برجام، پایان فصل یک

فصل دوم برجام آغاز شده است. موضع‌گیری ۱۳ اکتبر پرزیدنت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، در مورد آن، فصل نخست این معاهده را بست. برجام از ابتدا دشمنان سرسختی داشت، به ویژه در واشنگتن، اورشلیم، ریاض و در خود تهران.

پرزیدنت ترامپ از زمان کارزار انتخاباتی‌اش برای ورود به کاخ سفید برجام را یک قرارداد بد و مفتضح توصیف کرده بود. در تهران هم "دلواپسان" همین تلقی را از آن داشتند. رهبر نظام هم، در حالی که خود ایلچیانش را مأموریت داده بود به صورت پنهانی با آمریکا مذاکره کنند و بنابر نقش شاهنشاهی خویش در همه امور دخالت می‌کند و برجام هم با اذن خود او متحقق شد، علنا در حد سلب مسئولیت از خویش، بارها به این قرارداد تاخت.

پس از ورود ترامپ به کاح سفید نگرانی درباره سرنوشت برجام بالا گرفت. بارها گفته شد که ترامپ می‌خواهد قرارداد را پاره کند و آمریکا را از آن خارج سازد. اما باز با پشتیبانی نسبی در خود آمریکا، پشتیبانی عمومی در ایران و این واقعیت که رهبر و جناح تندرو بدیلی در برابر آن جز شعار دادن نداشتند، و همچنین پشتیبانی پنج کشور از گروه کشورهای شش‌گانه طرف مذاکرات با ایران − یعنی چین، روسیه، بریتانیا، فرانسه و آلمان – برجام توانست پابرجا بماند. ارزیابی مثبت آژانس انرژی اتمی از پایبندی ایران به آن، زاویه‌های مقابله‌جویی با آن به لحاظ حقوقی را بست. از این رو به نظر می‌رسید که برجام تثبیت شده باشد.

به واقع برجام تثبیت شده است، وگر نه مخالفت‌ها با آن، که بسیار جدی بوده‌اند، آن را به شکست می‌کشاند. اما موضع‌گیری ۱۳ اکتبر دولت آمریکا فصل دیگری در حیات برجام گشود.

ارزیابی از برجام در آمریکا اینک به کنگره سپرده شده است و آنچه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد قراردادی است که همچنان معتبر است. سخت‌گیری در ارزیابی از پایبندی ایران به آن بیشتر خواهد شد و سرنوشت آن با مسائل دیگر از جمله برنامه موشکی تهران و نقش جمهوری اسلامی در منطقه گره زده خواهد شد.

اما هنوز بدیلی برای برجام وجود ندارد. فصل دوم را می‌توانیم بقا از روی ناچاری بخوانیم. همه، تا اطلاع ثانوی که هنوز معلوم نیست کِی و به چه خاطر خواهد بود، ناچارند به آن تن بدهند. در فصل نخست اما تلقی مثبت‌تری از برجام وجود داشت.

در زیر گزیده‌ای از عنوان‌های شاخص در دوره پایانی فصل به سر آمده فهرست شده‌اند: عنوان‌های مطالبی که سیر حوادث را در هفته‌های اخیر و زمینه‌چینی‌ها برای موضع‌گیری اخیر آمریکا را نشان می‌دهند.

ترتیب عنوان‌ها از نو به کهنه است.

موضع‌گیری ۱۳ اکتبر ترامپ

■ وزیر خارجه آلمان: لغو برجام افزایش خطر جنگ را به همراه دارد

■ ظریف: برجام بر اساس بی‌اعتمادی به آمریکا تدوین شد

■ احتمال آرایش تازه نیروهای آمریکایی در خاورمیانه

■ وزارت کشور ایران: مسئولیت حفظ برجام با سازمان ملل و ۱+۵ است

■ ترامپ به می و مکرون: هرچه‌قدر می‌توانید از ایران پول بگیرید

■ تاثیر مواضع ترامپ علیه سپاه بر سرنوشت زندانیان آمریکایی در ایران

■ واکنش‌های خارجی به ترامپ: تضمین رئیس‌جمهوری فرانسه به روحانی

■ ادامه واکنش‌ها به ترامپ در ایران: اتحاد محافظه‌کاران و اصلاح‌طلبان

■ واکنش اروپا و استقبال اسرائیل و عربستان به سخنرانی ترامپ درباره برجام

■ حسن روحانی: برجام مستحکم‌تر از چیزی است که ترامپ فکر می‌کند

■ وزارت خزانه‌داری آمریکا: تروریستی نخواندن سپاه پاسداران، اما تشدید فشار تحریمی بر آن

