گربه‌های چاق حکومتی و زلزله کرمانشاه

زلزله و ویرانی حاصل از آن به یک فرصت ایده‌آل اقتصادی  بنیاد بنگاه‌های مذهبی/ نظامی تبدیل شده است. دولت بازسازی مناطق روستایی و اسکان موقت زلزله‌زدگان را به بنیاد مسکن و بنیاد مسکن هم به قرارگاه سازندگی خاتم واگذار کرده است. دایره‌ای تکراری از خودی‌های نظام که گاه بر سر سهم بیشتر یکدیگر را می‌نوازند اما به وقت تقسیم غنائم بر سر یک سفره می‌نشینند.

همزمان بازسازی مدارس تخریب شده به بنیاد برکت واگذار شده. استدلال مقام‌های دولتی برای این واگذاری‌ها هم "توانایی" و "داشتن تجهیزات کافی در منطقه" است. برپایه گزارش وزارت آموزش و پرورش حداقل ۴۴ مدرسه در مناطق شهری و روستایی استان کرمانشاه تخریب شده است.

بنیاد برکت وابسته «ستاد اجرایی امام» یکی از چند بنیاد مالی و خیریه تحت نظر رهبر جمهوری اسلامی است. محمد مخبر دبیر اجرایی این ستاد که مالک بسیاری از اموال و املاک تصرف شده توسط حکومت است، ۲۵ آبان از واگذاری بازسازی شهر «ثلاث باباجانی» به این مجموعه خبر داد.

او گفته است که در صورت درخواست وزارت بهداشت و درمان این مجموعه ساخت و بازسازی خانه‌های بهداشت و بیمارستان‌های آسیب‌دیده در کرمانشاه را نیز انجام خواهد داد.

بنیاد برکت تابستان سال گذشته بر اساس تفاهمنامه با بنیاد مسکن مجری ساخت و تکمیل ۱۰۰۰ واحد مسکونی برای «محرومان» شد.

عارف نوروزی مدیرعامل برکت میزان سرمایه‌گذاری سال گذشته این بنیاد در کرمانشاه را یک هزار و ۱۱۰ میلیارد ریال اعلام کرده است.

به گفته رضا رحیمی معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری کرمانشاه بنیاد برکت تنها برای احداث شهرک گلخانه‌ای ۴۰۰ میلیارد تومان در این استان سرمایه‌گذاری کرده است.

رحیمی ارزش تفاهنمامه استانداری کرمانشاه با «ستاد  اجرایی فرمان امام» را در مجموع ۶۰۰ میلیارد تومان اعلام کرده است. به گفته او این میزان سرمایه‌گذاری توسط گروه اقتصادی تدبیر یکی دیگر از زیرمجموعه‌های ستاد با مشارکت بنیاد برکت انجام گرفته است.

شریک و یا رقیب ستاد اجرایی فرمان امام برای بازسازی کرمانشاه سپاه پاسداران است. به گفته صادق مفرد مسئول سازندگی سازمان بسیج دانشجویی ۵۰ تا ۱۰۰ درصد بازسازی واحدهای مسکونی تخریب شده در کرمانشاه به سپاه واگذار خواهد شد.

سپاه پاسداران و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ۲۶ آبان تفاهمنامه‌ای امضا کردند که بر اساس آن اسکان موقت زلزله‌زدگان و بازسازی واحدهای مسکونی مناطق روستایی به قرارگاه سازندگی خاتم واگذار می‌شود.

به گفته عبادالله عبداللهی فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم، بر اساس این تفاهم‌نامه در مرحله اول اسکان موقت زلزله‌زدگان در ۷۴ روستا به این قرارگاه واگذار شده است.

مسئولان دولتی و مقام‌های نظامی تا به حال ارزش پروژه‌های واگذار شده به سپاه پاسداران و بنیاد برکت را اعلام نکرده‌اند، اما رسانه‌های ایران ۳۰ آبان گزارش کردند که بیش از ۵۳ درصد از اعتبار دولتی مربوط به زلزله کرمانشاه در اختیار سپاه پاسداران قرار گرفته است.

مسعود کرباسیان وزیر امور اقتصادی و داریی جمهوری اسلامی ۳۰ آبان اعتبار دولتی اختصاص یافته برای کمک به زلزله‌زدگان را ۵۶۵ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان اعلام کرد. به گفته او ۳۰۰ میلیارد تومان از این اعتبار به سپاه پاسداران پرداخت شده در حالیکه سهم جمعیت هلال احمر از این اعتبار در مجموع ۱۲ میلیارد و ۹۰۰ تومان است.

نظامیان سهامدار

دولت جمهوری اسلامی در شرایطی بیش از نیمی از بودجه کمک به زلزله‌زدگان را در اختیار سپاه پاسداران قرار داده که فعالیت اقتصادی گسترده این نهاد نظامی و دیگر بنیادها پیش از این با انتقادهای فراوانی روبرو شده است. حسن روحانی رئیس دولت جمهوری اسلامی در نخستین نشست خبری پس از انتخابات ریاست جمهوری اردیبهشت امسال، از سپاه پاسداران و دیگر بنیادها و نهادهای حکومتی به عنوان بخش خصولتی نام برد.

بازسازی مناطق زلزله‌زده نخستین پروژه و سرمایه‌گذاری مشترک سپاه پاسداران و ستاد اجرایی فرمان امام نیست. این دو نهاد تحت نظارت و مدیریت رهبر جمهوری اسلامی مالکیت بسیاری از بنگاه‌ها و اجرای پروژه‌های دولتی را در اختیار دارند.

