جلال طالبانی درگذشت

جلال طالبانی، رئیس جمهور پیشین عراق و رهبر اتحاد میهنی کردستان عراق در هشتاد و سه‌سالگی در آلمان درگذشت.

در ۷ آوریل ۲۰۰۵ آنچه که جلال طالبانی تا یک سال پیش از این تاریخ به دشواری می‌توانست تصور کند تحقق یافت: پارلمان عراق این سیاستمدار کرد را که در سال ۱۹۳۳ به دنیا آمده و عمری را به کشاکش سیاسی با بغداد گذرانده بود، به ریاست جمهوری این کشور برگزید. در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۵ و ۲۰۱۰ عراق او باز هم به مجلس راه پیدا کرد.

در سال ۲۰۱۴ فواد معصوم، یکی دیگر از سیاستمداران کرد به جای طالبانی به ریاست جمهوری عراق رسید.

جلال طالبانی در سال ۲۰۱۲ سکته مغزی کرد و برای درمان به آلمان رفت. یک سال و نیم بعد، او که گفته می‌شد سلامتی‌اش را تا حدی بازیافته، به عراق بازگشت. از این دوره دشوار، تصاویر چندانی از جلال طالبانی منتشر نشده. برخی ادعا می‌کردند که او در اثر سکته مغزی قدرت تکلم خود را از دست داده است.

سیاستمداری برای همزیستی

برخی چنین می‌پندارند که جلال طالبانی نخستین رئیس جمهور عراق بعد از سقوط صدام حسین در سال ۲۰۰۳ است. اما چنین نیست. شش ماه قبل از آنکه پارلمان عراق طالبانی را به ریاست جمهوری این کشور برگزیند، قاضی یاور، سیاستمدار سنی‌مذهب به عنوان رئیس جمهور عراق انتخاب شده بود.

طالبانی اما به لحاظ ویژگی‌های شخصیتی‌اش سیاستمدار متفاوتی بود. او خواهان کشوری بود که شیعیان و سنی‌ها و پیروان مذاهب دیگر و همچنین عرب‌ها و کردها و ترکمان‌ها در کنار هم در صلح و آرامش زندگی کنند. آرزوی او اما برآورده نشد.

در دوران ریاست جمهوری طالبانی در عراق، جنگ بین سنی‌ها و شیعیان درگرفت و وقتی که او از آلمان به عراق بازگشت، گروه دولت اسلامی (داعش) موصل را تصرف کرده و ابوبکر بغدادی هم اعلام خلافت کرده بود.

معلوم نیست که جلال طالبانی با توجه به وضع جسمانی‌اش به طور فعال شاهد همه‌پرسی ۲۵ سپتامبر استقلال کردستان بوده باشد. در این همه‌پرسی ۹۲.۷ درصد کردهای عراق به جدایی اقلیم کردستان از عراق رأی دادند. اکنون موطن طالبانی یک بار دیگر در معرض انواع تهدیدها قرار گرفته و بغداد، تهران و آنکارا، اقلیم کردستان را تحت تحریم قرار داده‌اند.

سلیمانیه در برابر اربیل

جلال طالبانی در نوجوانی به سیاست روی آورد. او ابتدا به عضویت حزب دموکرات کردستان عراق درآمد و سپس در دوران دانشجویی، انجمن دانشجویان کردستان را تشکیل داد. در آن زمان در عراق سلسله هاشمی حکومت می‌کرد.

بعد از کودتای ژنرال عبدالکریم قاسم و سقوط خاندان هاشمی در عراق، وضع برای کردها بهتر نشد و وعده خودمختاری تحقق پیدا نکرد. در سال ۱۹۶۱ که مبارزه مسلحانه کردها با بغداد شروع شد، جلال طالبانی فرماندهی یکی از یگان‌های مسلح را به عهده داشت. در دورانی که بعثی‌ها برای تثبیت قدرت سیاسی‌شان در عراق تلاش می‌کردند، طالبانی موفق شد با کشورهای اروپایی روابطی برقرار کند.

در سال‌های دهه ۱۹۶۰ جلال طالبانی با ملا مصطفی بارزانی، رهبر وقت حزب دموکرات کردستان عراق و پدر مسعود بارزانی اختلاف پیدا کرد. در سال ۱۹۷۵ این اختلاف به جدایی انجامید و طالبانی همراه با ابراهیم احمد (نویسنده برجسته کرد زبان و از رهبران جنبش کردستان عراق) اتحادیه میهنی کردستان عراق را بنیان گذاشت. سلیمانیه در برابر اربیل.

آموختن از تجربه‌ای مهلک

سال ۱۹۷۵ سال فاجعه‌باری برای کردهای عراق بود. با روی کار آمدن صدام حسین نه تنها وعده‌‌های بغداد تحقق پیدا نکرد، بلکه سرکوب کردها هم شدت پیدا کرد. محمد رضا پهلوی که ابتدا از کردها حمایت کرده بود، پشت پرده با صدام حسین به توافق رسید و پشت کردها را خالی کرد.

در جنگ عراق با ایران، صدام حسین در سال ۱۹۸۸ حلبچه را بمباران شیمیایی کرد و به فاجعه‌ای دیگر دامن زد.

جلال طالبانی در این سال‌ها در لندن و در تهران زندگی می‌کرد. در سال ۱۹۹۱ که صدام حسین به تدریج به پایان کارش نزدیک می‌شد، طالبانی به عراق بازگشت. سال‌های دهه ۱۹۹۰ اما سال‌های جنگ داخلی در کردستان عراق بود. اختلافات دیرین بین حزب دموکرات کردستان عراق و اتحادیه میهنی کردستان مجددا آشکار شده بود. این بار به شکل جنگی مسلحانه.

این تجربه مهلک اما آموزنده بود. طالبانی و بارزانی در سال ۲۰۰۳ به رغم همه اختلافاتشان موفق شدند نقشه راهی تدوین کنند و برای نخستین بار اربیل و سلیمانیه به هم نزدیک شدند.

بعد از سکته مغزی جلال طالبانی، اتحاد میهنی کردستان عراق به ضعف و فترت دچار شده و جایگاه پیشین خود را به حزب گوران (جنبش تغییر) سپرده است.

در دوران بیماری طالبانی، همسر او هیرو ابراهیم احمد عملاً رهبری اتحاد میهنی کردستان را به عهده داشت. قباد، یکی از پسران او معاون نخست‌وزیر اقلیم کردستان عراق است.

بیشتر بخوانید: