت شوند هزینه‌های زندگی آنان را پوشش نمی‌دهد. بیکاری یا چند ماه تعویق پرداخت دستمزد کارگرانی که زیر خط فقر زندگی می‌کنند می‌تواند زندگی آن‌ها را فلج کند و از هم بپاشد.

آمار ارائه شده توسط مسئولان حکومت اسلامی حاکی است سال ۹۵ تنها در تهران به طور متوسط بیش از پنج تجمع صنفی و اقتصادی در روزهای کاری هفته (هزار و ۶٠٠ تجمع در سال) برگزار شده است و تعداد اعتراضات صنفی در ۴ ماه اول سال در استان مرکزی ۱۲۰ درصد افزایش داشته است.

کارگران و همه راه‌های رفته و نرفته

دوشنبه ششم شهریور، دو تجمع اعتراضی بازنشستگان مقابل مجلس برگزار شد. بازنشستگان صنعت فولاد و جمعی از بازنشستگان فرهنگی مقابل مجلس تجمع کردند. تجمع کارگران نساجی شماره یک قائم‌شهر که از شب قبل آغاز شده بود، ادامه یافت. کارگران کشتی‌سازی بحرگستر هرمز برای سومین روز مقابل کارخانه تجمع کردند.

کارگران قطار شهری اهواز (شرکت کیسون) در پنجمین هفته از اعتراض خود، روز دوشنبه ششم شهریور نیز در محوطه شرکت اجتماع کردند و کارگران دستمال کاغذی ترمه، در محوطه کارخانه اجتماع کردند.

اما کارخانه نساجی شماره یک قائم‌شهر یکی از قدیمی‌ترین کارخانه‌های نساجی ایران از مدت‌ها پیش در بحران به سر می‌برد. تعداد کارگران آن از هزار و ۲۰۰ به ۲۰۰ نفر کاهش یافت و ۹ ماه پیش به شهرداری واگذار شد اما این واگذاری مشکل کارگران و کارخانه را حل نکرد. کارگران که سه ماه است دستمزد نگرفته‌اند از یکشنبه شب دست از کار کشیده‌اند. اعتصاب آن‌ها روز دوشنبه نیز ادامه داشت.

کارگران قطار شهری اهواز (شرکت کیسون) که ۵ هفته است در اعتصاب به سر می‌برند، دوشنبه نیز به اعتراض خود ادامه دادند. ۳۲۷ کارگر در نتیجه اعتصاب ۲ ماه از دستمزد خود را دریافت کرده‌اند و هنوز ۸ ماه دستمزد معوقه دارند. کارگران متروی اهواز در ۵ هفته گذشته همه راه‌ها را برای رسیدن به مطالبات خود آزموده‌اند. از تحصن در کارگاه و بستن در آن تا تجمع مقابل نهادهای مختلف و تظاهرات.

مدیرعامل قطار شهری که کارگران از طریق پیمانکار شرکت کیسون برای آن کار می‌کنند پیش‌تر گفته بود تنها راه این است که کارگران از شرکت کیسون شکایت کنند تا سازمان قطار شهری بتواند پیمانکار را خلع کند.

شهرام شاهین زاده، مدیرعامل قطار شهری اهواز به خبرگزاری های داخلی گفت شرکت کیسون باید حداقل مطالبات سال گذشته کارگران را بپردازد. او خلع ید از شرکت کیسون را این بار در حیطه اختیارات شهردار جدید اهواز دانست که هنوز توسط شورای شهر انتخاب نشده است.

از سوی دیگر جمعی از بازنشستگان فرهنگی در اعتراض به تعویق ۶ ماه حقوق و مطالباتشان مقابل مجلس تجمع کردند.

حدود ۲۵۰ نفر از بازنشستگان صنعت فولاد کشور هم مقابل ساختمان مجلس و ساختمان سازمان برنامه و بودجه کشور تجمع کردند. آن‌ها روز یکشنبه مقابل نهاد ریاست جمهوری اجتماع کرده و نمایندگانی را برای طرح مطالبات و مذاکره با مسئولان به سازمان برنامه و بودجه اعزام کرده بودند.

یک بازنشسته فولاد به خبرنگاران گفت اجتماع‌کنندگان مستمری مرداد را دریافت نکرده‌اند و همچنین خواهان اجرای احکامی هستند که از سال ۹۱ و در ارتباط با حق سرپرستی و حق سختی کار آنها معلق مانده است. بازنشستگان گفتند ناگزیریم هر چند ماه یک بار برای پیگیری مطالباتمان به تهران بیاییم

گروهی از کارگران کشتی‌سازی بحرگستر ندیم هرمز برای سومین روز متوالی مقابل در اصلی کارخانه تجمع کردند. پرداخت ۴ ماه دستمزد و سایر مطالبات معوقه خواست ۷۰۰ کارگر این کارخانه است. کارگران مقابل کارخانه در بندر عباس تجمع کرده و راه ورود و خروج وسایل نقلیه و افراد به کارخانه را مسدود کردند.

