سقوط کرکوک: در جستجوی «خائن»

اندکی پس از آنکه ارتش عراق با همکاری شبه نظامیان حشد شعبی کنترل کرکوک را به دست گرفت، رسانه‌های نزدیک به دو حزب اصلی اقلیم کردستان یکدیگر را به «خیانت» و «عقب‌نشینی» متهم کردند.

نیروهای نظامی عراق آسان‌تر از آنچه که تصور می‌شد کنترل کرکوک را به دست گرفتند و به فاصله کوتاهی پرچم‌ اقلیم کردستان را از همه اماکن دولتی و عمومی پائین کشیدند. شبکه‌های تلویزیون کردستان عراق نیز گزارش‌های متعددی از نیروهای پیشمرگه منتشر کردند که بیانگر نارضایتی آنان بود.

در یکی از این گزارش‌ها چند پیشمرگه که در چند کیلومتری کرکوک متوقف شده‌اند، حاکمان اقلیم کردستان را به «خیانت» و «فروختن پیشمرگه‌ها» متهم می‌کنند. یکی از پیشمرگه‌ها مسعود بارزانی را خطاب قرار می‌دهد و به او می‌گوید که «شهدای پیشمرگه را ارزان فروخته است».

همزمان با این گزارش مجریان شبکه تلویزیونی «روودا» که به حزب دموکرات کردستان عراق – پارتی- نزدیک است، از دیدار بافل طالبانی، یکی از فرزندان جلال طالبانی رئیس فقید حزب اتحادیه میهنی کردستان- با قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران خبر می‌دهند و می‌گویند که فرزندان طالبانی با ایران و حکومت مرکزی عراق معامله کرده‌اند.

دیگر رسانه‌های کردی نیز در گفت‌وگو با کارشناسان و اعضای حزب گوران و جماعت اسلامی به دنبال پاسخی برای سقوط سریع و آسان کرکوک هستند.

بیستون فایق از اعضای فراکسیون گوران در پارلمان عراق به شبکه خبری کردی «ک ن ن» می‌گوید که دلیل اصلی سقوط سریع کرکوک «فشل بودن دو حزب حاکم در اقلیم کردستان است».

فایق با انتقاد از شیوه حکومتی دو حزب اصلی در اقلیم کردستان، شادی بسیاری از ساکنان کرکوک پس از ورود نیروهای نظامی عراق و حشد شعبی را نشانه «نارضایتی مردم از شیوه مدیریتی» در این منطقه می‌داند و می‌گوید: «روز ناخوشی برای پیشمرگه بود».

کامران بابازاده از اعضای حزب اتحاد اسلامی کردستان همسو با بیستون فائق معتقد است که «هر دو حزب مسئول‌اند، شانه‌هایشان را سست کردند».

او می‌گوید: « بعد از این همه تبلیغات برای همه‌پرسی و اطلاعیه درباره آمادگی دفاع از کرکوک، مشخص است که دروغ گفته‌اند».

بابازاده حمله دو حزب اتحایه میهنی و دموکرات کردستان عراق به یکدیگر را «بی‌ فایده» می‌خواند و راه‌حل را در «گفت‌وگوی همه احزاب با یکدیگر» و «مذاکره با دولت مرکزی عراق» می‌داند.

ماجرا چه بود؟

پس از سقوط کرکوک رسانه‌های نزدیک به حزب دموکرات کردستان عراق گزارش کردند که «نیروهای پیشمرگه تحت فرمان اتحادیه میهنی» در مقابل نظامیان حشد‌ شعبی و ارتش عراق عقب‌نشینی کرده و به آنها اجازه ورود بدون درگیری به کرکوک را داده‌اند.

به فاصله کوتاهی پس از انتشار این خبر لاهور شیخ‌جنگی از فرماندهان ارشد اتحادیه میهنی، مسعود بارزانی را «خیانت‌کار» دانست که «کرکوک را به نیروهای حشد شعبی تحویل داده است».

او گفت که به نیروهای لشگر ۷۰ پیشمرگه «دستور عقب‌نشینی نداده» بلکه پیشمرگه‌ها با دستور بارزانی «عقب‌نشینی کرده‌اند».

شیخ‌جنگی مدعی شد که هیچ‌یک از نیروهای نظامی وابسته به حزب دموکرات کردستان در کرکوک حضور نداشته‌اند. او همچنین از مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان، خواست که تا دیر نشده از مقام خود کناره‌گیری کند.

برخی از منابع نزدیک به حزب اتحادیه میهنی نیز به نقل از منابع آگاه و بدون افشاء نام، هدف از درگیری نظامی در کرکوک را خارج کردن این استان از دست این حزب عنوان کردند.

از سوی دیگر شبکه‌های خبری «روداو» و «کردستان ۲۴» تصاویری از دیدار قاسم سلیمانی با خانواده طالبانی و توافق پنهانی اتحادیه میهنی با بغداد و نیروهای نظامی تحت فرمان ایران در عراق خبر دادند.

یکی از فرماندهان نظامی حزب دموکرات کردستان عراق نیز با حضور در استودیو شبکه تلویزیونی روداو، عدم حضور پیشمرگه‌های این حزب در کرکوک را «دروغ» دانست و گفت که پیشمرگه‌ها در مقابل حملات حشد شعبی غافلگیر شده‌اند.

