ترمیم روابط ایران و ازبکستان

نشست دوره‌ای سازمان همکاری‌های اسلامی که دهم ماه سپتامبر، در شهر آستانه، پایتخت قزاقستان برگزار شد، فرصتی برای کشورهای ایران و ازبکستان ایجاد کرد که همکاری‌های سیاسی و اقتصادی خود را که مدت‌هاست متوقف‌شده از سر بگیرند.

آنها از همکاری‌های جدیدی اقتصادی، سیاسی و علمی و فنی صحبت کردند و همین‌طور اعلام کردند که در مبارزه علیه تروریسم برنامه‌های مشترکی را در نظر گرفته‌اند.

ازبکستان مدتی‌ست که در حال جلب کردن سرمایه‌گذاران خارجی است تا بتواند جریان ساختن نیروگاه‌های برقی و راه‌سازی ازبکستان را سریع‌تر کند. به همین خاطر است که شوکت میرضیایف، رئیس جمهوری ازبکستان، حسن روحانی را به ازبکستان دعوت کرده است. آخرین بار خاتمی رئیس‌جمهور سابق ایران در دوران حکومت اسلام کریموف به ازبکستان سفر کرده بود. سفری که موفقیت چندانی به همراه نداشت.

هرچند ازبکستان در رابطه با همکاری‌های خود با ایران محافظه‌کارانه برخورد می‌کرد اما در دوران بالا گرفتن فشارها علیه ایران و داغ شدن پرونده نیروگاه هسته‌ای ایران، اسلام کریموف به حمایت از ایران برخاست. اما روابط دوستانه‌ای بین کشور ازبکستان و ایران به وجود نیامد و تلاش‌های اولیه پس از سفر محمد خاتمی آهسته و به مرور متوقف شد.

اگر حسن روحانی دعوت آقای میرضیایف را بپذیرد و عازم ازبکستان بشود، این دومین تلاش برای همکاری‌ بین این دو کشور خواهد بود. این ملاقات و صحبت‌های اولیه در زمانی صورت می‌گیرد که سردی عمیقی بین کشورهای همزبان ایران و تاجیکستان در طول دو سال گذشته به وجود آمده است. (به مطالب پرونده روابطه بین ایران و تاجیکستان می‌توانید در اینجا دست‌رسی پیدا کنید.)

گفت‌‌وگو با میرزا سلیم‌پور

میرزا سلیم‌پور سردبیر سایت اخبار تاجیکستان، در گفت‌وگو با زمانه می گوید فرصت‌هایی را که تاجیکستان از دست داده حالا می‌تواند در اختیار کشور همسایه، ازبکستان قرار بگیرد. ایران نیز در حال افزایش دادن  پشتیبانان منطقه‌ای است و ممکن است از فرصت نزدیک شدن با ازبکستان به خوبی استفاده کند. اگر ایران این بار از در مذهب وارد نشود و همکاری‌های خود را صرفا اقتصادی و سیاسی و فرهنگی نگه دارد احتمال موفقیت اش زیاد است.

به گفت‌وگوی مرزا سلیم‌پور می‌توانید در اینجا گوش دهید:

یکی از دلایل ناموفق ماندن سفر خاتمی به ازبکستان تفاوت مذهبی این دو کشور بود. ازبکستان از لحاظ مذهب سنی است و نگرانی پنهانی از فعالیت‌های دینی و مذهبی جمهوری اسلامی ایران دارد. این نگرانی را در ستخت‌گیری‌های دولت ازبکستان نسبت به شهروندان خود می‌وشد دید که به ایران سفر کرده‌اند.

نکته حساس دیگری که ممکن است ازبکستان را در نزدیکی با ایران نگران کند، شهرهایی مثل سمرقند و بخارا و ولایات فرغانه و سرخاندریا و قشقه‌دریا و نوراته است که در آن فارسی‌زبانان زیادی از قوم تاجیک سکونت دارند. مسایل مرزی و قومی در همه کشورهای آسیای میانه موضوع داغ است و به دلیل مرزکشی‌های عجولانه و بی‌رحمانه دوران شوروی بسیاری از خاندان‌ها از اعضای خانواده‌های خود جدا مانده‌اند و فروپاشی شوروی این موضوع را برجسته‌تر کرده است.

شاید به دلیل حساسیت نسبت به امر فرهنگ است است که در موضوع‌های مورد علاقه ازبکستان در همکاری‌های خود با کشور ایران، سخنی از همکاری‌ در این زمینه شنیده نمی‌شود.

ازبکستان دو دهه است که تلاش می‌کند راه‌های تجاری خود را به راه‌های آبی خلیج فارس برساند و تا به حال ناموفق مانده است. این برنامه ازبکستان اگر با همکاری ایران عملی بشود و پنبه ازبکستان راه های تازه ای به بازار جهانی پیدا کند، می‌شود گفت که ازبکستان بزرگ‌ترین گام خود را به عنوان تقویت اقتصاد خویش برداشته است.