■ ترامپ: حمله به حکومت ایران، به برجام، به سپاه پاسداران

■ ترامپ: گسترش حساسیت در مورد فعالیت‌های دولت ایران فراتر از موضوع برجام

■ لاریجانی: حرف‌های ترامپ درباره برجام خیلی مهم نیست

■ حمله لفظی مقامات آمریکایی به ایران قبل از سخنرانی ترامپ درباره برجام

■ اعلام نظر ترامپ در مورد برجام: ظهر جمعه، ۱۳ اکتبر

■ رایزنی‌های کم‌سابقه در آمریکا درباره برجام در آخرین لحظات

■ ترامپ و برجام: همه آنچه که باید بدانید

دوره مشرف به موضع‌گیری ۱۳ اکتبر

■ آمانو پایبندی ایران به برجام را یادآوری کرد

■ وزارت خارجه چین: برجام بماند و به آن عمل شود

■ احتمال قرارگرفتن سپاه در فهرست تروریستی- ایران هشدار داد

■ ترامپ در آستانه اعلام استراتژی برخورد با ایران: اکنون «آرامش قبل از طوفان» است

■ ایران: ادعای آمادگی برای مذاکره در مورد برنامه موشکی کذب است

■ کمیسیون اروپا از پایبندی به توافق هسته‌ای با ایران حمایت کرد

■ واشنگتن پست: ترامپ برجام را پاره می‌کند اما تحریم‌های هسته‌ای را باز نمی‌گرداند

■ «اروپا برجام را حفظ می‌کند»

■ وزیر دفاع آمریکا: آمریکا به برجام متعهد بماند

■ ظریف: ترامپ پیروی ایران از برجام را تأیید نخواهد کرد

■ نماینده آمریکا در سازمان ملل: برجام یک وعده پوچ است

■ یک پژوهشکده آمریکایی: پایبندی ایران به برجام به دلیل ناکارآمدی سانتریفیوژهایش است

■ روحانی: قدرت نظامی و توان موشکی خود را تقویت خواهیم کرد

■ رئیس قوه قضائیه: ایران در برجام باقی نماند

■ رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران: تهدیدهای ترامپ «ترقه‌ای» بیش نیست

■ ترامپ، مکرون و برجام

■ خامنه‌ای: سخنان ترامپ نمایانگر درماندگی اوست

■ دیدار وزرای خارجه آمریکا و ایران: طولانی و دشوار

■ روحانی در سازمان ملل: نقض برجام وضعیت منطقه را پیچیده‌تر می‌کند

■ وزیر خارجه آمریکا: برجام اصلاح شود

■ مکرون: برجام توافق خوبی است

■ ترامپ: آمریکا در برجام نمی‌ماند

■ ولایتی: مذاکره مجدد درباره برجام را نمی‌پذیریم

■ تلاش فرانسه برای پایبند کردن آمریکا به توافق هسته‌ای با ایران

■ تمدید مسئولیت آمانو در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی

■ روحانی در آستانه سفر نیویورک: آمریکا هم می‌تواند سر سفره برجام بیاید

■ روحانی: اروپا باید پیام قاطعی درباره برجام به آمریکا بفرستد

■ درخواست نتانیاهو از ترامپ: لغو برجام

■ طرح تازه آمریکا برای مقابله با نفوذ ایران در خاورمیانه با حفظ برجام

■ وزارت خارجه ایران: نقض برجام را تحمل نمی‌کنیم

■ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی: ایران به توافق هسته‌ای پایبند بوده است

■ وزیر خارجه ایران: برجام با آمال و آرزوهای آمریکا تغییر نمی‌کند

■ «ایران اجازه بازدید از مراکز نظامی را نمی‌دهد»

■ روح سرگردان برجام