یک نماینده کارگران به خبرگزاری‌ها گفت: «پرسنلی که حدود یک هفته به مرخصی اجباری به نام تعطیلات تابستانی رفته‌اند؛ پس از اتمام تعطیلات خواهان دریافت حقوق معوق خود هستند که از روز شنبه پس از برگشت از مرخصی اجباری راه ورودی مجتمع را مسدود و اجازه تردد به هیچ شخص و خودروی نمی‌دهند.»

عصر دوشنبه روابط عمومی فرمانداری بندرعباس در اطلاعیه‌ای از پرداخت بخشی از حقوق معوقه کارگران شرکت بحر گسترش هرمز در صنایع کشتی‌سازی ایزوایکو خبر داد و گفت باقیمانده حقوق آنان در آینده نزدیک پرداخت می شود. بر اساس این بیانیه اکثریت کارگران متحصن به محل کار خود بازگشته‌اند.

کارگران کارخانه نوظهور، تولید کننده دستمال کاغذی ترمه، از صبح تا بعد از ظهر در اعتراض به تعطیلی کارخانه و با خواست پرداخت ۸ ماه دستمزد و واریز حق بیمه، در محوطه کارخانه اجتماع کردند.

مدیریت کارخانه این واحد را از اول مرداد تعطیل کرده است. اموال کارخانه هم با شکایت طلبکاران توسط دادسرا توقیف شده است.

تعداد کارگران این کارخانه از ۲۴۰ نفر در سال ۹۲ به ۱۸ نفر در حال حاضر کاهش یافته است. تعداد شرکت کنندگان در تجمع اعتراضی ۶ شهریور ۳۰ تن شامل کارگران شاغل با ۲۰ سال سابقه کار و کارگرانی است که در مرداد امسال اخراج شده‌اند.

کارگران و تجمعات قدیمی تر

حدود ۳۰۰ تن از کارگران پست‌های فشار قوی برق که از سراسر کشور به تهران آمده بودند، روز یکشنبه پنجم مرداد مقابل وزارت نیرو اجتماع کردند. کارگران شرکت حمل و نقل بین‌المللی خلیج فارس از اسلامشهر به سوی تهران راهپیمایی کردند و کارگران گلخانه‌های فرودگاه یاسوج نیز دست به تجمع زدند.

کارگران پست‌های فشار قوی برق خواستار تعیین وضعیت استخدامی خود هستند. اعضای شورای هماهنگی اپراتورهای پست‌های فشار قوی گفتند حاضران در تجمع چندمین بار است برای پیگیری حقوق قانونی ۸ هزار اپراتور فشار قوی به نمایندگی از آن‌ها به تهران آمد‌ه‌اند.

همزمان اما این خبر منتشر شد که با وجود پیگیری ها و تلاش های اپراتورها برای عقد قرارداد دائم وزارت نیرو و شرکت‌های برق منطقه‌ای اقدامی در این جهت نکرده‌اند بلکه با تهدیدهای شفاهی و تنبیه و توبیخ قصد جلوگیری از ادامه اعتراضات آن‌ها را دارند. از جمله حراست این شرکت در مازندران اپراتورها را از طریق شفاهی و تذکر کتبی تهدید به تشکیل پرونده انضباطی و اخراج کرده‌اند.

حدود ۴۰۰ کارگر شرکت حمل و نقل بین‌المللی خلیج فارس از اسلامشهر به سمت تهران راهپیمایی کرده و مقابل سازمان خصوصی‌سازی تجمع کردند. از هنگام خصوصی سازی این شرکت (اردیبهشت ۹۵) پرداخت اضافه‌کاری، کارانه، بهره‌بری و بیمه تکمیلی هزار و ۲۰۰ کارگر این شرکت با تاخیر همراه بوده است. کارگران خواستار باز پس گیری کارخانه از بخش خصوصی هستند.

بیش از ۱۴۰ کارگر گلخانه‌های فرودگاه یاسوج تجمع اعتراضی برگزار کردند. اکثر این کارگران زنان و دختران جوان هستند. آن‌ها را روز یکشنبه به داخل گلخانه‌ها راه ندادند. کارگران نگران از دست دادن شغل خود هستند.

گلخانه‌ها چند سال است در فروشگاه یاسوج مستقرند و فرودگاه به این دلیل که امنیت را به خطر افتاده است، حکم تخلیه آن‌ها را صادر کرده است. یک زن جوان کارگر که پشت در بسته مانده به خبرنگاران گفته تامین اجاره خانه و هزینه زندگی خانواده بر دوش اوست و کار در گلخانه تنها منبع درآمدش است.

