مادر قهرمان تاجیک و ماجرای پر سر و صدای بردگی او

نور بی‌بی منصوروا، مادری تاجیک که در خانه‌ای در عربستان سعودی زندانی بود، با کمک مقامات تاجیک رهایی یافت. نور بی‌بی در گفت‌وگوی تلفنی به زمانه گفت به همراهی یکی از مسئولان سفارت تاجیکستان در عربستان، به محل امنی منتقل شده است.

نور بی‌بی منصوروا مادر ۱۵ فرزند است و از دو ماه پیش ویدیوهایی منتشر می‌کرد که در خانه کارفرمای خود زندانی شده است.

از آن زمان ماجرای این مادر سیرفرزند تاجیک، یکی از داغ‌ترین موضوع‌‌های بحث در شبکه‌های اجتماعی بین تاجیکان بوده و پرونده‌های مشابه را نیز که به فراموشی سپرده‌ شده بود، دوباره مطرح کرده است.

پدیده جهانی

رو به وخامت آوردن وضعیت مهاجران کاری و به خصوص مهاجران غیرقانونی و بدون مدرک، همچنان باعث نگرانی‌ سازمان‌های مدافع حقوق بشر و امری جهانی است.

بهشید نجفی، از مسوولان سازمان غیردولتی «اگیسترا» در آلمان از سازمان‌های غیردولتی‌ست که در کمک‌رسانی به مهاجران کاری بدون مدرک  تخصص دارد. او معتقد است که برای کاهش تعداد مهاجران کاری بدون مدرک باید از کمک شهروندان و کاربران شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها بیش‌تر استفاده بشود. در روزهای آینده گفت‌وگوی اختصاصی زمانه را با بهشید نجفی، درباره راه‌حل‌ها و تجربه‌های سازمان «آگیسترا» خواهید شنید.

پرونده مادر «قهرمان تاجیک»

نور بی‌بی منصوروا، بر اساس نظام بازمانده از دوران شوروی، نشان مادر قهرمان دارد. این نشان به مادرانی که بیش از ۱۰ فرزند داشتند داده می‌شد و در راستای ترغیب زنان به فرزندآوری طراحی و اجرا می‌شد. حالا با این که مادران بسیارفرزند از امکانات و کمک‌های مالی دوران شوروی برخوردار نیستند، همچنان تشویق می‌شوند که فرزند بسیار به دنیا بیاورند.

نوربی‌بی یکی از آن مادرانی‌ است که خود را مادر قهرمان می‌داند و به فرزندان زیاد خود افتخار می‌کند. او در یکی از ویدیو‌هایی که از عربستان سعودی در شبکه‌های اجتماعی پخش کرد، شماره تلفن همراه خود را عمومی کرد و اشک‌ریزان از هم‌وطنانش درخواست کمک کرد. با این که نمی‌دانست در کدام شهر و در کدام محل مستقر است اما از طریق امکانات ایمو، اسکایپ و شماره تلفن، مدام درباره وضعیت خود و جراحت‌هایش با جهانیان صحبت می‌کرد.

مشخص نبودن آدرس، پیدا کردن او را برای سازمان‌های حقوق بشری و سفارت تاجیکستان سخت کرده بود و بیش از دو ماه طول کشید تا او را پیدا کنند و نجات دهند. او به زمانه گفت پزشکی که او را معاینه کرده، آدرس او را به نمایندگان سفارت داده و گفته به نظر می‌رسد این شهروند تاجیکستان مورد شکنجه‌های متعددی قرار گرفته، هرچند به پزشکان گفته که از طبقه سوم افتاده است.

ویدئو‌بلاگ‌های روزانه او و فشارهای کاربران شبکه‌های اجتماعی باعث شد که اسارت نور بی‌بی سریع‌تر به پایان برسد. به گفته سازمان‌های حوزه مهاجرت در تاجیکستان، حدود ۲۰۰ مهاجر تاجیکستانی در کشورهای مختلف در شرایط بردگی قرار دارند.

به گزارش رادیو آزادی در پراگ، در رابطه با پرونده نور بی‌بی منصوراوا، علیه دو شرکت کارآفرینی در تاجیکستان به اتهام قاچاق انسان پرونده‌ جنایی باز شده‌است.

نور بی‌بی منصوراوا در گفت‌وگو با زمانه گفت که از طریق شرکت «امکان-۲۰۱۵» به عربستان سعودی آورده شده و در طول یک سال و دو ماهی که مشغول به کار بوده، هیچ کدام از شرایطی که در قرارداد او ذکر شده بود، عملی نشده است. شرایطی مثل ۶۰۰ دلار دست‌مزد در برابر هشت ساعت کاری و پنج روز در هفته و امکان دیدار خانواده و سفر به تاجیکستان در هر سه ماه. در عوض، به قول او به ۲۴ساعت کار در هفت روز هفته گماشته شده و برای آن ۳۰۰ دلار به خانواده او در تاجیکستان پرداخت می‌شده اما خود او اجازه خروج از منزل کارفرما را نداشته است.

نور بی‌بی به زمانه گفت از زمان انتشار ویدیوهایش، روزانه از گوشه و کنار جهان، مهاجران کاری که گرفتار وضعیت مشابه او هستند، زنگ می‌زده‌اند و به او دلداری می‌داده‌اند.