روزنامه شرق ۳۰ آبان در گزارشی با عنوان «امپراطوری خصولتی‌ها» افشا کرد که مالکیت و یا سهامدار عمده ۴۴ شرکت از ۱۰۰ شرکت صنعتی برتر ایران به بنیادها و نهادهای حکومتی و نظامی تعلق دارد و بخش خصوصی تنها سهامدار عمده و یا مالک ۱۳ شرکت از ۱۰۰ شرکت است.

برپایه این گزارش سپاه و ستاد اجرایی فرمان امام به صورت مستقل و یا مشترک حداقل سهامدار عمده و یا مالک اصلی ۱۳ شرکت برتر اقتصاد ایران هستند.

این دو به صورت مشترک سهام شرکت مخابرات ایران و شرکت ارتباط سیار ایران را در اختیار دارند. همچنین سهام بانک انصار نیز در اختیار متعلق به سپاه پاسداران، ستاد اجرایی فرمان امام و صندوق بازنشستگی صدا و سیما است.

در فهرستی که روزنامه شرق منتشر کرده، تمام و یا بخشی از سهام بانک مهر، پتروشیمی پارس، صندوق اعتباری کوثر، بانک گردشگری، پتروشیمی زاگرس و پتروشیمی پارس هم به این دو نهاد و یا زیرمجموعه‌های آن تعلق دارد.

 گربه‌های چاق حکومت

سپاه و ستاد اجرایی تنها نهادهای نظامی و حکومتی بنگاهدار نیستند. آستان قدس رضوی که پس از مرگ واعظ طبسی به یکی از نزدیک‌ترین افراد به علی خامنه‌ای واگذار شده، یکی از بزرگ‌ترین هلدینگ‌های اقتصادی ایران است. این بنیاد مذهبی به دستور علی خامنه‌ای از پرداخت مالیات معاف است.

بنیاد مستضعفان با ۱۱ هولدینگ در شمار بزرگ‌ترین و ثروتمند‌ترین بنگاه‌های خاورمیانه قرار دارد و به تنهایی مالک شش شرکت از ۱۰۰ شرکت برتر اقتصاد ایران است. میزان درآمد این بنیاد در سال گذشته ۲۸ هزار میلیارد تومان اعلام شده است.

بر اساس نخستین صورت مالی بنیاد مستضعفان که امسال منتشر شد، ۵۳۴ میلیارد تومان از درآمدهای این بنیاد برای کمک بلاعوض هزینه شده که ۳۲۶ میلیارد تومان آن به معاونت نظارت و حسابرسی دفتر رهبر جمهوری اسلامی که مسئولیت نظارت بر نهادهای تحت نظر او را بر عهده دارد، پرداخت شده است.

در کنار این بنیادها، وزارت دفاع، ستاد پشتیبانی نیروهای مسلح، ارتش و نیروی انتظامی نیز بیش از دو دهه است که به بنگاهداری روی آورده‌ و با گذشت زمان فربه‌تر شده‌اند. به‌گونه‌ای که برخی از کارشناسان اقتصادی و مقام‌های دولتی سهم بنیادها و نهادهای خاص در اقتصاد ایران را ۴۰ تا ۶۰ درصد ارزیابی می‌کنند.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گزارش کرده است که تنها ۱۳ درصد از بنگاه‌ها و سهام دولتی در شرکت‌ها به بخش خصوصی «واقعی» واگذار شده است.

همین گزارش نشان می‌دهد که دولت نقش اصلی را در فربه‌تر شدن بنیادها و نهادهای خاص داشته و دارد. از آغاز برنامه‌های خصوصی‌سازی در ایران، دولت در دوره‌های مختلف به منظور آنچه که «کوچک‌سازی» ساختار دولتی عنوان شد، بنگاه‌های دولتی را به بنیادها و نهادهای خاص واگذار کرد.

بسیاری از بنگاه‌های واگذار شده دولتی طی سال‌های گذشته با بحران روبرو شده و یا به طور کامل تعطیل شدند. با این حال دولت برای کاهش بدهی‌های انباشت شده، سهام شرکت‌های دولتی را به بنیادها و نهادهای خاص واگذار کرده و می‌کند.

دولت حسن روحانی که پیشتر اعلام کرده بود واگذاری شرکت‌های دولتی به صورت تهاتر را متوقف خواهد کرد، تکمیل بیش از ۲۰۰۰ پروژه عمرانی ناتمام را به دلیل کسری بودجه عمرانی به سپاه پاسداران و دیگر بنیادها و نهادهای خاص واگذار کرده است.

همچنین پس از مخالفت سپاه پاسداران با نسل جدید قراردادهای نفتی، بهره‌برداری و توسعه چند میدان نفتی را به دو شرکت وابسته به قرارگاه خاتم‌ و بنیاد برکت واگذار کرد. حال نیز پس از زلزله کرمانشاه در حالی که رئیس دولت و دیگر اعضای کابینه از واگذاری بازسازی مناطق زلزله‌زده به بخش خصوصی دفاع می‌کنند، سپاه و بنیاد برکت به شرکای اصلی دولت تبدیل شده‌اند.

بیشتر بخوانید:

بانک‌های بنگاه‌دار، نظامیان بانک‌دار

دستگاه ولایت و پایه‌های اقتصادی اقتدار آن