بلاتکلیفی کارگران کارخانه پلی اکریل هم ادامه دارد. کارگران کارخانه پلی اکریل به مدت شش ماه به بیمه بیکاری معرفی شده بودند و قرار بود اول مهر ماه سر کار بازگردند. آنها به یک خبرنگار گفتند در این شش ماه، هیات اجرایی دولت برای حل مشکلات و راه‌اندازی خط تولید در کارخانه مستقر شده بود؛ اما مسئول هیات اجرایی روز گذشته از سمت خود استعفا داد.

۷۰ کارگر کارخانه نیان الکترونیک مشهد واقع در شهرک صنعتي طوس- بلوار انديشه اخراج شدند. این واحد صنعتی فعال در زمینه طراحی و ساخت تجهيزات نيرو، مجری پروژه های مخابراتی و توليد كننده منابع تغذيه سوئيچينگ از ۴۰۰ کارگرش ۷۰ نفرشان را اخراج کرده است.

۱۰۸ کارگر پیمانی اتوبوسرانی آبادان با ۶ تا ۲۰ سال سابقه کار ۴ ماه است دستمزد نگرفته‌اند. مدیر روابط عمومی اتوبوسرانی آبادان تایید کرد کارگران دو سال است دستمزدشان را با تعویق دریافت می‌کنند. او علت را مشکلات مالی شهرداری عنوان کرد و قول داد دستمزد کارگران در روزهای آینده پرداخت شود.

حدود ۳۰۰ کارگر کارخانه فولاد کویر آران و بیدگل که از ابتدای سال جاری اخراج شده یا به مرخصی اجباری فرستاده شده‌اند هنوز سرگردانند. علت بیکارسازی کارگران نبود مواد اولیه و کاهش میزان تولید اعلام شده بود.

جواد ساداتی نژاد، نماینده آران و بیدگل در مجلس وعده داد مشکل کمبود مواد اولیه کارخانه برطرف شود و کارگران سر کار بازگردند. این کارخانه با مدیریت بخش خصوصی بیش از دو هزار کارگر دارد.

روز چهارم شهریور هم کارخانه سنگ تزئینی بستک در ۲۳۰ کیلومتری بندرعباس تعطیل و ۲۷ کارگرش بیکار شدند. کارخانه سنگ تزئینی بستک در ۱۸ اردیبهشت ماه سال جاری به صورت رسمی شروع به کار کرد اما در کمتر از چهار ماه کارش به تعطیلی کشید.

تعویق دو ماه حقوق، اتفاقی معمول

طرح آب‌رسانی ۴۶ هزار هکتاری دشت سیستان وارد دومین سال خود می‌شود و نزدیک به دو هزار کارگری که در این پروژه مشغول به کار هستند با مشکلاتی مانند عدم پرداخت دستمزد و اضافه کار و عدم ایمنی محل کار دست‌ و پنجه نرم می‌کنند. آن‌ها می‌گویند بین ۲ تا ۶ ماه حقوق و مزایا از کافرمای خود  طلبکارند.

یحیی، یکی از کارگرانی است که از طریق شرکت پیمانکاری پاینده آب کوشا، در اطراف زابل کار می‌کند. او گفته است خودش و همکارانش از ابتدای سال تاکنون دستمزد نگرفته‌اند: «به تازگی طلب‌ اسفند ماه سال گذشته را دریافت کرده‌ایم. این موضوع موجب بحرانی شدن وضعیت نزدیک به ۱۰۰ کارگر این کارگاه شده است.»

این کارگر با اشاره به ساعت کار و پرداخت اضافه حقوق‌ها گفته است: «از ۷ صبح تا ۶ بعدازظهر مشغول به کار هستیم. حتی روزهای جمعه هم باید سر کار باشیم و خبری از مرخصی هم نیست، مگر در شرایط خیلی خیلی خاص آن هم تنها یک روز به ما مرخصی می‌دهند. اضافه‌کار هم طبق قرارداد تنها بابت ۱۲۰ ساعت کار پرداخت می‌شود. باقی ساعاتی که برای اضافه کار ادامه می‌دهیم حتی برای ماه‌های آینده هم ذخیره نمی‌شود تا بتوانیم مبلغ آن را دریافت کنیم.»

امیرحسین شاه‌جوان، یکی از مدیران شرکت پاینده آب کوشا اما گفته است این شرکت نزدیک به ۵۰ پروژه دارد که به طور معمول یکی دو ماه حقوق عقب افتاده دارند: «ولی ما به آنها مساعده پرداخت می‌کنیم. تایید می کنم که کارگران دشت سیستان پروژه، ۴ ماه است دستمزد نگرفته‌اند و تلاش می‌کنیم به زودی این مشکلات را حل کنیم.»