نور بی‌بی می‌گوید وقتی تاجیکستان را به قصد عربستان سعودی ترک می‌کرد و آرزو داشت فرصت رفتن به حج را هم پیدا کند، فرزند کوچکش تنها هشت ماه داشت. در این مدت او تنها می‌توانسته صدای فرزندانش را بشنود و حال پشیمان است که اقدام به این سفر کاری کرده است. می‌گوید شرکت کاریابی او را فریب داده‌ است و با وعده‌های پوچ او را در این شرایط وخیم تنها رها کرده‌ است.

نور بی‌بی اولین قربانی نیست

نور بی‌بی منصوراوا قبل از مهاجرت کاری به عربستان سعودی در تاجیکستان به عنوان مادر قهرمان شهرت داشته و از بسیاری رسانه‌های محلی برای گفت‌وگو با او می‌آمده‌اند. او می‌گوید دکانی در بازار محلی داشته و مشغول به خرید و فروش خرده‌ریز روزمره بوده؛ هرچند درآمد آن برای تامین خانواده بزرگش کفایت نمی‌کرده. او یکی از دلایل سفر خود را آرزوی به دانشگاه فرستادن فرزندان بزرگ‌تر خود می‌داند.

نور بی‌بی ۵۱ سال دارد و تا ۴۷ سالگی، ۲۴فرزند به دنیا آورده و تنها ۱۵ نفر از فرزندان خود را توانسته بزرگ کند و ۹ فرزند دیگر او در نوزادی درگذشته‌اند.

پرونده نور بی‌بی با این که در تاجیکستان سروصدای زیادی به همراه داشته اما اولین بار نیست که زنی تاجیک با انتشار ویدیو در شبکه‌های اجتماعی تقاضای کمک از هموطنان خود کرده است.

قبلا نیز زنانی در شرایط مشابه با کمک سفارت تاجیکستان از عربستان سعودی بازگردانده شدند. برخی از این مهاجران در بازگشت با رسانه‌های محلی گفت‌وگو کرده‌ و گفته‌اند که در در برابر شرایط سخت کار و مزد کم، به آنها تجاوز جنسی هم می‌شده.

نور بی بی در پرسش این که چرا پس از رسانه‌ای شدن پرونده‌های زنان تاجیک و اخطارهای آنها همچنان تصمیم گرفته به عربستان سفر کند، گفت که فکر کرده عربستان کشورس است مسلمان و  مردمش خداترس اند و به این خاطر، نه به روسیه سرد بلکه به عربستان گرم و اسلامی رفته است. او گفت تصمیم گرفته دیگر به عربستان سفر نکند و به دیگر زنان نیز توصیه می‌کند که برای کار به عربستان سعودی نروند.

شکایت مادر دیگر تاجیک

در پی شکایت صدبرگ سراجوا، شهروند دیگر تاجیکستان، برای شرکت کاریابی «جلال-۲۰۱۲» نیز پرونده جنایی باز شده است. با این که سراجوا هنوز در عربستان مشغول کار است، اما مادرش پرونده او را پیگیری می‌کند. ا و در گفت‌وگو با رسانه‌های داخلی گفته که با این که در قرارداد دختر او ۹ ساعت کاری تعیین شده، اما دخترش محبور است ۲۴ ساعت کار کند.

صدبرگ سراجوا در خاندان ثروتمندی در عربستان سعودی به عنوان کنیز یا قول تاجیکان خدمت‌کار مشغول کار است. اما نماینده شرکت «جلال-۲۰۱۲» معتقد است که این شکایات بی‌اساس است.

فرخ رئوفف، مسوول موسسه نظارت به پرونده‌های مهاجران کاری در دادگاه کشور تاجیکستان، به رسانه‌ها گفته که در عین حال حدود ۲۰۰ شهروند تاجیکستان در کشورهای مختلف جهان در وضعیت برده وار مشغول کار هستند. به گفته او، این افراد در کشورهای قرقیزستان، ترکیه، روسیه به عنوان برده نگهداری می‌شوند اما تنها پرونده‌های مربوط به عربستان سعودی رسانه‌ای می‌شود.

کارشناسان دلیل رسانه‌ای شدن پرونده‌های مهاجران کاری در کشور عربستان سعودی را قرار گرفتن مهاجران در وضعیت بسیار دشوار می‌دانند؛ وضعیتی که غیر از ثبت ویدیو و پخش آن در شبکه‌های اجتماعی، راه حل و امید دیگری برایشان باقی نمی‌ماند. همچنین، کارشناسان محلی حوزه مهاجرت، دلیل اصلی اعتراض‌ مهاجران کاری تاجیک را نداستن زبان عربی یا انگلیسی می‌دانند. هرچند مهاجران تاجیک با وجود دانستن زبان روسی و ترکی، در روسیه و ترکیه نیز مورد آزار و سوءاستفاده قرار می‌گیرند، اما شرایط سختی که در عربستان سعودی تجربه می‌کنند، قابل مقایسه با بقیه کشورها نیست. ساعت کار نامحدود، ممنوع‌الخروجی از منزل، دست‌مزد کم، کتک خوردن و در برخی موارد تجاوز جنسی، دلایلی است که صدای زنان مهاجر تاجیک را بلند کرده است.

هرچند نور بی‌بی منصوروا هنوز به خاک تاجیکستان نرسیده و تنها از خانه کارفرما فراری داده شده است اما آیا راه حل دیگری برای نجات او بود؟  آیا کشور عربستان سعودی اجازه دارد شهروندان کشورهای دیگر را به عنوان برده نگهداری کند؟

این موضوع را دنبال خواهیم کرد و با این پرسش‌ها سراغ متخصصان حوزه مهاجرت خواهیم رفت.