آنچه باید درباره همه‌پرسی استقلال کاتالونیا بدانید

یکشنبه، اول اکتبر / نهم مهرماه قرار است تا همه‌پرسی استقلال در کاتالونیا، بخشی خودمختار در شمال شرقی اسپانیا برگزار شود. دولت مرکزی در مادرید به‌شدت مخالف برگزاری این همه‌پرسی است و با استفاده از نیروهای امنیتی به سرکوب برگزارکنندگان آن پرداخته و دستور تعطیلی مراکز رأی‌گیری را صادر کرده.

مقام‌های کاتالونیا گفته بودند که بیش از ۲۳۰۰ حوزه اخذ رأی را آماده کرده‌اند و از مردم خواستند تا یکشنبه اول اکتبر با حضور در آنها، به استقلال «آری» بگویند. گروهی از مردم همراه با فرزندانشان مدارس یعنی این حوزه‌های اخذ رأی را اشغال کردند تا جلوی بسته‌شدن آنها از سوی پلیس را بگیرند. پلیس به آنها تا شش صبح یکشنبه فرصت داد تا این محل را تخلیه کنند. برخی از مقام‌های امنیتی اسپانیا نیز این اشغال‌کنندگان را به بدل‌کردن کودکان خود به «سپر انسانی» متهم کردند. اتهامی که کاتالونیا و معترضان به سختی رد کردند.

همچنین تراکتورهای متعددی برای حفاظت از صندوق‌های رأی‌گیری مستقر شده‌اند.

با این حال دولت مرکزی اسپانیا مدعی شده است که تنها درصد اندکی از ۲۳۰۰ مدرسه محل رأی‌گیری اشغال شده و بیش از دو هزار مدرسه را پیش از آغاز رأی‌گیری در ساعت ۹ صبح یکشنبه کاملاً بسته است.

اما انتظار می‌رود صدهاهزار کاتالونیایی فردا برای شرکت در این انتخابات به مکان‌های اخذ رأی بروند. اتفاقی که احتمال ناآرامی‌های خیابانی را گسترش داده است.

همه‌پرسی استقلال کاتالونیا تقریباً یک‌هفته پس از همه‌پرسی استقلال کردستان عراق برگزار می‌شود. کارلوس پوجدمون، رئیس حکومت خودمختار منطقه کاتالونیای اسپانیا پس از برگزاری این همه‌پرسی در تماسی تلفنی به مسعود بارزانی، رئیس حکومت اقلیم خودمختار کردستان عراق تبریک گفت.

در زیر اطلاعات بیشتر درباره این همه‌پرسی آمده است.

پرسش اصلی

وقتی رأی‌دهندگان یکشنبه پای صندوق‌های رأی می‌روند، با این یک‌سوال در برگه رأی‌شان مواجه خواهند شد: «آیا می‌خواهید کاتالونیا به دولتی مستقل به شکل یک جمهوری تبدیل شود؟»

چرا کاتالان‌ها به دنبال استقلال هستند؟

مبارزه برای رسیدن به آزادی برای «استقلال‌طلبان» پروژه‌ای سیصدساله است که می‌توان تاریخ آن را تا ۱۷۱۴، سال اشغال بارسلونا به دست فیلیپ پنجم، پادشاه اسپانیا از دودمان بوربون‌ها عقب برد. حتی امروز نیز جدایی‌طلبان کاتالونیا سلطنت‌طلبان اسپانیا را به تحقیر «بوتیفلر» (botifler) به معنای فردی با گونه‌های پف‌دار می‌خوانند؛ خصیصه‌ای که کاتالان‌ها به دودمان بوربون نسبت می‌دهند.

از آن زمان تا کنون، ملی‌گرایان کاتالونیایی دائماً خواستار خودمختاری از اسپانیا بودند. در ۱۹۳۲، رهبران این منطقه تأسیس جمهوری کاتالان را اعلام کردند و حکومت اسپانیا نیز با قایل‌شدن درجه‌ای از خودمختاری برای آنها موافقت کرد.

وقتی فرانسیس فرانکو، دیکتاتور فاشیست در ۱۹۳۹ به قدرت رسید، این پیشرفت‌ها از دست رفت. فرانکو به طور نظام‌مند هرگونه تلاشی در جهت ملی‌گرایی کاتالان را سرکوب کرد. روزنامه نیویورک‌تایمز می‌نویسد که تحت دیکتاتوری او «دولت تلاش کرد تا تمام نهادها و حتی زبان کاتالان را نابود کند و هزاران تن در پاکسازی‌های حکومتی اعدام شدند. در واقع تمام خانواده‌های کاتالان از آن دوران زخمی برداشته‌اند.»

پس از مرگ فرانکو، مبارزه برای استقلال بار دیگر آغاز شد. اسپانیا در ۲۰۰۶ به کاتالونیا مقام «ملت» را اعطا کرد و به حکومت آن قدرتِ مالیات‌بندی بخشید. اما دادگاه قانون اساسی اسپانیا در ۲۰۱۰ این حکم را لغو کرد؛ با این استدلال که هرچند کاتالان‌‌ها یک «ملیت» را شکل می‌دهند، ولی کاتالونیا یک «ملت» نیست. یک میلیون کاتالونیایی در اعتراض به این حکم اعتراض کردند، اما چیزی تغییر نکرد.