در ادامه همین کشمکش‌ها شامگاه دوشنبه ۱۶ اکتبر/ ۲۴ مهر شبکه خبری «خندان» متن نوشته مسعود حیدر عضو فراکسیون گوران در پارلمان عراق را منتشر کرد که از دیدار و توافق بافل طالبانی و هادی عامری فرمانده حشد شعبی خبر داده بود.

بر اساس این نوشته که در شبکه‌های اجتماعی نیز بازتاب گسترده‌ای داشت، این توافق با میانجیگری فرمانده سپاه قدس ایران صورت گرفته است.

بر اساس این توافق که درستی و نادرستی آن تا بامداد سه‌شنبه ۱۷ اکتبر نیز مشخص نشده است، طالبانی در مقابل عقب کشیدن نیروهای نظامی که برای دفاع از کرکوک سازمان یافته بودند و واگذاری اداره‌های دولتی و عمومی در کرکوک، حمایت بغداد را برای تشکیل حکومت خودمختار در سلیمانیه، حلبچه و کرکوک به دست خواهد آورد.

در پیوند با همین موضوع هشام هاشمی تحلیلگر سیاسی نزدیک به دولت بغداد نیز کنترل کرکوک توسط دولت مرکزی عراق را نتیجه «توافق طالبانی و محمود عامری» دانست.

شبکه خبری روداو به نقل از این تحلیلگر مسائل سیاسی - امنیتی عراق گزارش کرد: «استان کرکوک تحت حاکمیت دولت و مرکز آن نیز تحت اداره مشترک قرار گرفت».

او بدون بیان جزئیات بیشتر گفته است که این مسئله بدون درگیری و با «چراغ سبز امریکا، گفت‌وگو میان هادی عامری و پافل طالبانی» انجام شده است.

به گفته هاشمی دیدار و توافق فرمانده حشدالعشبی و فرزند طالبانی با دخالت قاسم سلیمانی ممکن شده است.

دعوت به گفت‌وگو

هنوز مشخص نیست که آیا سقوط زودهنگام کرکوک پیامد توافق طالبانی با بغداد و یا به روایت رسانه‌های نزدیک به حکومت اقلیم کردستان «خیانت به کردستان» بوده است یا نه. اما آنچه که روشن شده حکومت اقلیم کردستان کرکوک و نفت آن را از دست داده است.

همزمان با برقراری مقررات محدودیت آمد و شد و حضور پرتعداد نیروهای نظامی، استاندار موقت و فرمانده نیروهای نظامی کرکوک از مردمی که از شهر خارج شده‌اند، خواسته‌اند که به خانه‌هایشان بازگردند.

در مقابل برخی از شبکه‌های خبری اقلیم همچنان بر ادامه درگیری و بازپس‌گیری کرکوک تاکید می‌کنند. گروهی از نیروهای پیشمرگه نیز در نزدیکی کرکوک حضور دارند و دیگر مناطق اقلیم کردستان نیز در حالت آماده‌باش نظامی قرار دارد.

از سوی دیگر برخی از مقام‌های اقلیم کردستان از دولت‌های اروپایی و ایالات متحده امریکا می‌خواهند که به نفع اقلیم در درگیری کرکوک دخالت کنند. درخواستی که با اعلام رسمی عدم دخالت در درگیری نظامی به نفع هیچ یک از طرفین و دعوت بغداد و اربیل به گفت‌وگو بی‌نتیجه مانده است.

در درون اقلیم نیز حزب گوران با صدور اطلاعیه‌ای با انتقاد از شیوه نادرست و زمان نامناسب همه‌پرسی از بغداد و اربیل خواسته که به گفت‌وگو برای پیدا کردن یک راه‌حل مناسب بنشینند تا «خون بیشتری نریزد».

این حزب با انتقاد شدید از حکومت اقلیم و دولت مرکزی عراق، اعلام کرده است که اجازه نخواهد داد بیشتر از این زندگی مردم در کردستان به خطر بیافتد.

شکست بزرگ بارزانی

بارزانی تا پیش از برگزاری همه‌پرسی استقلال به دنبال آن بود که نامش برای همیشه با «کشور کردستان» باقی بماند، «رهبری شجاع» که در مقابل فشار بغداد و دیگر دولت‌های همسایه و غرب ایستاد تا رویای دیرین «دولت کردستان» را عینیت ببخشد.

او که با همین رویا و امیدوار به حمایت عربستان سعودی و امریکا در درگیری‌ نظامی احتمالی پیشنهادهای بغداد و احزاب اقلیم کردستان را نپذیرفت، حال اما در موقعیت «شکست» قرار دارد. نه تنها از نگاه دولت مرکزی عراق که با نیروی نظامی کرکوک را تصرف کرده، بلکه در میان پیشمرگه‌هایی که در مقابل دوربین‌ تلویزیون او را «خائن» و «دروغگو» می‌خوانند و سقوط کرکوک را نتیجه سیاست‌های حکومت اقلیم می دانند.

آیا او می‌تواند نخست در درون اقلیم و رقابت‌های پارلمانی و ریاست اقلیم بار دیگر سربلند کند و در بیرون از اقلیم با دولت مرکزی عراق به گفت‌وگو بنشیند؟ و در کنار او بافل طالبانی، اگر خبر توافق و معامله‌اش صحت داشته باشد، داغ «خیانت» را تا همیشه بر پیشانی خواهد داشت، می‌تواند به نشستن بر جای «مام جلال» فکر کند؟

بیشتر بخوانید: ارتش عراق: کرکوک سقوط کرد