امروز کاتالونیا کنترل مالی بیشتری نسبت به دیگر مناطق بر امور مالی منطقه خود دارد. اما این مسئله برای بسیاری از ساکنان آن کافی نیست. همان‌طور که مقاله نیویورک‌تایمز توضیح می‌دهد: «کاتالان‌های بسیاری با این ایده بزرگ شده‌اند که اسپانیایی نیستند.»

مسئله دیگری هم در میان است. کاتالونیا ثروتمندترین منطقه در اسپانیا است و بیش از همه صنعتی شده‌است. بخش‌های قابل توجهی از صنایع فلزی، غذایی، دارویی و شیمیایی در این منطقه جای دارند. همچنین صنعت توریسم آنجا به لطف مقصدهای گردشگری محبوبی همچون بارسلونا رونق شدیدی دارد. این منطقه ۱۶ درصد از جمعیت کل اسپانیا را در خود جای داده و ۲۰ درصد تولید ناخالص داخلی اسپانیا مربوط به این منطقه است.

کاتالان‌ها اغلب گلایه دارند که مالیات بسیار بیشتری نسبت به خدمات اعطاشده از سوی دولت مرکزی پرداخت می‌کنند. کاتالونیا در ۲۰۱۴ حدود ۱۱.۸ میلیارد دلار بیشتر از خدماتی که گرفتند، به دولت مرکزی مالیات پرداخت کردند.

دولت اسپانیا چه طور واکنش نشان داد؟

پرخاش‌گرانه و تند.

ماریانو راخوی، نخست‌وزیر اسپانیا این رأی‌گیری را غیرقانونی خوانده است. «می‌خواهم یک چیز را با آرامش و اطمینان کامل بگویم: هیچ همه‌پرسی‌ای در کار نیست، هیچ همه‌پرسی‌ای برگزار نخواهد شد.» او و دیگر مقام‌های دولت مرکزی می‌گویند که همه‌پرسی استقلال برخلاف قانون است و بدعت بدی را بنیان می‌گذارد.

راخوی هزاران سرباز را به کاتالونیا فرستاده تا جلوی رأی‌گیری را بگیرد. (آنها در حال حاضر در کشتی‌های مسافری در سواحل کاتالان حضور دارند.) پلیس اسپانیا میلیون‌ها برگه رأی را ضبط کرده و ده‌ها مقام رسمی را بازداشت کرده‌است. وب‌سایت‌های اطلاع‌رسان درباره همه‌پرسی نیز بسته شده‌اند.

به نیروهای پلیس کاتالونیا دستور داده شده تا از گارد مدنی اسپانیا، قدیمی‌ترین نهاد پلیسی این کشور پیروی کنند و جلوی برگزاری همه‌پرسی را بگیرند. به آنها گفته شده که تا شش صبح شنبه همه شعبه‌های اخذ رأی را خالی کنند و برگه‌های رأی را ضبط کنند. (معلوم نیست که آیا از این دستور تبعیت می‌کنند یا خیر.)

همه کاتالونیایی‌ها چه می‌خواهند؟

نظرسنجی‌های خوبی صورت نپذیرفته. اما نظرسنجی‌های موجود از دودستگی در میان مردم کاتالونیا خبر می‌دهند. یکی از آخرین نظرسنجی‌ها که مربوط به ژوئیه امسال می‌شود، موافقان استقلال را ۴۱ درصد و مخالفان آن را ۴۹ درصد نشان داده است.

در ۲۰۱۴ نیز رهبران کاتالونیا یک همه‌پرسی استقلال برگزار کردند و آن را نظرسنجی «غیررسمی» از باور عمومی خواندند. در آن همه‌پرسی تنها یک‌سوم واجدان شرایط رأی‌دهی شرکت کردند و ۸۰ درصد آنها به استقلال آری گفتند. احزاب جدایی‌طلب کاتالونیا نیز در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۵، حدود ۴۸ درصد آراء را در برابر ۴۰ درصد آراء وفادار به مادرید کسب کردند.

اما سلطنت‌طلبان اسپانیایی انتخابات یکشنبه را بایکوت کرده‌اند. بنابراین اغلب شرکت‌کنندگان در همه‌پرسی یکشنبه رأی آری به صندوق خواهند انداخت.

موضع اروپا چیست؟

اتحادیه اروپا حمایت قاطع اگرچه نه چندان پرسروصدایی از دولت مرکزی اسپانیا نشان داده است.

یک مقام اروپایی جمعه گفت که مردم باید به قانون اساسی کشورشان احترام بگذارند. اما مقام‌های اروپایی در عین حال گفته‌اند که تمایلی به میانجیگری در منازعه بین مادرید و بارسلون ندارند و آن را موضوعی داخلی خوانده اند.

اتحادیه اروپا اعلام کرده که کاتالونیا در صورت استقلال خودبه‌خود عضو این اتحادیه نخواهد شد و باید دوباره تقاضای عضویت کند و منتظر طی مراحل آن باشد.